„Dostosowany do coraz to nowych wyzwań, jakie stawiają współczesne czasy, charakteryzujące się wieloma zmianami (…)” – czytamy w uzasadnieniu do projektu zmian w kodeksie etyki zawodowej. Projekt został opublikowany na stronie internetowej Naczelnej Izby Aptekarskiej z zaproszeniem do konsultacji. Uwagi do projektu można przesyłać do 31 lipca 2023 r. na adres email: kodeksetykiaptekarza@nia.org.pl .
Jedną z widocznych już na wstępie zmian jest modyfikacja tytułu, ponieważ „Kodeks Etyki Aptekarza Rzeczypospolitej Polskiej” zastępuje się tytułem „Kodeks Etyki Farmaceuty Rzeczypospolitej Polskiej”. W samej treści kodeksu także zastępuje się wyraz „aptekarz” wyrazem „farmaceuta”. Ma to na celu zapewnienie, że nie będzie już wątpliwości, iż dokument ma dotyczyć wszystkich farmaceutów, a nie tylko tych wykonujących zawód w aptece, punkcie aptecznym, dziale farmacji czy w hurtowni farmaceutycznej.
Wzmocnienie niezależności i samodzielności zawodu
Proponowane zmiany w wielu miejscach podkreślają, że zawód farmaceuty jest samodzielnym zawodem medycznym i zawodem zaufania publicznego, a kluczowa w jego wykonywaniu jest swoboda i niezależność zawodowa. Do kodeksu wprowadzono zapisy, które zakazują farmaceucie podejmowania działań, w tym czynności, umów czy zobowiązań, które mogłyby doprowadzić do ograniczenia jego swobody czy niezależności. Próby zastosowania takich ograniczeń farmaceuta byłby zobowiązany zgłaszać do swojego samorządu.
W uzasadnieniu do projektu podkreślono także, że „Samodzielność farmaceuty jest również związana z cechami charakteryzującymi zawód zaufania publicznego takimi jak: pełnienie misji społecznej, przestrzeganie reguł deontologicznych, zachowywanie tajemnicy zawodowej, budowanie zaufania w relacji z pacjentem oraz ponoszenie odpowiedzialności zawodowej.”
Wykonywanie zawodu tylko pod własnym nazwiskiem
Istotny jest także nowy zapis w art. 3, który w ust. 1b. stanowi, że „Farmaceuta wykonuje zawód pod własnym imieniem i nazwiskiem. Zasadę tę stosuje się także do oznaczania jakiejkolwiek działalności prowadzonej przez farmaceutę w ramach wykonywania zawodu farmaceuty„.
Obiektywność rekomendacji farmaceuty zgodnej z EBM
Dokonano odniesienia do praw pacjenta wskazując, że farmaceuta polecając pacjentowi lek, wyrób medyczny lub jego wyposażenie, środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowe, ale także suplement diety „kieruje się aktualną wiedzą, kryterium skuteczności oraz bezpieczeństwa stosowania polecanego produktu (…)”. Rekomendacja farmaceuty nie może być także dokonywana ze względu na czyjąkolwiek korzyść.
Poszanowanie tajemnicy dotyczącej pacjenta
W artykule 10. dodano ważne doprecyzowanie, że farmaceuta jest zobowiązany do zachowania w tajemnicy wiadomości dotyczących stanu zdrowia pacjenta, ale również wszystkiego, czego dowiedział się on na jego temat w związku z wykonywaniem zawodu. Co ważne – śmierć pacjenta nie zwalnia farmaceuty tego obowiązku zachowania tajemnicy. Projekt zmian w Kodeksie określa natomiast wyjątki, w których tajemnica może zostać ujawniona.
Farmaceuta zobowiązany do przestrzegania praw autorskich
Dodano zapisy mówiące o tym, że brak poszanowania praw autorskich przez farmaceutę podczas publikowania jakichkolwiek treści jest zabroniony. Naruszeniem zasad etyki zawodowej miałoby być także „dopisywanie swojego nazwiska do prezentowanych treści, wykorzystanie bez zgody autorów lub pomijanie ich nazwiska albo nazw zespołów a także źródeł pochodzenia informacji„.
Relacje zawodowe z innymi farmaceutami
W projekcie zmian w Kodeksie dodano zapisy mówiące o tym, że farmaceuta powinien zachowywać się ostrożnie podczas wydawania ocen czy opinii o działaniach innego farmaceuty, w szczególności, jeśli takie postępowanie mogłoby podważać autorytet lub stawiać go w negatywnym świetle. Jednocześnie dodano zapisy mówiące, iż w przypadku zauważenia błędów w postępowaniu kolegi czy koleżanki po fachu należy kontaktować się przede wszystkim bezpośrednio z tą osobą. Dopiero w przypadku nieskuteczności takiego postępowania lub jeśli błąd powodowałby poważną szkodę, należy poinformować odpowiednie izby aptekarskie.
Farmaceuci nadzorujący czy też kontrolujący pracę innych farmaceutów – ale także innych podległych im osób – powinni również wszystkie czynności służbowe przeprowadzać „w sposób rzetelny z zachowaniem zasad rzeczowości, nienaruszający godności farmaceutów oraz innych podległych mu osób, bez narażania ich na jakiekolwiek poniżenie w opinii publicznej lub wśród współpracowników, lub bez narażania ich na utratę zaufania do wykonywanego zawodu„. Jednym z elementów takiego postępowania powinno być – w miarę możliwości – wcześniejsze zawiadomienia o zamiarze kontroli, aby umożliwić kontrolowanemu obecność podczas tych czynności i bezpośrednie uzyskanie uwag o jej wynikach.
W uzasadnieniu do projektu czytamy, iż „Budowanie właściwych relacji między osobami wykonującymi ten sam zawód wpływa również na relacje między farmaceutami i pacjentami” oraz „Niedopuszczalne jest prowadzenie kontroli pracy innego farmaceuty prowadzące do bezzasadnego podważanie jego umiejętności z wykorzystaniem pełnionej funkcji lub zajmowanego stanowiska.„
Regulacje dla farmaceutów wykonujących zawód poza apteką
Coraz więcej farmaceutów podejmuje się wykonywania zawodu poza aptekami. Dodano zatem projekty zapisów dotyczące aktywności, które nie będą stanowiły reklamy takich działań. Utrzymana jest natomiast generalna zasada mówiąca o tym, że „farmaceuta nie reklamuje siebie i swoich usług„.
Farmaceuci a udział w reklamie
Projekt zmian w Kodeksie Etyki zakłada, że farmaceuta nie może reklamować produktów leczniczych i wyrobów medycznych, ale również suplementów diety i żywności specjalnego przeznaczenia. Udział w reklamie innego typu mógłby być uznany za niezgodny z Kodeksem, gdyby naruszała ona godność zawodu farmaceuty lub podważała zaufanie do zawodu.
Co do zasady za pracę farmaceuta pobiera wynagrodzenie. Dopuszczalne jest wykonywanie zawodu czy określone czynności zawodowe bez wynagrodzenia. Twórcy projektu założyli jednak, iż istnieje ryzyko, że działalność bezpłatna może być wykorzystana do reklamy podmiotu, w której taka działalność ma miejsce. Dodano w związku z tym przepis stanowiący, iż „wykonywanie czynności zawodowych bezpłatnie przez farmaceutę nie może łączyć się z reklamą podmioty prowadzącego działalność, w której czynność ta jest wykonywana.”
Piastowanie funkcji w samorządzie zawodowym
Wskazano, że podjęcie się farmaceuty pracy we władzach lub organach samorządu zawodowego wiąże się za zobowiązaniem na jego rzecz oraz do powstrzymania się od „wszelkich zachowań mogących powodować powstanie konfliktu interesów„.
W uzasadnieniu dodano także wyjaśnienie, że pełnienie funkcji z wyboru w samorządzie zawodu farmaceuty – zgodnie z ustawą o zawodzie farmaceuty – jest formą wykonywania tego zawodu, a co za tym idzie – nienależyte wywiązywanie się z powierzonych zadań i czynności przynależnych danej funkcji może być oceniane tak jak przewinienie zawodowe.
Które artykuły mają być uchylone?
Projekt zmian w Kodeksie Etyki zakłada uchylenie kilku paragrafów:
Art. 11. Aptekarz nie może wobec pacjenta wypowiadać opinii dyskredytujących terapeutyczne postępowania lekarza, podrywających zaufanie do apteki jako instytucji a także krytycznych uwag dotyczących produktów leczniczych.
Art. 13. Wysokość opłat za wydawane pacjentowi produkty lecznicze jest kształtowana rzetelnie, według obowiązujących przepisów, bez względu na korzyści własne lub konsekwencje wynikające z takiej postawy dla apteki jako instytucji.
Art. 29. Postanowienia Kodeksu Etyki Aptekarza RP stosuje się odpowiednio do osób wykonujących zawód farmaceuty, niebędących Aptekarzami.