Zalety i wady stosowania mezenchymalnych komórek macierzystych
Terapia mezenchymalnymi komórkami macierzystymi to obiecująca dziedzina terapeutyczna, w której wielu naukowców widzi możliwości leczenia ciężkich oraz nieuleczalnych chorób. Wśród zalet MKM wymienia się: multipotencjalność, wysoki wskaźnik proliferacji (zdolność do licznych podziałów), mało inwazyjną procedurę terapeutyczną, wolną od problemów etycznych.
Autologiczne MKM są stosunkowo łatwo dostępne i można je wyizolować z różnych tkanek pacjenta, takich jak szpik kostny, tkanka tłuszczowa, krew obwodowa, krew pępowinowa, miazga zębowa, krew menstruacyjna, policzkowa poduszka tłuszczowa, łożysko oraz pępowina czy płyn owodniowy. W takim przypadku pacjent jest jednocześnie dawcą oraz biorcą. MKM można łatwo namnożyć do niezbędnej objętości klinicznej w krótkim czasie oraz przechowywać w celu ich ponownego zastosowania terapeutycznego. Dotychczasowe badania kliniczne nie wykazały niepożądanych reakcji na allogeniczne MKM, głównie z uwagi na uprzywilejowany immunologicznie fenotyp, ułatwiający przeszczep allogeniczny bez odrzucenia.
Ryzyko związane z powstawaniem guzów
Stosując terapie oparte na komórkach macierzystych, należy wziąć pod uwagę wszystkie możliwe działania niepożądane. Ryzyko związane z powstawaniem guzów po przeszczepie komórek macierzystych jest szeroko omawiane w literaturze. W pewnym sensie komórki macierzyste można porównać do komórek nowotworowych ze względu na ich zdolność do proliferacji przez długi okres, wysoką żywotność i odporność na apoptozę.
Wiele składników może wpływać na potencjalne powstawanie nowotworów po przeszczepieniu MKM, w tym wiek dawcy, regulatory wzrostu wyrażane przez tkankę biorcy oraz mechanizmy kontrolujące zachowanie MKM w miejscu docelowym. Ponadto manipulacje i długotrwałe hodowle MKM in vitro mogą powodować niestabilność genetyczną i aberracje chromosomowe. Wiele kumulujących się czynników może dać odpowiedź w postaci samoistnej transformacji nowotworu. Pacjenci, którym dotychczas przeszczepiono komórki macierzyste, często przechodzą długotrwałą chemioterapię lub radioterapię, przez co ich układ odpornościowy nie funkcjonuje prawidłowo, podobnie zresztą jak w przypadku COVID-19. Wysoce złożony proces nowotworzenia obejmuje wiele czynników sprzyjających wzrostowi guza, z których jednym z najistotniejszych jest niedotlenienie tkanek, również obecne w przebiegu COVID-19.
Nadzieje i zagrożenia
Wiele wskazuje na to, że terapia oparta na MKM może stać się idealnym kandydatem do dalszych badań klinicznych jako skuteczna i wydajna metoda leczenia pacjentów z ciężkim przebiegiem COVID-19. Warto jednak zauważyć, że większość badań klinicznych jest na stosunkowo wczesnym etapie, a do rozwiązania pozostało jeszcze wiele problemów badawczych takich jak dobór odpowiedniego dawkowania MKM, określenie szczegółowych krótko- i długofalowych efektów niepożądanych czy ryzyko ciężkich powikłań.
Biorąc pod uwagę wysokie tempo ogólnoświatowych prac badawczych związanych z COVID-19 (np. ekstremalnie szybkie opracowanie szczepionki) należy mieć nadzieję, że skuteczna i bezpieczna terapia pojawi się w przeciągu najbliższych miesięcy. Chociaż profil bezpieczeństwa MKM został dobrze ustalony w warunkach klinicznych i na modelach tkankowych, często dane dotyczące skuteczności uzyskane w badaniach przedklinicznych nie były wystarczająco dokładne. Skuteczność terapeutyczna MKM może być prawdopodobnie ograniczona do niszy zaburzeń immunologicznych i chorób o podłożu autoimmunologicznym. W wielu badaniach przedklinicznych wykazano jednak, że MKM są skuteczne w leczeniu ARD, a ich podawanie dobrze tolerowane. Dane dotyczące skuteczności terapii mezenchymalnymi komórkami macierzystymi na poziomie klinicznym nie są jednak jeszcze wystarczające do uruchomienia terapii.
MKM ze względu na swoje właściwości immunomodulujące, regeneracyjne i przeciwdrobnoustrojowe mogą wywoływać kilka pożądanych efektów terapeutycznych w przypadku ciężkiego przebiegu COVID-19. Należy jednak podkreślić, że nie powinny być postrzegane jako panaceum na COVID-19.
- Duygu Koyuncu Irmak, Hakan Darıcı, Erdal Karaöz; Stem Cell Based Therapy Option in COVID-19: Is It Really Promising? „Aging Dis.” 2020 Oct; 11(5): 1174–1191.
- Su M. Metcalfe; Mesenchymal stem cells and management of COVID-19 pneumonia. „Medicine in Drug Discovery.” Volume 5, 2020
- Henning Ulrich, Micheli M. Pillat; CD147 as a Target for COVID-19 Treatment: Suggested Effects of Azithromycin and Stem Cell Engagement. Stem Cell Reviews and Reports (2020) 16:434–440
- Ali Golchin, Ehsan Seyedjafari, Abdolreza Ardeshirylajimi; Mesenchymal Stem Cell Therapy for COVID-19: Present or Future. „Stem Cell Reviews and Reports” (2020) 16:427–433
- Nisha Durand, Jorge Mallea, Abba C. Zubair; Insights into the use of mesenchymal stem cells in COVID-19 mediated acute respiratory failure. „npj Regenerative Medicine” Volume 5, Article number: 17 (2020)
- Aleksandra Musiał-Wysocka, Marta Kot, Marcin Majka, The Pros and Cons of Mesenchymal Stem Cell-Based Therapies. „Cell Transplant.” 2019 Jul; 28(7): 801–812.