„Cofnęliśmy się do poziomu wyszczepialności sprzed pandemii” – tak eksperci Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych podsumowali kończący się powoli sezon szczepień jesienno-zimowych. Statystyki wskazują, że w sezonie 2023/2024 zrealizowano niecałe 2,1 mln szczepień przeciwko grypie, co przekłada się na wszczepialność populacyjną na poziomie ok. 5,5%. Jest to dalszy spadek w porównaniu do ubiegłego sezonu.
Według danych Światowej Organizacji Zdrowia co roku na grypę choruje 5-10% dorosłych i 20-30% dzieci. 3-5 milionów infekcji ma ciężki przebieg, a zgony z powodu grypy szacuje się na 170 000 w samej tylko Unii Europejskiej. Nadal największą grupę osób szczepiących się w Polsce stanowią seniorzy z 20% wyszczepialnością. Pomimo spadku całkowitej liczby podanych szczepionej, eksperci zwrócili jednak uwagę na wzrost wyszczepialności w grupach najmłodszych pacjentów oceniając, że może to wynikać z objęcia szczepionek przeciw grypie pełną refundacją dla osób poniżej 18 roku życia.
Spadek liczby szczepień przeciwko grypie w aptekach
W sezonie 2022/2023 w aptekach wykonano 127 000 szczepień przeciwko grypie. W bieżącym sezonie (do 16 stycznia 2024) zrealizowano jedynie 35 983 szczepienia. Dr n. farm. Mikołaj Konstanty, Wiceprezes Naczelnej Rady Aptekarskiej zwracał uwagę na trudności związane z realizacją szczepień w aptekach – późne uruchomienie szczepień finansowanych ze środków publicznych czy skomplikowany schemat dołączenia aptek do systemu obsługi szczepień. Zwrócił także uwagę, że farmaceuci mogą wprawdzie przeprowadzić badanie kwalifikujące i zrealizować szczepienie przeciwko grypie, natomiast jeśli chodzi o receptę, to mogą wystawić wyłącznie dokument pełnopłatny. Kolejnym ograniczeniem jest finansowanie szczepienia w aptece tylko dla pacjentów 65+. Osoby w wieku 18-64 często w związku z tym decydują się na realizację szczepienia w ZOZie.
Jak zatem skrócić ścieżkę pacjenta do szczepień? Eksperci wskazali, że należy umożliwić farmaceutom wystawianie recept refundowanych na szczepionki a pacjentom w wieku 18-64 lata korzystanie z bezpłatnego szczepienia w aptece.
Brakuje danych na temat grypy
Eksperci zwrócili uwagę, że w trwającym obecnie sezonie grypowym brakuje szczegółowych danych na temat zachorowań na grypę w Polsce. Gromadzone dane dotyczą udzielonych porad ambulatoryjnych, które trudno interpretować i porównywać, ponieważ podawane są zbiorczo jako „ostre zakażenia układu oddechowego”. W tej grupie są zarówno grypa, jak i COVID-19 czy RSV i inne infekcje pulmonologiczne. W związku z nowym sposobem prezentowania danych wiadomo, że w sezonie 2023/2024 udzielono mniej porad ambulatoryjnych z powodu ostrych infekcji układu oddechowego, nie wiadomo natomiast, ile z tych wizyt wynikało z infekcji wirusem grypy. Brakuje również informacji o liczbie zgonów i hospitalizacji. Oceniono, że brak tych danych utrudnia planowanie zasobów, budowanie strategii, analizę skuteczności profilaktyki:
„W tym sezonie brakuje miarodajnych i precyzyjnych danych dotyczących zachorowań na grypę i choroby grypopodobne. Aktualnie zbierane są informacje dotyczące udzielonych porad ambulatoryjnych i publikowane są stronie internetowej Centrum e-Zdrowia. Niestety w takiej formie trudno je analizować i porównać z tymi, które były gromadzone i raportowane przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – PZH” – komentowała prof. dr hab. n. med. Aneta Nitsch-Osuch, Kierownik Zakładu Medycyny Społecznej Zdrowia Publicznego i Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
Wiek a szczepienia przeciwko chorobom infekcyjnym
Społeczeństwo polskie jest jednym z najszybciej starzejących się w Europie z przybywającym odsetkiem osób, które przekroczyły 65 rok życia. Szacuje się, że za 20 lat w wieku 65+ będzie co czwarty Polak. W przypadku szczepień ma to znaczenie, ponieważ seniorzy są szczególnie narażeni na ciężkie powikłania chorób infekcyjnych – w tym na utratę samodzielności – co wynika z immunostarzenia, występowania chorób współistniejących i zespołu kruchości.
Wraz z wiekiem obniża się także immunogenność szczepionek podawanych w dawce standardowej. W tym kontekście w trakcie konferencji przedstawiono informacje na temat wysokodawkowej szczepionki przeciwko grypie dla osób starszych (60+ lub 65+) wskazując, że są kraje, w których jest już ona zarejestrowana. Jest to preparat inaktywowany, zawierający rozszczepiony wirion. Szczepionka zawiera czterokrotnie więcej (60 mikrogramów) hemaglutyniny na szczep niż szczepionka w dawce standardowej. Badania wykazały korzyści – 24% mniej przypadków grypy w porównaniu ze szczepionką o zwykłej dawce i o 64,4% mniej hospitalizacji.
Zachorowania na grypę w populacji najmłodszych
Prof. dr hab. n. med. Teresa Jackowska, Prezes Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego przedstawiła sytuację dzieci, jako populacji znajdującej się w grupie szczególnego ryzyka. Szacuje się, że co roku ok. 2 mln dzieci w wieku od narodzin do 14 lat choruje na grypę lub choroby grypopodobne, co stanowi bardzo duży odsetek w odniesieniu do wszystkich chorujących – aż 45%. Jednocześnie aż 20-25% wszystkich przypadków grypy w naszym kraju dotyka dzieci poniżej 4 roku życia. Podawano także niepokojące statystyki: „Na każde 10 dzieci, które opuściły szkołę z powodu choroby związanej z grypą zachorowało 8 członków gospodarstwa domowego„.
