Kiedy tabletki mogą być dzielone?
Z powyższego wynika, że każda tabletka w swoim rodzaju, a nawet w wyborze sposobu produkcji, jest już przewidziana, w jaki sposób pacjent ją przyjmie do organizmu, aby nie zaburzyć procesu biodostępności leku. Czynność związana z podziałem tabletki jest tak ważna, że w monografii farmakopealnej jest dokładnie opisane, w jaki sposób tabletki mogą być dzielone, aby przyjąć odpowiednią ilość substancji czynnej. FP XI określa, że aby ułatwić przyjmowanie produktu leczniczego lub zapewnić właściwe dawkowanie, tabletki mogą mieć kreskę dzielącą lub kilka kresek i mogą być dzielone na części, ale prawidłowość dzielenia musi być potwierdzona podczas badań rozwojowych produktu. To jest wyraźna wskazówka, że tabletki mogą być dzielone, jeśli posiadają kreskę dzielącą, a prawidłowość dzielenia została już wcześniej zbadana przez producenta w wyniku badania potwierdzającego przyjęcie określonej dawki.
Jak przebiega badanie na prawidłowość dzielenia tabletki?
Badanie to wykonuje się w ten sposób, że należy pobrać losowo 30 tabletek, przełamać je ręcznie i z 1 tabletki wziąć do badania jedną część, natomiast pozostałą część (części) odrzucić. Zważyć każdą z 30 pojedynczych części uzyskanych z każdej tabletki i obliczyć średnią masę. Tabletki spełniają wymagania badania, jeżeli najwyżej masa 1 części przekracza zakres od 85% do 115% średniej masy. Tabletki nie spełniają wymagania, jeżeli więcej niż 1 pojedyncza masa przekracza ten zakres lub masa 1 części przekracza zakres od 75% do 125% średniej masy. Taka interpretacja pozwala uważać, że wraz z określoną masą tabletki pacjent przyjmie właściwą dawkę leku.
Problemy związane z nieprawidłowym dzieleniem tabletek przez pacjenta
Oczywiście pacjenci w domu nie są w stanie wykonać tak precyzyjnych badań, dlatego uznaje się, że można dzielić tabletki jedynie takie, które mają na powierzchni zaznaczoną linię (kreskę) dzielącą wykonaną przez producenta. W tym miejscu należy podkreślić, że dzielić można jedynie te tabletki, których naruszenie integralności nie wpłynie na kinetykę uwalniania leku, czyli tabletki niepowlekane lub powlekane otoczką rozpuszczającą się w żołądku, o niemodyfikowanym uwalnianiu.
Rozkład substancji lub zaburzone wchłanianie na skutek nieodpowiedniego pH
Nie wolno dzielić tabletek powlekanych otoczką dojelitową i tabletek o zmodyfikowanym uwalnianiu. Jeśli pacjent podzieliłby takie tabletki, to substancja lecznicza zawarta w tabletkach dojelitowych pod wpływem działania soku żołądkowego o pH kwasowym mogłaby ulec rozkładowi. W przypadku tabletek o zmodyfikowanym uwalnianiu procesy farmakokinetyczne związane z uwalnianiem leku w odpowiednim pH przewodu pokarmowego i wchłanianiem leku byłyby zaburzone, co mogłoby prowadzić do zniesienia działania leku lub do przyjęcia większej dawki, a nawet zatruć.
Higroskopijność i wilgotnienie
Kolejne pytanie może dotyczyć dzielenia tabletek musujących lub liofilizatów doustnych. Tabletki musujące przeznaczone są do rozpuszczania w wodzie przed podaniem, natomiast liofilizaty doustne są formą leku do szybkiego rozpadu w jamie ustnej (ODT) często uzyskane metodą liofilizacji. Z tych powodów tabletki te są higroskopijne. Po otwarciu opakowania i ewentualnym podziale, takie tabletki pozostawione w otoczeniu będą wilgotnieć i zmieniać swoje właściwości fizyczne, co z kolei może prowadzić tworzenia się produktów rozkładu leku.
Wąski indeks terapeutyczny
Podział tabletek może skutkować uzyskaniem dwóch połówek, które różnią się masą i ilością składnika aktywnego. Może to mieć poważne konsekwencje w przypadku silnych leków o wąskim indeksie terapeutycznym, np. digoksyny. W sytuacji idealnej, podzielone tabletki powinny mieć jednakowe grubości i zawierać taką samą zawartość leku. Jednak w praktyce istnieje zróżnicowany stopień dokładności w uzyskiwaniu równych połówek.