Depresja lekooporna – realny problem terapii
Rośnie też zjawisko depresji lekoopornej, która zaczyna stanowić realny problem w leczeniu. O komentarz z perspektywy praktyka poprosiłam Panią Irminę Sadowską, psychiatrę z kilkunastoletnim stażem.
Irmina Sadowska: Depresja należy do najczęstszych zaburzeń psychicznych. W Polsce na depresję obecnie cierpi około 1,5mln osób. Depresja może wystąpić w każdym wieku, szczyt zachorowalności przypada na starszy wiek dorosły, czyli po 55 roku życia. Według badań epidemiologicznych depresja występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn. Obecnie jednak często podnosi się problem diagnozowania mężczyzn, gdyż to kobiety częściej zgłaszają problemy zaburzeń nastroju. Wynika to z ich cech osobowości oraz przyzwolenia społecznego.
Zaburzenia depresyjne skracają przewidywalny czas przeżycia nawet o 10 lat. Depresja istotnie podwyższa ryzyko samobójstwa. W Polsce każdego dnia w wyniku próby samobójczej ginie więcej osób niż w wypadkach drogowych. Ryzyko samobójstwa jest większe w przypadku zachorowania na depresję lekooporną.
Depresja lekooporna to taki rodzaj choroby, gdzie pacjent nie odpowiada na co najmniej dwa różne leki przeciwdepresyjne. U co najmniej 30% pacjentów można rozpoznać depresję lekooporną. Wiąże się to z mniejszym prawdopodobieństwem uzyskania remisji, większym ryzykiem nawrotu choroby i powoduje, że koszty leczenia oraz koszty wynikające z nieobecności w pracy są dwukrotnie wyższe, niż w depresji reagującej na leczenie. W związku z tym cały czas trwają poszukiwania nowych skutecznych środków farmakologicznych, jak również sposobów potencjalizacji działania leków już będących na rynku.
Do nowych substancji znajdujących zastosowanie w depresji lekoopornej należy esketamina, która w marcu 2019 roku została dopuszczona do użycia przez Agencję Żywności i Leków. W Polsce dostępna jest od kilku miesięcy w formie donosowej. Niestety barierą w dostępie może być koszt leczenia.
Ketamina i esketamina w farmakoterapii depresji
Esketamina w formie donosowej jest pierwszym od 2009 roku lekiem zarejestrowanym przez FDA ze wskazaniem dla depresji lekoopornej. Esketamina jest enancjomerem ketaminy, którą dopuszczono do stosowania w weterynarii, a która sama zdobyła złą sławę jako „narkotyk imprezowy”.
Na czym polega farmakoterapia ketaminą?
Ketamina jest antagonistą receptora NMDA (glutaminianowego). W wielu klinikach w USA prowadzi się psychoterapię wspomaganą iniekcjami z ketaminy dla osób cierpiących na lekooporną depresję. Leczenie polega na dożylnym podaniu ketaminy w dawce 0,1-0,75 mg/kg masy ciała i obejmuje kilka cykli terapeutycznych. Ze względu na pozamedyczne stosowanie rekreacyjne ketaminy, ta terapia budzi kontrowersje, ale jest bardzo skuteczna.
Działanie przeciwdepresyjne ketaminy jest zauważalne już w 24 godziny po podaniu i utrzymuje się przez około 7 dni. Przy wielokrotnym podaniu i odpowiedniej psychoterapii, skutecznie leczy depresję lekooporną. Stwierdzono, że 4 godziny po podaniu obniża poziom interleukiny 6, ale po 24 godzinach wraca on do stanu wyjściowego. Efekt przeciwdepresyjny nie jest tu więc związany bezpośrednio z działaniem przeciwzapalnym. Nie do końca wiadomo, jaki jest mechanizm działania ketaminy, jasne jest jedynie, że nie jest on jednokierunkowy.
W opublikowanym 01 czerwca 2020 roku badaniu, dr Johan Lundberg z Karolinska Institute wykazał, że substancja ta powoduje wzrost ilości receptorów serotoninowych 5HT-1B i wpisuje się w synaptogenezę.
Stosowanie esketaminy w depresji – komentarz psychiatry
Lek stosowany w Polsce jest dostępny w kontrolowanym otoczeniu klinicznym, w formie donosowej wraz z prowadzoną psychoterapią. O szczegóły zapytałam doktor Sadowską.
Irmina Sadowska: Podawanie esketaminy w fazie indukcji polega na stosowaniu dwa razy w tygodniu odpowiednio dobraną dawkę. W fazie podtrzymującej lek podaje się 1 lub 2 razy w tygodniu. Po zmniejszeniu nasilenia objawów depresyjnych lek powinno się podawać przez co najmniej 6 miesięcy. Preparat stosuje się w skojarzeniu z doustnym lekiem przeciwdepresyjnym z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny lub selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny.