„Tabletka po” dostępna w programie pilotażowym dla aptek

Farmaceuta – na podstawie aktualnej wiedzy medycznej oraz danych zebranych w trakcie wywiadu – wystawi receptę farmaceutyczną na antykoncepcję awaryjną. Ukazał się projekt rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie programu pilotażowego opieki farmaceuty sprawowanej nad pacjentem w zakresie zdrowia reprodukcyjnego. Za wszystkie czynności przewidziane w ramach pilotażu, także w przypadku, jeśli w wyniku wywiadu nie zostanie wystawiona recepta, przewiduje się wycenę w wysokości 50 złotych.

Projektowane rozporządzenie według planu powinno wejść w życie z dniem 1 maja 2024 r., z wyjątkiem zapisów umożliwiających odpowiednio wcześniejsze zawieranie umów z Narodowym Funduszem Zdrowia – te zaczną obowiązywać z dniem następującym po dniu ogłoszenia.

Prezes NRA na temat projektu rozporządzenia

Co jest celem pilotażu?

Pilotaż ma poprawić dostępność do nowoczesnej antykoncepcji awaryjnej oraz zapewnić pacjentkom opiekę farmaceuty. Ponadto pilotaż ma posłużyć ocenie efektywności programu „w szczególności wobec pacjentów pomiędzy 15. a 18. rokiem życia”. Farmaceuta – w razie wątpliwości – będzie mógł zweryfikować wiek na podstawie dokumentu ze zdjęciem. Pacjent będzie mógł skorzystać z programu pilotażowego nie częściej niż co 30 dni.

Jak długo będzie trwał pilotaż?

Realizacja projektu rozpocznie się od momentu wejścia w życie rozporządzenia do 30 czerwca 2026 roku. Etap ten ma obejmować także zawarcie umów. Od 1 czerwca 2025 r. do 31 lipca 2025 roku będzie mieć miejsce ewaluacja etapu wdrożenia w pierwszym roku działania pilotażu. Natomiast od 1 sierpnia 2026 roku będzie mieć miejsce ewaluacja całościowa. W celu oceny programu Narodowy Fundusz Zdrowia przeanalizuje wskaźniki, przedstawi wnioski i rekomendacje.

Antykoncepcja awaryjna – wywiad farmaceutyczny z pacjentką

W trakcie wywiadu z pacjentką działania farmaceuty będą obejmowały:

1. ustalenie przyczyny zasadności wydania produktu leczniczego będącego środkiem antykoncepcji awaryjnej zawierającego w swoim składzie octan uliprystalu,zwanego dalej „produktem leczniczym”,
2. omówienie zasad wykonywania badań służących samokontroli i interpretacji wyników badań uzyskiwanych za pomocą wyrobów medycznych do diagnostyki in vitro pozwalających na rozpoznanie ciąży,
3. omówienie zasad wykonywania badań służących samokontroli i interpretacji wyników badań uzyskiwanych za pomocą wyrobów medycznych do diagnostyki in vitro służących do rozpoznawania chorób układu urogenitalnego u kobiet i mężczyzn,
4. omówienie zasad farmakoterapii w okresie ciąży albo połogu,
5. pouczenie pacjenta w zakresie zasadności objęcia leczeniem w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, ambulatoryjnej opieki specjalistycznej lub leczenia szpitalnego, w zależności od rozpoznanego problemu zdrowotnego;

Jakie wymagania lokalowe i kadrowe musi spełnić apteka, aby przystąpić do pilotażu?

Apteka będzie zobowiązana zapewnić przeprowadzenie wywiadu w miejscu i w sposób zapewniający poszanowanie praw pacjenta – w pokoju opieki farmaceutycznej lub w pomieszczeniu administracyjno-szkoleniowym (jeśli w danej aptece spełnia ono funkcję pokoju opieki). Projekt rozporządzenia wymaga jedynie wyposażenia w miejsce siedzące dla pacjenta. Wywiad z pacjentką oraz wystawienie recepty farmaceutycznej na antykoncepcję awaryjną są czynnościami, które w ramach pilotażu będzie mógł przeprowadzić farmaceuta, z co najmniej roczną praktyką w zawodzie, zatrudniony w aptece biorącej udział w pilotażu.

Przedstawiciele żadnego z innych zawodów medycznych nie posiadają porównywalnej z farmaceutą, równie przekrojowej i wszechstronnej wiedzy na temat produktów leczniczych oraz szczegółowych mechanizmów ich działania i optymalnego stosowania – czytamy w uzasadnieniu projektu rozporządzenia.

Ponadto podkreślono rolę merytorycznego przygotowania farmaceutów: Farmaceuci kończą jedne z najtrudniejszych merytorycznie studiów, pozwalających im uzyskać wszechstronną i dogłębną wiedzę na temat produktów leczniczych, ich stosowania i mechanizmów działania – wiedzę również, a może przede wszystkim, w aspekcie bezpieczeństwa. Wiedza ta następnie ewoluuje w trakcie praktyki zawodowej, co odnajduje odzwierciedlenie w projekcie, w którym przewidziano, że faktycznym wykonawcą programu pilotażowego i wystawienia recepty farmaceutycznej jest farmaceuta z co najmniej rocznym stażem.

Jak przystąpić do pilotażu?

Pilotaż będzie mogła realizować apteka, z którą Narodowy Fundusz Zdrowia zawrze umowę na podstawie dobrowolnie złożonego wniosku. NFZ będzie zawierał umowy kierując się kolejnością zgłoszeń, ale także lokalizacją apteki, aby zapewnić dostęp do pilotażu pacjentkom na terenie całego kraju. NFZ będzie również zasięgał opinii inspektora farmaceutycznego, aby potwierdzić, że wobec apteki wnioskującej o udział w pilotażu nie toczy się postępowanie administracyjne w przedmiocie cofnięcia zezwolenia na prowadzenie tej apteki oraz czy spełnione są wymagania lokalowe.

Trzeba jednak podkreślić, że zgodnie z deklaracją z uzasadnienia do projektu „(…) nie jest odgórnie ograniczona pula potencjalnych realizatorów pilotażu, ani osób chcących z niego skorzystać. Realizatorem w pilotażu może być każdy podmiot prowadzący aptekę ogólnodostępną (…)” – po przejściu weryfikacji w oparciu o kryteria podane w rozporządzeniu.

Dokumentowanie świadczenia w ramach pilotażu

Apteka realizująca program pilotażowy będzie przechowywać dokumentację wytworzoną w trakcie spotkań z pacjentami zgodne z przepisami obowiązującymi przy przechowywaniu recept. Dokumentacja dotycząca wyników wywiadu z pacjentką ma być prowadzona elektronicznie poprzez Elektroniczna Platforma Gromadzenia, Analizy i Udostępnienia Zasobów Cyfrowych o Zdarzeniach Medycznych. W wyjątkowych przypadkach – na przykład braku dostępu do systemu – może zostać wytworzona w postaci papierowej, z obowiązkiem uzupełnienia danych w ciągu 24 godzin od przywrócenia jego funkcjonalności.

Informacja od pacjenta o stopniu zrozumienia przez pacjenta treści wywiadu

Zakończeniem wywiadu będzie odebranie od pacjenta informacji – w postaci oceny punktowej w skali od 1 do 5 – dotyczącej tego:

• w jakim stopniu przekazane przez farmaceutę informacje wpłynęły na zrozumienie zasad stosowania antykoncepcji, w tym mechanizmów działania produktu leczniczego i jego działań niepożądanych lub skutków nadużywania;
• o subiektywnie odczuwanym bezpieczeństwie wynikającym z uzyskania informacji
• na ile uzyskane od farmaceuty informacje uznaje za przydatne, pogłębiające lub modyfikujące jego wiedzę na temat antykoncepcji;
• na ile uzyskane od farmaceuty informacje spowodują zmianę jego zachowań w zakresie stosowania antykoncepcji.

Czym jest zdrowie reprodukcyjne?

W projekcie podano także definicję „zdrowia reprodukcyjnego”(ang. „reproductive health”)jako stanu całkowitego fizycznego, psychicznego i społecznego dobrego samopoczucia, a nie tylko braku choroby lub niemocy, odnoszący się do procesów i funkcji reprodukcyjnych oraz układu rozrodczego, na wszystkich etapach życia człowieka. Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu:

Stan zdrowia reprodukcyjnego oznacza, iż ludzie są zdolni do podejmowania satysfakcjonującego i bezpiecznego życia seksualnego, bez przymusu, przemocy oraz dyskryminacji, a także podjęcia świadomej decyzji o rozrodzie. Z tego ostatniego warunku wynika prawo do odpowiedniej informacji oraz możliwości korzystania z bezpiecznych, skutecznych, przystępnych finansowo oraz akceptowanych metod planowania rodziny, odpowiednich usług ochrony zdrowia, zapewniających kobietom bezpieczną ciążę i poród, a parom – najlepszą szansę posiadania zdrowego potomstwa.

Podstawa prawna

Projekt rozporządzenia przygotowano w oparciu o zapisy ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych stanowiące, że „Minister właściwy do spraw zdrowia ustala, w drodze rozporządzenia, program pilotażowy, mając na uwadze poprawę efektywności systemu ochrony zdrowia oraz poprawę jakości i bezpieczeństwa udzielania świadczeń opieki zdrowotnej”.