Lekarze i farmaceuci o usłudze farmaceutycznej Nowy Lek

Relacja pomiędzy farmaceutami i przedstawicielami innych zawodów medycznych jest kluczowym elementem rozwijających się dynamicznie usług opieki farmaceutycznej. W związku z tym coraz więcej mówi się o tworzeniu zespołów multidyscyplinarnych, wspólnym kształceniu i rozwijaniu płaszczyzn porozumienia w zakresie opieki – także koordynowanej – nad pacjentem. 

Jednym z bardziej zaawansowanych projektów jest usługa farmaceutyczna Nowy Lek. O opinię w sprawie standardu świadczenia tej usługi do Naczelnej Rady Lekarskiej wystąpiła prezes NRA, mgr farm. Elżbieta Piotrowska-Rutkowska. Na temat dokumentu „Zalecenia dotyczące postępowania u chorych objętych świadczeniem w ramach usługi farmaceutycznej Nowy Lek” wypowiedział się prof. dr hab. Krzysztof Filipiak, przewodniczący Zespołu ds. Polityki Lekowej i Farmakoterapii Naczelnej Rady Lekarskiej:

“- (…) biorąc pod uwagę aktualną sytuację kadrową lekarzy w Polsce, przypisane im liczne, nadmiarowe obowiązki administracyjne, brak profesjonalnych edukatorów medycznych, jak też zmieniający się profil nauczania farmaceutycznego, środowisko lekarskie wspiera zmiany zmierzające do urzeczywistnienia idei “opieki farmaceutycznej” jako kompatybilnej z opieką lekarską. W podobny sposób oceniamy przedłożony do konsultacji program “nowy lek-opieka farmaceutyczna.”

O stosunek do przedstawionej opinii zapytaliśmy członków Zespołu, który przygotował zalecenia. 

dr hab. n. farm. Magdalena Waszyk-Nowaczyk: Uważam, że przedstawiona opinia Naczelnej Izby Lekarskiej jest bardzo cenna dla farmaceutów. Przedstawiciele środowiska lekarskiego oficjalnie wyrazili swoje poparcie dla opieki farmaceutycznej, a tym samym dla usługi farmaceutycznej Nowy Lek. Nareszcie mówi się otwarcie o współpracy interprofesjonalnej, gdzie opieka farmaceutyczna jest komplementarna z opieką lekarską. Jestem dumna, że działania naszego Zespołu zostały docenione przez środowisko lekarskie. 

Jak dalej czytamy w opinii prof. dr hab. Krzysztofa Filipiaka: 

“W opinii środowiska lekarskiego, dobrze dobrane są: 
– modele, w których program jest proponowany (przede wszystkim nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, astma, POChP, hipercholesterolemia),
– narzędzia (trzyetapowa konsultacja)
– materiały dodatkowe (formularze w załącznikach) oraz cele programu (m in. przekazanie podstawowych informacji, sprawdzenie czy pacjent przyjmuje lek prawidłowo , powtórzenie informacji o chorobie, potwierdzenie zrozumienia zasad leczenia, identyfikacja działań niepożądanych leku, informacje o zdrowym stylu życia.”

dr hab. n. farm. Magdalena Jasińska-Stroschein: Cieszy nas także, że w przytoczonej opinii zwrócono uwagę na wymiar edukacyjny usługi. Istotnie, Nowy Lek wpisuje się w potrzebę poprawy wskaźników adherence pacjentów chorych przewlekle. Celem usługi jest wsparcie pacjentów w początkowym okresie terapii poprzez poszerzenie ich wiedzy o leku i chorobie, potwierdzenie zasadności włączenia nowego leku do ich terapii, czy poprawa umiejętności związanych z prawidłowym i regularnym stosowaniem leku. To także identyfikacja problemów lekowych, w tym działań niepożądanych, ale także wyjście naprzeciw obawom pacjenta przed ich wystąpieniem. Pamiętajmy, że część pacjentów nie rozpoczyna terapii obawiając się negatywnych skutków działania leku. Potwierdzono także prawidłowość modelu, czyli trzyetapowej konsultacji farmaceutycznej. Regularnie powtarzane spotkania z pacjentem – odbywające w relatywnie krótkim odstępie czasu, czyli w ciągu pierwszych 30 dni od wykupienia leku – zwiększają szansę na to, że pacjent rozpocznie leczenie, a jednocześnie będzie na tyle zmotywowany, aby kontynuować niejednokrotnie długotrwały proces terapeutyczny. 

mgr farm Agnieszka Stankiewicz: Rozmyślając o współpracy farmaceutów z lekarzami, na myśl przychodzą mi słowa, które wypowiedział Franklin Delano Roosevelt: “Ludzie pracujący razem, jako jedna grupa, potrafią dokonać rzeczy, których osiągnięcie nie śniło się nikomu z osobna”. Celem szeroko pojętej ochrony zdrowia jest zapewnienie dostępu do skutecznej, bezpiecznej, “skrojonej” pod pacjenta farmakoterapii poprawiającej jego parametry zdrowotne, ale przede wszystkim jego jakość życia. Pacjent zaopiekowany, mający wiedzę nie tylko na temat swojej jednostki chorobowej, ale przede wszystkim na temat celowości stosowanej farmakoterapii – jest to pacjent świadomy, stosujący się do zaleceń lekarskich (compliance), trwający w terapii (persistence), będący partnerem lekarza, farmaceuty, pielęgniarki czy fizjoterapeuty w dialogu terapeutycznym (concordance) i rzeczowo podchodzący do tematu swojego zdrowia. Wreszcie, to pacjent otwarty na zmiany dotychczasowego stylu życia. Usługa Nowy Lek pomoże nas do takiej formy współpracy pacjent – pracownik medyczny, przybliżyć.

Pacjentocentryzm to wzorcowy model funkcjonowania ochrony zdrowia, którego nie osiągniemy bez wielowymiarowej, partnerskiej, szanującej różnice i granice pełnionych ról współpracy na linii lekarz-farmaceuta. Opinię NIL postrzegam jako początek długo wyczekiwanej, być może trudnej komunikacyjnie, ale wspólnej drogi, mającej ten niezwykły cel – dobro pacjenta. Jednocześnie ze swojej strony – farmaceuty praktyka, podchodzącego do codziennej pracy z pacjentem z pasją i troską – dziękuję za każdą jedną już przetartą ścieżkę współpracy z lekarzami. I gwarantuję, że taki rodzaj komunikacji i współpracy, to pełna satysfakcja każdej ze stron  – zgodnie ze strategią win-win. Największą korzyść w tym przypadku odnosi najważniejszy element ochrony zdrowia – pacjent. 

Na temat usługi Nowy Lek wypowiadał się także dr n. med. Piotr Dąbrowiecki z Kliniki Chorób Infekcyjnych i Alergologii Wojskowego Instytutu Medycznego PIB oraz przewodniczący Polskiej Federacji Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POChP podczas webinaru szkoleniowego dla farmaceutów: “Opieka farmaceutyczna to odpowiedzialne działanie farmaceuty, którego celem jest zapewnienie bezpieczeństwa farmakoterapii i podniesienie jakości życia pacjentów – kiedy po raz pierwszy o tym przeczytałem, to zachwyciłem się tymi słowami i liczyłem bardzo, że ta idea kiedyś się ziści. Wreszcie możemy mówić o opiece farmaceutycznej w Polsce”.

Doktor Piotr Dąbrowiecki wskazywał również, że pacjenci doświadczają różnego rodzaju problemów z leczeniem, a główne cztery są związane z czynnikami, na które wspólnie możemy mieć wpływ: “Niestety połowa chorych na astmę i POChP nie ma rozpoznania i nie ma jeszcze zleconego leku. Rola farmaceuty, może polegać na zainicjowaniu pomysłu dotarcia pacjenta do lekarza, na przykład podczas wydawania po raz kolejny leku na przewlekły kaszel czy konsultacji pacjenta, który mówi, że „trochę trudno mu jest oddychać”. Chociaż wydaje się, że brak skuteczności leku, który nie jest stosowany to truizm, jednak chciałbym, żebyśmy mogli wspólnie to zmienić – aby objęcie pacjenta opieką farmaceutyczną i edukacją spowodowało, że lek zostanie zastosowany, a więc zadziała. Usługa jest także szansą dla pacjenta, żeby stosował lek umiejętnie. Jesteście ekspertami od farmakoterapii w zakresie działania leków, więc jesteście w stanie idealnie wyczuć niuanse związane z nakładaniem się działania i stosowaniem leków, które nie powinny być ze sobą łączone”.

Zwrócił także uwagę na siłę edukacji jako czynnika mogącego – bez innych interwencji – spektakularnie poprawić wyniki pacjentów z chorobami płuc: “Zwiększając czas edukacji chorego jesteśmy w stanie uzyskać niemal 100% compliance. Potrzebujemy Państwa i bardzo byśmy chcieli, aby usługa Nowy Lek się rozpowszechniła. Potrzebujemy ustrukturyzowanej współpracy z farmaceutą, ponieważ widzimy, że to ma sens. (…) Moim marzeniem było, aby uszczelnić system opieki nad pacjentem. Aby nie było tak, jak jest teraz – tylko 20% chorych na astmę ma kontrolowaną chorobę, połowa ma niepełną kontrolę, a aż 30% to są pacjenci, którzy idą od zaostrzenia do zaostrzenia i generują potężne koszty systemowe. (…) A to wszystko mogłoby się skończyć w momencie stosowanie leków w sposób optymalny. Potrzebujemy współpracy z Państwem, aby dla dobra pacjenta zmienić rzeczywistość. Dla mnie jest to nieakceptowalne, że 3/4 pacjentów, którzy docierają do apteki nie pokazano, jak prawidłowo stosować lek wziewny. Ja bardzo się cieszę, że ten projekt jest wdrożony. Razem możemy więcej. Jeżeli połączymy siły lekarzy i farmaceutów, to jesteśmy w stanie zmienić rzeczywistość. Niech to będzie 40% chorych z pełną kontrolą choroby. Taniej, lepiej i bezpieczniej dla pacjenta”.

O pracy zespołowej zawodów medycznych na rzecz pacjenta rozmawiano także podczas konferencji zorganizowanej przez Naczelną Izbę Aptekarską. Wzięli w niej udział członkowie Zespołu ds. Standaryzacji Opieki Farmaceutycznej Naczelnej Izby Aptekarskiej oraz eksperci w tym wiceminister zdrowia Pan Maciej Miłkowski.

Czytaj więcej: Usługa farmaceutyczna Nowy Lek – wnioski z debaty z udziałem ekspertów.