Refundowana recepta jako niezbędny element efektywnego systemu szczepień w aptekach

W obliczu wzrostu zachorowań na grypę, COVID-19 czy zakażenia pneumokokowe niezbędne są usprawnienia realizacji szczepień w aptekach. Polski system opieki zdrowotnej staje przed potrzebą wprowadzenia zmian, które zapewnią szybką i dostępną dla każdego profilaktykę. Eksperci Koalicji na rzecz szczepień w aptekach zwracają uwagę na niewykorzystany w pełni potencjał aptek i farmaceutów. Uprawnienie farmaceutów do wystawiania recept na szczepionki refundowane znacząco skróci ścieżkę pacjenta do szczepień ochronnych, bo szczepienie będzie mogło być zrealizowane bezpłatnie w czasie jednej wizyty w aptece.

Dotychczasowa ścieżka pacjenta była usprawniana poprzez wprowadzenie możliwości wykonywania szczepień w aptekach oraz możliwości wystawiania przez farmaceutów recept pełnopłatnych na szczepionki przeciw grypie. Niestety to nie jest wystarczające rozwiązanie, zwłaszcza w obliczu decyzji o rozszerzeniu na całą populację osób dorosłych refundacji szczepionek przeciw grypie oraz nową refundację szczepionek przeciw pneumokokom. Ścieżka pacjenta nadal jest za długa, bo aby pacjent mógł skorzystać ze swoich praw w aptece potrzebuje recepty na refundowaną szczepionkę od lekarza. Na liście bezpłatnych leków dla osób po 65 roku życia znajduje się 13-walentna skoniugowana szczepionka przeciw pneumokokom (osoby z chorobami współistniejącymi) oraz szczepionki przeciw grypie. Jednak, aby senior mógł skorzystać z bezpłatnego szczepienia, wymagana jest recepta od lekarza z dopiskiem „s”.

W obecnym systemie opieki zdrowotnej, jednym z głównych ograniczeń w zakresie dostępu do szczepień jest konieczność odbycia przez pacjentów wielokrotnych wizyt w różnych miejscach, takich jak przychodnie podstawowej opieki zdrowotnej czy apteki, by otrzymać szczepionkę oraz poddać się szczepieniu. Rozwiązaniem tego problemu i uproszczeniem procesu szczepienia jest umożliwienie farmaceutom wystawiania recept na szczepionki, a w szczególności te refundowane. Aktualnie, farmaceuci posiadają uprawnienia do wystawienia recepty farmaceutycznej (płatnej 100% przez pacjenta) wyłącznie na szczepionki przeciw grypie, a mogą realizować szczepienia przeciw wielu chorobom w tym przeciw pneumokokom.

Taki system prowadzi do zbędnych opóźnień w procesie szczepienia, co przekłada się na mniejszy poziom ochrony społeczeństwa i większą liczbę zakażeń i hospitalizacji. Zwłaszcza w sezonie jesienno-zimowym, kiedy zapotrzebowanie na szczepienia jest największe, pacjenci napotykają trudności w dostępie do szybkiej i skutecznej ochrony.

„Zmiany w procesie refundacji szczepień, to klucz do skuteczniejszej profilaktyki. Dzisiejszy system finansowania staje się coraz bardziej otwarty, jednak nadal stawia przed pacjentami bariery, w postaci długiego czasu oczekiwania na wizytę u lekarza oraz ograniczonego dostępu do szczepionek. Wprowadzenie możliwości wystawiania przez farmaceutów refundowanych recept farmaceutycznych na szczepionki przeciw grypie i pneumokokom oraz inne szczepionki stosowane w szczepieniach zalecanych osób dorosłych, znacznie skróci ścieżkę pacjenta do realizacji szczepienia. Farmaceuci mogą znacząco przyczynić się do poprawy zdrowia publicznego i zwiększenia efektywności profilaktyki, trzeba im tylko na to pozwolić” – mówi dr n. farm. Mikołaj Konstanty, wiceprezes Naczelnej Izby Aptekarskiej.

Obecny system szczepień w Polsce opiera się na modelu, w którym dostęp do szczepionek refundowanych jest stale regulowany i ograniczony do określonych grup wiekowych lub stanów zdrowia. Nie dość, że nie każdy ma możliwość zaszczepienia się w aptece, to osoby, które spełniają odpowiednie kryteria, aby skorzystać z tej opcji muszą przejść długą i skomplikowaną drogę.

Szczepienia przeciw grypie i pneumokokom są kluczowym elementem w zapobieganiu poważnym chorobom i hospitalizacjom, szczególnie wśród osób starszych, dzieci oraz osób z grup ryzyka. Liczba kroków, jakie muszą przejść pacjenci w celu uzyskania ochrony wpływają na decyzje pacjentów o wykonaniu szczepienia, a tym samym przekładają się na popularność tych świadczeń w aptekach. W sezonie zachorowań na grypę 2021/2022 istniała możliwość bezpłatnego i bez wymogu posiadania recepty wykonywania szczepień przeciw grypie u osób dorosłych. Był to rekordowy sezon szczepień, a ogólny wskaźnik wyszczepialności osiągnął 7% (22% w populacji osób w wieku powyżej 65 r. ż.).¹ Takie sytuacje pokazują, jak prosty system szczepień pozytywnie wpływa na poziom wyszczepialności społeczeństwa.

„W Polsce mamy jedną z najszerszych populacyjnie dostępnych refundacji na szczepionki przeciw grypie, ale nie wykorzystujemy tego w pełni, co relatywnie nie wpływa odpowiednio na wzrost wyszczepialności. Długa ścieżka zniechęca pacjentów do korzystania z tej możliwości. Wykorzystanie potencjału aptek i farmaceutów to sposób, aby więcej osób korzystało z dostępnej refundacji co z kolei przyczyni się do wzrostu wyszczepialności” – tłumaczy prof. dr hab. n. med. Adam Antczak, przewodniczący Rady Naukowej Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych.

Rola farmaceutów i aptek w systemie opieki zdrowotnej nabiera nowego wymiaru. Umożliwienie farmaceutom wystawiania recept refundowanych na szczepionki stanowi ważny krok w kierunku usprawnienia procesu szczepień. Dodatkowo takie rozwiązanie odciążyłoby lekarzy POZ, umożliwiając im skupienie się na pacjentach wymagających bezpośredniej opieki medycznej. Farmaceuci, dzięki swojej wiedzy i dostępności, mogą aktywnie przyczyniać się do zwiększenia szczepień w populacji, skracając ścieżkę pacjenta do niezbędnej profilaktyki. Proponowana zmiana umożliwi szybsze reagowanie na potrzeby pacjentów i zwiększy ich bezpieczeństwo, co powinno być dla nas priorytetem.

Informacja prasowa

1 Antczak A, Nitsch-Osuch A, Balcerzak M i wsp. Coalition Shaping the Vaccination Landscape. Vaccines (Basel) 2022; 10(12)