W grudniu 2021 r. Komisja Europejska w ramach procedury centralnej wydała 7 decyzji o dopuszczeniu do obrotu nowych produktów leczniczych przeznaczonych do stosowania u ludzi. Dotyczą one 5 nowych substancji czynnych (abrocytynib, amiwantanab, pegcetakoplan – oznaczony jako lek sierocy, sotrowimab, szczepionka 15-walentna przeciwko pneumokokom, szczepionka przeciwko wirusowi SARS-CoV-2 zawierająca jako antygen białko kolca wirusa) i 1 substancji czynnej już stosowanej w medycynie.
Produkty omówiono w ramach klasy ATC według WHO oraz substancji czynnej z uwzględnieniem wskazań i mechanizmu działania według Charakterystyki Produktu Leczniczego, pomijając inne szczegóły, które można znaleźć w witrynie internetowej Europejskiej Agencji Produktów Leczniczych (https://www.ema.europa.eu).
A – Przewód pokarmowy i metabolizm
A10 – Leki stosowane w cukrzycy; A10B – Leki obniżające poziom glukozy we krwi, z wyłączeniem insulin; A10BH – Inhibitory peptydazy dipeptydylowej IV (DPP-4)
Sitagliptin: Sitagliptin Sun (Sun Pharmaceuticals Industries) to 17. zarejestrowana marka sitagliptyny. Do sprzedaży wprowadzono 2 marki: od czerwca 2010 Xelevia (Merck Sharp & Dohme) i od października 2014 Ristaben (Merck Sharp & Dohme).
Nie pojawiły się jeszcze na rynku: Adimuplan (Sandoz), Januvia (Merck Sharp & Dohme), Juzina (Gedeon Richter Polska), Maysiglu (Krka), Sigletic (Polpharma), Simlerid (Sandoz), Sitagliptin Adamed, Sitagliptin DZ (Day Zero; lek zarejestrowany pierwotnie przez firmę Teva pod nazwą DPPSITA), Sitagliptin Medana (Polpharma), Sitagliptin Polpharma, Sitagliptin Teva, Tesavel (Merck Sharp & Dohme) oraz zarejestrowane w Polsce także w grudniu 2021 jako 15. i 16. marka: Sitagliptin Medical Valley (Medical Valley Invest) i Jansitin (G.L. Pharma).
D – Leki stosowane w dermatologii
D11/D11A – Inne preparaty dermatologiczne; D11AH – Środki stosowane przy zapaleniu skóry, z wyłączeniem kortykosteroidów
Abrocitinib: Cibinqo (Pfizer) jest wskazany do stosowania w leczeniu atopowego zapalenia skóry o nasileniu od umiarkowanego do ciężkiego u pacjentów dorosłych, którzy kwalifikują się do leczenia ogólnoustrojowego.
Abrocytynib jest inhibitorem kinazy janusowej 1. Kinazy janusowe (ang. Janus Associated Kinase, JAK) są wewnątrzkomórkowymi enzymami uczestniczącymi w przekazywaniu sygnałów wynikających z interakcji cytokin lub receptorów czynników wzrostu na błonie komórkowej, co wpływa na komórkowe procesy hematopoezy i funkcjonowania komórek odpornościowych. Działanie kinaz JAK polega na fosforylacji i aktywacji białek będących przetwornikami sygnału i aktywatorów transkrypcji (STAT, ang. signal transducers and activators of transcription), które modulują aktywność wewnątrzkomórkową, w tym ekspresję genów. Hamowanie JAK1 moduluje szlaki sygnałowe poprzez zapobieganie fosforylacji i aktywacji białek STAT. W testach biochemicznych abrocytynib wykazuje selektywność wobec JAK1 względem 3 pozostałych izoform JAK, a mianowicie JAK2 (28-krotnie), JAK3 (>340-krotnie) i kinazy tyrozynowej 2 (TYK2, 43-krotnie). W procesach komórkowych abrocytynib preferencyjnie hamuje indukowaną cytokinami fosforylację STAT przez pary sygnałowe z udziałem JAK1, a oszczędza przekazywanie sygnałów przez pary JAK2/JAK2 lub JAK2/TYK2. Znaczenie selektywnego hamowania enzymatycznego określonych enzymów JAK, które miałoby wpływ na efekt kliniczny, nie jest obecnie znane.
J – Leki przeciwzakaźne działające ogólnie
J05 – Leki przeciwwirusowe działające ogólnie; J05A – Bezpośrednio działające leki przeciwwirusowe; J05AX – Inne leki przeciwwirusowe
Sotrovimab: Xevudy (GlaxoSmithKline) jest wskazany do stosowania w leczeniu osób dorosłych i młodzieży (w wieku 12 lat i starszych i o masie ciała co najmniej 40 kg) z chorobą wywołaną przez koronawirusa 2019 (COVID-19), którzy nie wymagają tlenoterapii i u których występuje zwiększone ryzyko progresji do ciężkiej postaci COVID-19.
Sotrowimab jest ludzkim przeciwciałem monoklonalnym (IgG1, kappa) wytwarzanym w komórkach jajnika chomika chińskiego (CHO) w technologii rekombinacji DNA, które wiąże się z wysoce konserwatywnym epitopem domeny wiążącej receptor białka kolca wirusa SARS-CoV-2.
J07 – Szczepionki;
J07A – Szczepionki bakteryjne; J07AL – Szczepionki przeciw pneumokokom
Pneumococcale saccharidicum vaccinum: Vaxneuvance (Merck Sharp & Dohme) to 4 zarejestrowana szczepionka przeciw pneumokokom. Na rynek wprowadzono 3 szczepionki: Pneumovax 23 (Merck Sharp & Dohme), od kwietnia 2009 Synflorix (GlaxoSmithKline; szczepionka 10-walentna) i od stycznia 2010 Prevenar 13 (Pfizer; szczepionka 13-walentna).
Ostatnio skreślono z Rejestru: Pneumo 23 (Sanofi Pasteur; preparat był obecny na rynku), Prevenar (Pfizer; szczepionka 7-walentna; preparat był obecny na rynku).
Vaxneuvance jest 15-walentną polisacharydową szczepionką przeciw pneumokokom, skoniugowaną z białkiem nośnikowym CRM197, adsorbowaną na fosforanie glinu. Jest wskazana do czynnego uodparniania osób w wieku 18 lat i starszych w celu zapobiegania chorobie inwazyjnej i zapaleniu płuc wywoływanym przez bakterie Streptococcus pneumoniae. Zawiera oczyszczone polisacharydy otoczkowe 15 serotypów pneumokokowych należących do gatunku Streptococcus pneumoniae (1, 3, 4, 5, 6A, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19A, 19F, 22F, 23F, 33F), przy czym każdy z nich skoniugowany jest z białkiem nośnikowym CRM197. Szczepionka Vaxneuvance wywołuje odpowiedź immunologiczną zależną od limfocytów T, która pobudza przeciwciała wzmacniające opsonizację, fagocytozę i zabijanie pneumokoków, w celu ochrony przed chorobą pneumokokową. Białko nośnikowe CRM197 jest nietoksycznym zmutowanym toksoidem błoniczym (pochodzącym ze szczepu C7 Corynebacterium diphtheriae) uzyskiwanym z zastosowaniem technologii rekombinacji w komórkach bakterii Pseudomonas fluorescens.
J07B – Szczepionki wirusowe; J07BX – Inne szczepionki wirusowe
COVID-19 vaccines: Nuvaxovid (Novavax) to 5. szczepionka przeciw chorobie COVID‑19 (ang. coronavirus disease 2019). Do dystrybucji do punktów szczepień wprowadzono 4 szczepionki: od grudnia 2020 Comirnaty (BioNTech Manufacturing), od stycznia 2021 Spikevax (Moderna Biotech; wprowadzona pierwotnie pod nazwą COVID-19 Vaccine Moderna), od lutego 2021 Vaxzevria (AstraZeneca; wprowadzona pierwotnie pod nazwą COVID-19 Vaccine AstraZeneca) i od kwietnia 2021 COVID-19 Vaccine Janssen (Janssen-Cilag).
Nuvaxovid zawiera oczyszczone pełnej długości białko szczytowe (S) wirusa SARS-CoV-2 o ustabilizowanej konformacji, z saponinowym adiuwantem Matrix-M. Białko S (ang. spike – kolec) wirusa SARS-CoV-2 zostało otrzymane z zastosowaniem technologii rekombinacji DNA z wykorzystaniem systemu ekspresji genetycznej bakulowirusa w ciągłej, owadziej linii komórkowej pozyskanej z komórek Sf9 gatunku Spodoptera frugiperda (sówka jesienna – z rzędu motyli, szkodnik kukurydzy, pomidora, papryki, cebuli, fasoli, warzyw dyniowatych i kapustnych). Adiuwant Matrix-M zawiera frakcje A i C wyciągu z Quillaja saponaria Molina (mydłodrzew właściwy) i ułatwia aktywację układu odpornościowego, zwiększając odpowiedź immunologiczną specyficzną dla białka S. Oba składniki szczepionki wywołują odpowiedź immunologiczną limfocytów B i T przeciwko białku S koronawirusa, a także wytwarzanie przeciwciał neutralizujących, które mogą przyczynić się do ochrony przeciwko wystąpieniem COVID-19.
Nuvaxovid jest wskazany do czynnego uodparniania osób w wieku 18 lat i starszych w celu zapobiegania chorobie COVID-19 wywoływanej przez wirusa SARS-CoV-2.
L – Leki przeciwnowotworowe i wpływające na układ odpornościowy
L01 – Leki przeciwnowotworowe; L01E – Inhibitory kinazy białkowej; L01XC – Przeciwciała monoklonalne
Amivantanab: Rybrevant (Janssen-Cilag) w monoterapii jest wskazany do leczenia dorosłych pacjentów z zaawansowanym niedrobnokomórkowym rakiem płuca (NDRP) z aktywującymi mutacjami insercyjnymi w eksonie 20 w genie kodującym receptor naskórkowego czynnika wzrostu (ang. epidermal growth factor receptor, EGFR), po niepowodzeniu terapii opartej na pochodnych platyny.
Amiwantamab jest w pełni ludzkim dwuswoistym przeciwciałem na bazie immunoglobuliny G1 (IgG1) przeciwko receptorom naskórkowego czynnika wzrostu (EGFR) i przejścia mezenchymalnonabłonkowego (MET), o niskiej zawartości fukozy, wytwarzanym w hodowli komórek jajnika chomika chińskiego (ang. Chinese hamster ovary, CHO) z zastosowaniem technologii rekombinacji DNA. Wywiera działanie ukierunkowujące komórki odpornościowe na guzy z aktywującymi mutacjami insercyjnymi w eksonie 20 genu kodującego EGFR. Amiwantamab wiąże się z domenami zewnątrzkomórkowymi EGFR i MET. Zakłóca funkcje sygnalizacyjne EGFR i MET poprzez blokowanie wiązania ligandu i wzmocnienie degradacji EGFR i MET, zapobiegając w ten sposób wzrostowi i progresji nowotworu. Obecność EGFR i MET na powierzchni komórek nowotworowych umożliwia również nakierowywanie na te komórki w celu ich zniszczenia przez komórki efektorowe układu immunologicznego, takie jak komórki NK (ang. natural killer) czy makrofagi, odpowiednio, poprzez zależną od przeciwciał cytotoksyczność komórkową (ang. antibody-dependent cellular cytotoxicity, ADCC) i mechanizmy trogocytozy (szybki transfer między komórkami błon i związanych z nimi białek).
L04/L04A – Leki hamujące układ odpornościowy; L04AA – Selektywne leki hamujące układ odpornościowy
Pegcetacoplan: Aspaveli (Swedish Orphan Biovitrum) jest wskazany do stosowania w leczeniu dorosłych pacjentów z napadową nocną hemoglobinurią (ang. paroxysmal nocturnal haemoglobinuria, PNH), u których wystąpiła niedokrwistość po leczeniu inhibitorem C5 przez co najmniej 3 miesiące.
Pegcetakoplan jest symetryczną cząsteczką złożoną z dwóch identycznych pentadekapeptydów związanych kowalentnie z końcami liniowej cząsteczki glikolu polietylenowego (PEG) o masie cząsteczkowej 40 kDa. Fragmenty peptydowe wiążą się ze składową dopełniacza C3 i wywierają silne działanie hamujące na kaskadę dopełniacza. Fragment PEG o masie cząsteczkowej 40 kDa zwiększa rozpuszczalność i wydłuża czas obecności produktu leczniczego w organizmie po jego podaniu. Pegcetakoplan wiąże się z dużym powinowactwem z białkiem dopełniacza C3 i jego fragmentem aktywacyjnym C3b, regulując w ten sposób rozkład C3 i tworzenie efektorów na dalszym etapie kaskady aktywacji dopełniacza. U pacjentów z PNH do hemolizy pozanaczyniowej (ang. extravascular haemolysis, EVH) przyczynia się opsonizacja przez C3b, podczas gdy do hemolizy wewnątrznaczyniowej (ang. intravascular haemolysis, IVH) dochodzi z udziałem kompleksu atakującego błonę (ang. membrane attack complex, MAC) znajdującego się na dalszym etapie kaskady aktywacji. Pegcetakoplan wywiera rozległe działanie regulujące kaskadę dopełniacza poprzez działanie na wcześniejszych etapach kaskady aktywacji w stosunku do C3b i formowania MAC, kontrolując w ten sposób mechanizmy, które prowadzą do EVH i IVH.
Decyzją Komisji Europejskiej z 22 maja 2017 pegcetakoplan został oznaczony jako sierocy produkt leczniczy w podanym wskazaniu, a w okresie do 14 grudnia 2031 ma zagwarantowaną 10‑letnią wyłączność rynkową.
Niektóre decyzje porejestracyjne Komisji Europejskiej:
- decyzja z 13 XII 2021 dotycząca wycofania, na wniosek posiadacza (UCB) z 28 X 2021, pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego stosowanego u ludzi Leganto, zarejestrowanego 16 VI 2011 – substancja czynna: rotigotine, klasa: N04BC;
- decyzja z 20 XII 2021 dotycząca wycofania, na wniosek posiadacza (Takeda) z 10 XII 2021, pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego stosowanego u ludzi Pantoloc Control, zarejestrowanego 12 VI 2009 – substancja czynna: pantoprazole, klasa: A02BC;
- decyzja z 20 XII 2021 dotycząca wycofania, na wniosek posiadacza (CIS bio) z 23 XI 2021, pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego stosowanego u ludzi Ytracis, zarejestrowanego 24 III 2003 – substancja czynna: yttrium [90Y] chloride, klasa: V10AA;
- decyzja z 20 XII 2021 dotycząca wycofania, na wniosek posiadacza (Noden Pharma DAC) z 28 IX 2021, pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego stosowanego u ludzi Rasilez HCT, zarejestrowanego 16 I 2009 – substancje czynne: aliskiren+hydrochlorothiazide, klasa: C09XA52.
Opracowanie: dr n. farm. Jarosław Filipek
Kierownik Działu Informacji o Produktach
Administrator Farmaceutycznej Bazy Danych BAZYL
IQVIA
2022-01-28
Źródła:
– klasyfikacja ATC i nomenklatura nazw substancji czynnych na podstawie opracowania WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology (“Guidelines for ATC Classification and DDD assignment 2021”, Oslo 2020; “ATC Index with DDDs 2021”, Oslo 2020), ze zmianami i uzupełnieniami mającymi zastosowanie w roku 2021 – tłumaczenie własne;
– informacje rejestracyjne: “Union Register of medicinal products for human use”; “Union Register of not active medicinal products for human use”;
– informacje o wprowadzeniu produktu na rynek w Polsce: dane IQVIA;
– opisy wskazań i mechanizmów działania: Charakterystyki Produktów Leczniczych;
– pozostałe opinie i komentarze: autorskie.