Usługa farmaceutyczna Nowy Lek – wnioski z debaty z udziałem ekspertów

Usługa „Nowy Lek” była tematem konferencji prasowej zorganizowanej przez Naczelną Izbę Aptekarską. Wzięli w niej udział członkowie Zespołu ds. Standaryzacji Opieki Farmaceutycznej Naczelnej Izby Aptekarskiej oraz eksperci w tym wiceminister zdrowia Pan Maciej Miłkowski.

Na pytanie o genezę powstania zespołu, który opracował zalecenia dotyczące usługi Nowy Lek odpowiadała Prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej, Elżbieta Piotrowska-Rutkowska wyjaśniając, że Zespół ds. Standaryzacji Opieki Farmaceutycznej Naczelnej Izby Aptekarskiej powstał z inicjatywy samorządu aptekarskiego:

“Zaprosiliśmy do współpracy środowisko akademickie, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne oraz farmaceutów, którzy sprawowali lub sprawują opiekę farmaceutyczną w innych krajach. Zmieniło się otoczenie prawne i dzięki ustawie o zawodzie farmaceuty mamy możliwość sprawowania opieki farmaceutycznej w Polsce. Zabiegaliśmy jako środowisko (…) przez ponad dwadzieścia lat o to, aby opieka farmaceutyczna została wpisana na stałe w system ochrony zdrowia. Wykazywaliśmy skuteczność i korzyści płynące z wdrożenia opieki farmaceutycznej, mając na uwadze sprawdzone rozwiązania, które już są w krajach Europy i nie tylko. W 2020 roku minister zdrowia powołał zespół do spraw opieki farmaceutycznej. Wynikiem jego prac jest dokument „Raport opieka farmaceutyczna. Kompleksowa analiza procesu wdrożenia”. Zgodnie z zaleceniami tego raportu wskazane jest włączenie do polskiego systemu ochrony zdrowia siedmiu usług w ramach opieki farmaceutycznej, których celem jest efektywne prowadzenie farmakoterapii, ale też wsparcie całego systemu ochrony zdrowia. Idąc dalej – postanowiliśmy wystandaryzować poszczególne usługi opieki farmaceutycznej”.

Natomiast dr hab. n. farm. Bożena Karolewicz, Prezes Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego zapytana o przyjęty model współpracy przy opracowywaniu zaleceń dotyczących świadczenia usługi Nowy Lek podkreśliła, że zostały one wypracowane przez zespół o zasięgu krajowym, w kooperacji z Polskim Towarzystwem Farmaceutycznym, ze środowiskiem akademickim, ale również z farmaceutami praktykami. Wypracowanie takiego modelu współdziałania oceniła jako uzasadnione i trafione, gdyż usługa Nowy Lek jest oparta o aktualną wiedzę naukową i podejście praktyczne – indywidualną pracę farmaceuty z pacjentem. Podkreśliła, iż wypracowany schemat usługi Nowy Lek pozwala farmaceucie na jej planowanie, organizację, realizację i dokumentowanie, co oceniła jako niezwykle ważne z punktu widzenia jej oceny przez wszystkich interesariuszy. Odniosła się także bezpośrednio do korzyści, jakie z usługi może odnieść pacjent: „Kiedy wydajemy nowy lek, to już na tym etapie możemy rozwiązywać potencjalne i rzeczywiste problemy lekowe”.

O wzorcach zagranicznych, które posłużyły jako drogowskaz do opracowania polskich wytycznych opowiedział mgr farm. Artur Jędra, członek Okręgowej Rady Aptekarskiej w Warszawie. Podkreślił, że sama idea usługi Nowy Lek pojawiła się już w 2010 roku i była rozwijana w innych krajach na przykład w: Belgii, Francji, Wielkiej Brytanii, Norwegia, ale również w Republice Południowej Afryki: „Odkryto, iż płyną z niej wymierne korzyści dla ochrony zdrowia, płatnika i pacjentów, którzy mają nowy lek i nie wiedzą, co z nim zrobić. Adherence i compliance według badań wzrósł od 10 do nawet 50%, jest to więc spektakularny sukces. Ponadto podczas podsumowania usługi okazało się, że 8,7 na 10 pacjentów pozytywnie oceniło serwis, co świadczy o tym, że pacjenci potrzebują wskazówek, jak prawidłowo przyjmować nowy lek”.

Artur Jędra wyjaśnił również, iż na początku usługą obejmowano zwykle tylko 2-3 choroby przewlekłe, ale świadczenie rozrastało się to nawet do kilkunastu różnych schorzeń, w których farmaceuci mieli możliwość doradzania pacjentom na początku ich drogi z nowym lekiem.

O podstawowych założeniach usługi Nowy Lek mówiła dr hab. n. farm. Magdalena Jasińska-Stroschein z Zakładu Biofarmacji, Katedry Biofarmacji Uniwersytetu Medycznego w Łodzi: „Celem usługi jest dostarczenie pacjentowi informacji na temat nowo wdrażanej farmakoterapii, ocena stopnia stosowania się do zaleceń terapeutycznych, a przede wszystkim wsparcie w realizacji tych zaleceń. Jest to trzyetapowa konsultacja farmaceutyczna, obejmująca spotkanie wstępne, interwencyjne i kontrolne. Dwa z tych spotkań można prowadzić również za pomocą narzędzi teleinformatycznych. Szczegółowy algorytm postępowania, który krok po kroku poprowadzi farmaceutę przez usługę – który odwołuje się także do zaproponowanych przykładowych formularzy dokumentujących proces – został załączony do opublikowanych zaleceń i jest dostępny dla farmaceutów na stronie NIA”. (…)

Podkreśliła, że Nowy Lek to ten etap interakcji z pacjentem, kiedy można pochylić się nad działaniami niepożądanymi, z powodu których część pacjentów rezygnuje z wdrożonej terapii lub jej nie rozpoczyna z uwagi na obawy dotyczące możliwych negatywnych konsekwencji leczenia. Przyczyny niestosowania się do zaleceń lekarskich mogą być różne, ale na wiele z nich wpływać może interwencja farmaceuty: „Część pacjentów może odstawić lek, bo nie odczuwa objawów choroby lub stwierdza, że doszło już do poprawy stanu zdrowia. Z tego powodu chorzy podejmują samodzielne decyzje o odstawieniu leku – są to ważne punkty do rozmowy z pacjentem i do przedyskutowania w czasie usługi, dające szansę na poszerzenie wiedzy pacjenta na temat leku i zasadności jego stosowania”.

Warto dodać, że usługą może zostać objęty pacjent zarówno rozpoczynający terapię pierwszym lekiem po usłyszeniu diagnozy, jak i chory, któremu dodano kolejny lek do już prowadzonej farmakoterapii. „Chodzi o to, aby pacjent poczuł, że otrzymuje wsparcie, aby poczuł się bezpiecznie i był bardziej współodpowiedzialny za cały proces terapeutyczny” – dodała Magdalena Jasińska-Stroschein.

O korzyściach ze współpracy na linii farmaceuta-lekarz opowiadał prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, Dyrektor Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego. Zauważył, że chociaż taka współpraca istnieje od dawna, to obecnie odchodzi się od stereotypu, w którym lekarz leczy pacjenta samodzielnie. Model terapii zmienia się na bardziej partnerski, zespołowy – pacjent jest „wspólny”, a każdy uczestnik procesu diagnostyczno-terapeutycznego ma swoją rolę do odegrania. Wyraził w związku z tym pogląd, iż kształcenie zawodów medycznych powinno być łączone, ponieważ te profesje w praktyce działają razem na rzecz pacjenta: „Kształćmy zespoły terapeutyczno-diagnostyczne, których podstawą jest lekarz, pielęgniarka i farmaceuta – trzy osoby, które muszą ściśle współpracować i powinny się razem uczyć także przeddyplomowo”.

Przyznał, że pacjenci mają wiele problemów ze stosowaniem leków i czasami nie do końca wiedzą, jak sobie z nimi poradzić: „Pacjent rozumie mniej więcej 30% z tego, co się do niego mówi, często dotyczy to leku. Dlatego to takie ważne, żeby jeszcze gdzieś mógł na ten temat kompetentnie porozmawiać” (…) „Jeśli pacjent może otrzymać dodatkowe wsparcie, to – z punktu widzenia klinicysty – jest to krok w bardzo dobrym kierunku i mam nadzieję, że za tym krokiem pójdą jeszcze dalsze”.

O przywróceniu roli farmaceuty w systemie i grupach interesariuszy, które mogą odnieść korzyść z wdrożenia usług opieki farmaceutycznej opowiadał prof. dr hab. Marcin Czech, Prezes Polskiego Towarzystwa Farmakoekonomicznego, Instytut Matki i Dziecka. Na wstępie odniósł się jednak do samych zaleceń: – “Dziękuję za zaproszenie, za to, że Państwo pozwalacie mi być częścią historii tworzącej się dla farmaceutów i dla całego systemu. Gratuluję autorom. Cieszę się, że tak dobre i wartościowe, przejrzyste opracowanie powstało”.

Podobnie jak przedmówcy wskazał na korzyści, jakie odniesie z opieki farmaceutycznej pacjent, „który otrzyma od profesjonalisty medycznego pakiet informacji (…). Pacjent będzie poinformowany o tym, jak brać leki, kiedy i dlaczego, jak działają, jakie mają interakcje – co może być niebezpieczne i jakie mają działania niepożądane. Benefity z usług farmaceutycznych odniosą także lekarze oraz cała ochrona zdrowia: „System skorzysta na tym niesłychanie, bo farmaceuci to niewykorzystany potencjał” – dodał prof. Czech. Zwrócił także uwagę, iż apteka to miejsce, w którym pacjenci chętniej zadają trudne pytania i przypomniał, że w czasie pandemii farmaceuci zdali egzamin z bycia pracownikami ochrony zdrowia.

Wiceminister zdrowia Pan Maciej Miłkowski został zapytany przez prowadzącą o finansowanie nowej usługi – wskazał, że ministerstwo jest na etapie przygotowywania „koszyka”, aby można było finansować świadczenia opieki farmaceutycznej. Przyznał również, że Nowy Lek to kolejny kamień milowy w rozwoju usług farmaceutycznych.

W dyskusję włączył się również prof. dr hab. n. farm. Wojciech Miltyk, Dziekan Kolegium Nauk Farmaceutycznych, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku. Odpowiedział na pytanie dotyczące szkolenia przeddyplomowego przyszłych farmaceutów, w zakresie zdobywania wiedzy z opieki farmaceutycznej: „Jako środowisko akademickie uważamy, że wszyscy farmaceuci są uprawnieni i przygotowani do sprawowania opieki farmaceutycznej. Kształcenie na farmacji w ciągu ostatnich lat zmieniło się diametralnie, standardy zostały upraktycznione, wprowadzono szereg przedmiotów związanych z opieką farmaceutyczną i pracą z pacjentem – jestem przekonany, że absolwenci będą w stanie sobie poradzić z usługą Nowy Lek”.

Konferencja została sfinansowana przez: 
partner tytularny: Polpharma 
partner: Hurtap S.A.