Newsletter
Aptekarz Polski
Archiwum
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • EKSPERCISprawdź
  • SZKOLENIAWeź udział
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
  • WYWIADYPrzeczytaj
  • EKSPERCISprawdź
  • SZKOLENIAWeź udział
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
  • WYWIADYPrzeczytaj
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Aptekarz Polski
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Strona główna Wiedza

Zakażenia układu moczowego – co powinien wiedzieć farmaceuta?

dr n. farm. Malwina LachowiczAutordr n. farm. Malwina Lachowicz
08/03/2023
Zakażenia układu moczowego – co powinien wiedzieć farmaceuta?

fot. Canva.com

Mianem zakażenia układu moczowego (ZUM) określamy stan, w którym stwierdza się obecność drobnoustrojów w drogach moczowych, powyżej zwieracza pęcherza moczowego, które w prawidłowych warunkach są jałowe [1]. Infekcje mogą zatem dotyczyć nerek, moczowodów (górne drogi moczowe) lub pęcherza moczowego oraz cewki moczowej (dolne drogi moczowe) [2].

Objawy związane ze stanem zapalnym pęcherza moczowego obejmują bolesne oraz częste oddawanie moczu, natomiast wysoka gorączka oraz odczuwany ból w boku często występują w przypadku infekcji nerek [3].

Jak dzieli się zakażenia układu moczowego?

Zakażenia układu moczowego klasyfikowane są na:

  • niepowikłane – zazwyczaj dotyczą osób, u których nie występują żadne nieprawidłowości związane z układem moczowo-płciowym oraz spowodowane są poprzez drobnoustroje typowe dla ZUM;
  • powikłane – zakażenia układu moczowego związane z czynnikami wpływającymi w sposób negatywny na układ moczowy, upośledzając jego pracę i utrudniając odpływ moczu (niedrożność dróg moczowych, zatrzymanie moczu na skutek chorób neurologicznych, niewydolności nerek, przeszczepu nerki, ciąży, obecności kamieni, bądź na skutek założonego cewnika) [1,4].

Jakie są czynniki ryzyka ZUM?

Wśród czynników zwiększających ryzyko wystąpienia zakażenia układu moczowego możemy wymienić między innymi:

  • płeć żeńska – ZUM częściej dotyczą kobiet aniżeli mężczyzn. Jednym z odpowiedzialnych czynników jest anatomia dolnych dróg moczowych u kobiet, a także krótsza cewka moczowa, co z uwagi na mniejszą odległość do pokonania dla bakterii, ułatwia ich rozprzestrzenianie się. Nadmierne stosowanie środków do higieny intymnej również może ingerować w naturalny mikrobiom pochwy [5];
  • przebyte w przeszłości infekcje układu moczowego – zaobserwowano, że w przypadku osób, które w przeszłości zmagały się z infekcją dróg moczowych, istnieje około czterokrotnie wyższe ryzyko ponownego zakażenia w przyszłości [6];
  • cukrzyca;
  • otyłość;
  • aktywność seksualna – podczas stosunku bakterie z pochwy mają łatwiejszy dostęp do cewki moczowej, niż ma to miejsce w innych sytuacjach, a z racji, że cewka jest stosunkowo krótka, bakterie mają wówczas ułatwioną drogę, by dostać się do pęcherza moczowego i wywołać infekcję [6];
  • infekcje pochwy;
  • predyspozycje genetyczne;
  • wiek – u mężczyzn występuje wzrost ryzyka wystąpienia ZUM wraz z wiekiem, natomiast u kobiet w wieku 35-65 lat zaobserwowano tendencję spadkową częstości występowania zakażeń układu moczowego, zaś po 65 roku życia ryzyko wzrasta [4,7].

Jakie drobnoustroje mogą wywołać ZUM?

Odpowiedzialne za wywołanie zakażeń układu moczowego mogą być bakterie Gram-ujemne, Gram-dodatnie, a także niektóre grzyby. Najczęstszą przyczyną w przypadku zarówno niepowikłanych, jak i powikłanych ZUM, jest Escherichia coli, która odpowiada za około 80-85% zakażeń [3,4].

Wśród bakteryjnych czynników etiologicznych, mogących przyczynić się do wywołania niepowikłanego ZUM można również wymienić Klebsiella pneumoniae, Enterococcus faecalis, Staphylococcus saprophyticus, paciorkowca grupy B (GBS, group B Streptococcus), Pseudomonas aeruginosa, Proteus mirabilis, Staphylococcus aureus oraz grzyby rodzaju Candida [4].

W przypadku powikłanego ZUM, poza Escherichia coli, która najczęściej odpowiedzialna jest za ich wywołanie, można wyróżnić również bakterie z rodzaju Enterococcus, Klebsiella, Pseudomonas oraz grzyby z rodzaju Candida [4].

Jakie objawy sugerują infekcję dróg moczowych?

W przypadku infekcji górnych dróg moczowych do objawów można zaliczyć m.in. ból odczuwany przez pacjenta w boku oraz gorączkę [3].

Do objawów mogących wystąpić w przypadku zakażenia pęcherza moczowego wyróżniamy:

  • parcie na mocz,
  • dysurię, czyli bolesne oddawanie moczu,
  • poliurię (wielomocz) – częste oddawanie moczu w większych ilościach,
  • nokturię – częste oddawanie moczu w nocy,
  • krwiomocz [3].

W czasie trwającej infekcji układu moczowego może także wystąpić u pacjenta nieprzyjemne uczucie naglącego parcia na pęcherz, mętny mocz, łagodna gorączka, a także pieczenie podczas oddawania moczu [8].

Czy zakażenie układu moczowego może mieć groźne powikłania?

Wśród następstw o ciężkim charakterze możemy wymienić m.in. częste reinfekcje, uszkodzenie nerek u dzieci, odmiedniczkowe zapalenie nerek z posocznicą, problemy spowodowane bardzo częstym przyjmowaniem substancji leczniczych o działaniu przeciwbakteryjnym, w tym oporność na antybiotyki, a także powiązane z tym rzekomobłoniaste zapalenie jelit [4].

Czy infekcje dróg moczowych u dzieci są groźne?

Niepowikłane ZUM dotyczące dolnych dróg moczowych jest zaliczane do często występujących infekcji u pacjentów. U dzieci (poniżej 2 roku życia) oraz niemowląt dosyć często występuje bakteryjne zakażenie układu moczowego, co może mieć miejsce zarówno w warunkach szpitalnych, jak i pozaszpitalnych. W ciągu pierwszych sześciu miesiącach życia ZUM częściej dotyczy chłopców aniżeli dziewczynek. W większości przypadków mają one łagodny przebieg, jednakże przebyte we wczesnym okresie niemowlęcym, zwłaszcza w sytuacji, gdy występują także wrodzone wady układu moczowego, może dochodzić do bliznowacenia nerek. To z kolei może skutkować w dorosłym życiu następstwami takimi jak uszkodzenie nerek, nadciśnienie, białkomocz, a nawet i przewlekłą niewydolnością nerek, która będzie wymagać dializ [2].

Kiedy rozpoznaje się nawracające zakażenia układu moczowego?

Nawracające ZUM to infekcja, która wystąpiła po ustąpieniu poprzedniego epizodu oraz po przeprowadzonym leczeniu przeciwdrobnoustrojowym. Definiuje się jako co najmniej 2 infekcje przebyte w okresie 6 miesięcy lub minimum 3 epizody w przeciągu 12 miesięcy. Ten typ infekcji często występuje u młodych kobiet, u których nie występują żadne problemy z drogami moczowymi pod względem anatomicznym bądź fizjologicznym. Wśród czynników ryzyka możemy wymienić m.in. aktywne życie seksualne, często występujące problemy z ZUM u matki, czy też przebyte zakażenia dróg moczowych w dzieciństwie. Częstość występowania nawracającego ZUM u kobiet szacuje się na 25 – 50% wszystkich zakażeń [2,5].

Czym jest bakteriomocz bezobjawowy?

Bakteriomocz bezobjawowy definiowany jest jako poziom bakterii w moczu wynoszący lub przekraczający wartość 105 CFU/ml (CFU – ang. colony forming unit, jednostki tworzące kolonie) w przypadku braku objawów świadczących o ZUM. Próbka moczu powinna pochodzić ze środkowego strumienia. U kobiet w celu rozpoznania bakteriomoczu bezobjawowego wymagane są 2 kolejne posiewy, najlepiej przeprowadzone w przedziale czasowym nie dłuższym niż 2 tygodnie. W przypadku mężczyzn również poziom 105 CFU/ml jest wartością graniczną, natomiast 1 posiew może być wystarczający [9].

Czy jest bakteriomocz znamienny?

Mianem bakteriomoczu znamiennego określamy stan, w którym liczba żywych bakterii (CFU) jednego szczepu w 1 mililitrze moczu będzie wskazywać na zakażenie układu moczowego. Wartość graniczna będzie różna w zależności od postaci ZUM:

  • ≥ 103 CFU/ml – w przypadku kobiet z objawami zapalenia pęcherza moczowego (w próbce moczu pochodzącej ze środkowego strumienia),
  • ≥ 104 CFU/ml – u kobiet z objawami ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek (w próbce moczu pochodzącej ze środkowego strumienia),
  • ≥ 105 CFU/ml – w sytuacji występowania powikłanego ZUM (w próbce moczu pochodzącej ze środkowego strumienia),
  • ≥ 102 CFU/ml – w próbce moczu uzyskanej na skutek jednorazowego wprowadzenia cewnika do pęcherza moczowego,
  • każda ilość CFU – w próbce moczu pozyskanej poprzez nadłonowe nakłucie pęcherza moczowego [1].

Rozpoznanie infekcji układu moczowego

Rozpoznanie zakażenia układu moczowego ustala się w oparciu o występowanie objawów klinicznych oraz uzyskane wyniki przeprowadzonych badań pomocniczych. Niepowikłane zapalenie pęcherza moczowego u kobiet diagnozuje się w oparciu o objawy kliniczne, natomiast w przypadku powikłanego ZUM należy wykonać badanie moczu [10]. Do badań pomocniczych możemy zaklasyfikować badanie ogólne moczu, posiew moczu, badania krwi (OB – odczyn Biernackiego, białko CRP – białko C-reaktywne, leukocytoza), posiew krwi oraz badania obrazowe, które wykonywane są w zależności od rodzaju występującego zakażenia układu moczowego u pacjenta [1].

Leczenie ZUM preparatami na receptę

Schemat leczenia ZUM preparatami Rx obejmuje substancje mające na celu eliminację drobnoustrojów chorobotwórczych, wśród których kluczową rolę odgrywa trimetoprim, połączenie sulfametoksazolu z trimetoprimem, nitrofurantoina, cefaleksyna oraz fosfomycyna [5]. Pomimo, że leczenie z wykorzystaniem wymienionych substancji leczniczych cechuje się wysoką skutecznością, to mogą wystąpić działania niepożądane takie jak nadkażenia grzybicze objawiające się pleśniawkami w jamie ustnej bądź zmianami grzybiczymi pochwy [11].

Co warto wiedzieć o furazydynie?

Furazydyna jest pochodną nitrofuranu występującą zarówno w preparatach dostępnych na receptę, jak i bez recepty. Wskazaniem do stosowania preparatów zawierających furazydynę jest leczenie niepowikłanych zakażeń dolnych dróg moczowych, w tym nawracających zakażeń układu moczowego u kobiet, które zostały wywołane przez E. coli. W przypadku osób dorosłych zaleca się, aby pierwszego dnia przyjąć 400 mg w ciągu 24 godzin, w 4 dawkach podzielonych, a w kolejnych odpowiednio 300 mg, w 3 dawkach podzielonych. Zazwyczaj leczenie trwa 7 do 10 dni. W razie konieczności leczenie można powtórzyć po 10 – 15 dniach. W przypadku nawracającego zakażenia układu moczowego u kobiet zaleca się stosowanie dawki 100 mg na noc przez okres 6 – 12 miesięcy. Lek należy przyjmować podczas posiłku i pamiętać, aby wypić dużą ilość płynu. Warto przypomnieć, że wśród przeciwwskazań do stosowania furazydyny jest ciężka niewydolność nerek (bezmocz, skąpomocz) [12].

Preparaty OTC w terapii zakażeń układu moczowego

Wśród preparatów dostępnych bez recepty i często polecanych przez farmaceutów pacjentom skarżącym się na problemy z ZUM są produkty zawierające w swoim składzie żurawinę. Surowiec ten zawiera m.in. kwasy organiczne (w tym salicylan), fruktozę, witaminę C, flawonoidy, antocyjany oraz epikatechinę. Jednym z kluczowych etapów rozwijającej się infekcji jest przyczepianie się bakterii do błony śluzowej komórek dróg moczowych. Przypuszcza się, że spożywanie soku z żurawiny ułatwia wydalanie moczu, dzięki przeciwdziałaniu kolonizacji bakterii w przewodzie moczowym. Fruktoza wykazuje się hamującym wpływem na przyczepność E. coli typu 1, natomiast wyizolowany ekstrakt z proantycyjanidyn utrudnia przyczepność uropatogennych E. coli typu P. Na podstawie przeprowadzonych badań można wnioskować, że sok z owoców żurawiny może ograniczyć adherencję bakterii do komórek nabłonka [11].

Czy probiotyki mogą pomóc w przypadku zakażenia dróg moczowych?

Uważa się, że przyjmowanie probiotyków, czyli preparatów zawierających w swoim składzie żywe mikroorganizmy, może przynosić pacjentowi korzyści zdrowotne, z uwagi na fakt, iż flora bakteryjna u ludzi stanowi istotny mechanizm obronny w przypadku ryzyka wystąpienia infekcji [13]. Mechanizm działania probiotyków może wynikać m.in. z możliwości adhezji na powierzchni nabłonka dróg moczowych, utrzymywania pH na odpowiednim poziomie, czy też udziału w produkcji substancji o charakterze przeciwdrobnoustrojowym (kwasy organiczne, bakteriocyny, nadtlenek wodoru) [8]. Jednakże przegląd literatury nie daje jednoznacznej odpowiedzi w sprawie skuteczności probiotyków w zapobieganiu nawracających zakażeń układu moczowego [14].

Piśmiennictwo:

  • [1] Gajewski, P. (2020). Interna Szczeklika: mały podręcznik 2020/2021.
  • [2] Tan, C. W., & Chlebicki, M. P. (2016). Urinary tract infections in adults. Singapore medical journal, 57(9), 485.
  • [3] Vasudevan, R. (2014). Urinary tract infection: an overview of the infection and the associated risk factors. J Microbiol Exp, 1(2), 00008.
  • [4] Flores-Mireles, A. L., Walker, J. N., Caparon, M., & Hultgren, S. J. (2015). Urinary tract infections: epidemiology, mechanisms of infection and treatment options. Nature reviews microbiology, 13(5), 269-284.
  • [5] Czajkowski, K., Broś-Konopielko, M., & Teliga-Czajkowska, J. (2021). Urinary tract infection in women. Menopause Review/Przegląd Menopauzalny, 20(1), 40-47.
  • [6] Alsulami, S. A., Alqarni, A. M., Felemban, D. F., Alshawaf, Y. Y., Alsulami, S. K., Belal, S. H., … & Alqahtani, S. A. M. (2020). An overview of urinary tract infection diagnosis and management approach in primary health care centers: literature review. Pharmacophore, 11(6), 104-7.
  • [7] Tandogdu, Z., & Wagenlehner, F. M. (2016). Global epidemiology of urinary tract infections. Current opinion in infectious diseases, 29(1), 73-79.
  • [8] Ziyadi, S., Bastani, P., Homayouni, A., Mohammad-Alizadeh-Charandabi, S., & Mallah, F. (2016). Probiotics and usage in urinary tract infection. Probiotics prebiotics and synbiotics: Bioactive foods in health promotion Elsevier Inc, London, 827-30.
  • [9] Kang, C. I., Kim, J., Park, D. W., Kim, B. N., Ha, U. S., Lee, S. J., … & Wie, S. H. (2018). Clinical practice guidelines for the antibiotic treatment of community-acquired urinary tract infections. Infection & chemotherapy, 50(1), 67.
  • [10] Czekalski, S. (2010). Urinary tract infection – acute, recurrent, chronic, complicated. Przewodnik Lekarza/Guide for GPs, 13(2), 46-53.
  • [11] Gryszczyńska, A. (2010). Żurawina amerykańska (Vaccinium macrocarpon)–lek na problemy urologiczne. Urologia, 63.
  • [12] https://pub.rejestrymedyczne.csioz.gov.pl – Furaginum Teva, 50 mg, tabletki.
  • [13] Sihra, N., Goodman, A., Zakri, R., Sahai, A., & Malde, S. (2018). Nonantibiotic prevention and management of recurrent urinary tract infection. Nature Reviews Urology, 15(12), 750-776.
  • [14] Gupta, V., Nag, D., & Garg, P. (2017). Recurrent urinary tract infections in women: how promising is the use of probiotics? Indian Journal of Medical Microbiology, 35(3), 347-354.
Tagi: antybiotykoterapiabakteriomoczdiagnostykainfekcje dróg moczowychurologiazakażenia dróg moczowychZUM
UdostępnijPodziel się

Chcesz otrzymywać powiadomienia o najważniejszych aktualnościach?

WYŁĄCZ
dr n. farm. Malwina Lachowicz

dr n. farm. Malwina Lachowicz

Powiązane artykuły

Problemy i wyzwania związane z podaniem dziecku leku

Problemy i wyzwania związane z podaniem dziecku leku
Autordr n. farm. Malwina Lachowicz

Podanie leku choremu dziecku bardzo często stanowi duże wyzwanie dla rodzica. Nieprzyjemny smak niejednokrotnie przyczynia się do niechęci lub nawet...

Czytaj więcejDetails

Róża – zakaźna choroba skóry i tkanki podskórnej

Róża – zakaźna choroba skóry i tkanki podskórnej
Autordr n. farm. Malwina Lachowicz

Zmieniony chorobowo obszar skóry przy dotyku cechuje się tkliwością, bolesnością oraz podwyższoną temperaturą. Niekiedy można zaobserwować zmiany w postaci rany...

Czytaj więcejDetails
Następny wpis
Refundacja z automatu - jak będzie powstawał model?

Refundacja z automatu - jak będzie powstawał model?

Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego

Przeczytaj również

Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 224

Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 224

Farmaceuci – niewykorzystany potencjał systemu szczepień dorosłych

Farmaceuci – niewykorzystany potencjał systemu szczepień dorosłych

Problemy i wyzwania związane z podaniem dziecku leku

Problemy i wyzwania związane z podaniem dziecku leku

Porozmawiajmy o… „zielonych receptach” [WYWIAD]

Porozmawiajmy o… „zielonych receptach” [WYWIAD]

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 3

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 3

Znajdź nas na Facebooku!

Subskrybuj powiadomienia

Nie przegap nowych wpisów - zapisz się na powiadomienia!

Zapisz się na powiadomienia
  • Kontakt
  • Dla reklamodawców
  • Dla autorów
  • Regulamin serwisu i Polityka Prywatności
Aptekarz Polski. Pismo Naczelnej Izby Aptekarskiej

Redakcja korzysta z zasobów: Canva.com, Pixabay.com

Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do Regulaminu Serwisu i Polityki Prywatności.
Rezygnuję
Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do Regulaminu serwisu i Polityki Prywatności.
Rezygnuję
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • Aptekarz Polski
  • Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 223 (201e)
  • Akademia Aptekarza Polskiego – szkolenie [punkty edukacyjne]
  • Aktualności
  • Wiedza
  • Receptura
  • Trendy
  • Prawo
  • Farmacja szpitalna
  • WIDEO
  • Podcasty
  • WYWIADY
  • Opinie ekspertów

Redakcja korzysta z zasobów: Canva.com, Pixabay.com

Ta strona korzysta z plików cookies. Kontynuując korzystanie z tej witryny, wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Zapoznaj się z naszą Regulaminem serwisu i Polityką Prywatności.