Eugeroiki – nowa grupa leków
Eugeroiki to środki o działaniu stymulującym na OUN, promujące czujność i bezsenność. Należą do nich adrafinil i modafinil.
Modafinil i adrafinil
Modafinil(np. Provigil) stosowany jest w leczeniu narkolepsji, bezdechu sennego i zmniejszenia senności wywołanej pracą zmianową jako środek pobudzający. Mimo udowodnionej skuteczności, nie został zarejestrowany jako lek na ADHD z powodu przypadków ciężkiej toksyczności dermatologicznej u dzieci.Lek ten nie ma działania narkotycznego, w przeciwieństwie do metylofenidatu, nie działa również euforyzująco.
Adrafinil natomiast jest prekursorem modafinilu o wyższej hepatotoksyczności. Jest dostępny jako suplement nootropowy i może być legalnie zakupiony bez recepty.
Jak działają eugeroiki?
Eugeroiki działają łagodnie, stopniowo dostarczając energii, przez co nie dochodzi do efektu silnego pobudzenia i euforii, oraz wyczerpania charakterystycznego dla niedoboru snu spowodowanego stymulantami. Zarówno adrafinil, jak i modafinil wywołują mniej nerwowości i niepokoju, niż inne stymulanty. Nie oznacza to jednak, że są bezpieczniejsze. W jednym z badań potwierdzono, że modafinil zwiększa zdolności rozwiązywanie problemów i wysnuwania wniosków w testach psychometrycznych[5].
Działania niepożądane eugeroików
Natomiast do skutków ubocznych adrafinilu i modafinilu należą niepokój, bezsenność, bóle głowy, niestrawność i suchość w ustach. Mogą wystąpić charakterystyczne zaburzenia ruchowe (dyskinezy) okolicy głowy i twarzy. Istnieją także doniesienia o poważnych następstwach ich stosowania, takich jak nieprawidłowy rytm serca i skoki ciśnienia krwi, zawały serca, czy zaburzenia psychotyczne. Obie substancje mogących powodować uzależnienie.
Pochodne amfetaminy w leczeniu ADHD i innych schorzeń
W terapii ADHD i narkolepsji rosnącą popularnością cieszą się pochodne amfetaminy, których mechanizm opiera się na wzroście poziomu dopaminy w OUN. Najpopularniejszym preparatem jest Adderall (w Polsce dostępny w ramach importu docelowego), będący mieszaniną soli amfetaminowych.
Inne preparaty z pochodnymi amfetaminy to Dexamed (siarczan dekstroamfetaminy), znany w Europie również pod nazwami Attentin i Tentin. U osób z ADHD badania wykazały pozytywny wpływ amfetaminy i ich pochodnych na pamięć epizodyczną, pamięć roboczą i niektóre aspekty uwagi [4].
Niektóre potwierdzają również, że mogą one prowadzić do poprawy pamięci i motywacji do wykonywanych działań także u zdrowych, młodych osób [5]. Jako używka, stosowane są w celu wywołania euforii oraz wzmożenia koncentracji i przyswajania wiedzy. Z tego typu środków stymulujących korzystają między innymi pracownicy transportu długodystansowego, aby radzić sobie z pracą na długich zmianach.
Do skutków ubocznych pochodnych amfetaminy należą: zwiększone ryzyko zapadalności na choroby serca tj. nadciśnienie i udar mózgu, zaburzenia psychiczne, tolerancja i uzależnienie. Nagłe zaprzestanie przyjmowania może wywołać objawy odstawienne.
