Receptura okiem praktyka – część siódma. Przepisy na ból gardła i katar

Okres jesienno-zimowy sprzyja rozwijaniu się różnego rodzaju infekcji górnych dróg oddechowych. Bardzo często towarzyszy im ostry nieżyt nosa, czyli po prostu katar, ból gardła, chrypka i podwyższona temperatura ciała, które składają się na ogólne złe samopoczucie.

Utrudnia to codzienne funkcjonowanie, ale jeżeli nie towarzyszy tym objawom wysoka gorączka, to nie decydujemy się na wizytę u lekarza. Ratujemy się domowymi sposobami aplikując sobie witaminę C, często z rutyną, sok malinowy lub z czarnego bzu, czosnek i wiele innych, starych, dobrych specyfików.

Katar, który jest najczęstszym objawem ostrego nieżytu nosa, początkowo jest wodnisty, ale w dalszej fazie choroby staje się gęstszy i w kolejnym etapie staje się podstawą do namnażania się bakterii patogennych, a nawet bakterii saprofitycznych prawidłowo bytujących w górnych drogach oddechowych. Konsekwencją pojawiających się cech stanu zapalnego – takich jak wydzielina, obrzęk błony śluzowej nosa i zatok przynosowych, stan podgorączkowy, dyskomfort, a nawet ból głowy – jest utrata funkcji narządu. Następuje zmniejszenie drożności nosa, pogorszenie lub utrata węchu, a nawet i smaku oraz pojawia się chrapanie, a nawet bezdech senny.

Może pojawić się kaszel wywołany spływającą po tylnej ścianie gardła wydzieliną kataralną lub infekcją wirusową bądź bakteryjną gardła. Takiej infekcji często towarzyszy łzawienie lub objawy zapalne spojówek, utrudniające prawidłowe funkcjonowanie w ciągu dnia, a nawet w nocy. Łzawienie wywołane zmniejszeniem drożności przewodów nosowo-łzowych, może powstać na skutek stanu zapalnego wywołanego przez bakterie lub wirusy, może być również konsekwencją zadziałania alergenu lub zwężenia dróg łzowych w przebiegu przewlekłych stanów zapalnych, alergicznych lub zmian pourazowych.

Dłużej trwające zaburzenie drożności nosa potęguje zmiany zapalne a w konsekwencji przerost błony śluzowej, u niektórych pacjentów wręcz tworzenie się polipów zapalnych lub alergicznych, co w konsekwencji daje również niedrożność nosa w ciągu dnia, a w nocy chrapanie z bezdechem oraz poranne zmęczenie po nocy.

U niektórych pacjentów pojawia się ból w uchu, czasami pacjent cierpi na nawracające zapalenia ucha środkowego. Dotyczy to szczególnie pacjentów z zaburzeniem drożności trąbki słuchowej Eustachiusza, łączącej jamę bębenkową z gardłem. Częściej dotyczy to pacjentów z alergicznym podłożem swych dolegliwości.

Z kolei ból gardła kojarzony jest głównie z przeziębieniem lub anginą, towarzyszyć może również takim chorobom wirusowym jak szkarlatyna, różyczka, odra lub ospa. W przeważającej większości przypadków, bo aż w 90%, zapalenie gardła wywoływane jest przez wirusy np.: grypy, paragrypy, koronawirusy, adenowirusy i wiele innych. Znacznie rzadziej przyczyną zapalenia gardła są bakterie dające w konsekwencji typową anginę.

Leczenie infekcji górnych dróg oddechowych polega na zwalczaniu objawów poprzez stosowanie środków przeciwgorączkowych, hamujących katar oraz zwalczających ból gardła i kaszel. Leki te dostępne są w postaci tabletek, pastylek do ssania, sztyftów do nosa, płukanek, aerozoli lub syropów. Niewskazane jest natomiast przyjmowanie typowych antybiotyków, gdyż nie wykazują one skuteczności przeciwwirusowej, a stanowią jedynie osłonę u pacjentów zwiększonego ryzyka.

Leki recepturowe pozwalają nam podejść indywidualnie do każdego chorego i w sposób kontrolowany podać odpowiedni lek w dawce dostosowanej do nasilenia objawów.

Takie podejście pozwala nam uniknąć stosowania antybiotyków, które zazwyczaj podajemy na zasadzie doboru empirycznego, a nie celowanego. Lecząc objawowo zwiększamy komfort pacjenta w trakcie trwania infekcji, skracamy okres przymusowego odsunięcia od pracy, a przebyta infekcja zwiększa naszą odporność i możliwości obronne przy kolejnej chorobie.

W razie potrzeby, zawsze można westchnąć do Świętego Błażeja – patrona chorób gardła i laryngologów, a w razie braku poprawy po prostu odwiedzić najbliższego laryngologa!

KROPLE DO NOSA

Rp.:
1% Sol. Ephedrini hydrochloridi 20,0
M.f. guttae S.: 4 x dziennie po 2 krople do nosa

Rp.:
Ephedrini hydrochloridi 0,2
0.9% Sol. Natrii chloridi ad 20,0
M.f. guttae S.: 3 x dziennie po 2 krople do nosa

Rp.:
Ephedrini hydrochloridi 0,2
Menthae pip. ol. gtt No 2
Sol. Glyceroli isotonicae ad 20,0
M.f. guttae S.: 3 x dziennie po 2 krople do nosa

Rp.:
Mentholi 0,05
Acidi borici 0,5
Sol. glyceroli 30% ad 10,0
M.f. guttae S.: 3 x dziennie po 2 krople do nosa

Rp.:
Vit. A liq. 50 000 j. m.
Vit. E 0,1
Eucalypti ol. gtt. No 1
Glyceroli 10,0
M.f. guttae S.: 2 x dziennie po 1 kropli do dziurki prawej i lewej

Rp.:
Vit. A liq. 50 000 j. m.
Vit. E 0,1
Menthae pip. ol. gtt. No 1
Dimethiconi 10,0
M.f. guttae S.: 2 x dziennie po 1 kropli do dziurki prawej i lewej

MAŚCI DO NOSA

Rp.:
Vit. A oleosae 100 000 j.m.
Vit. E conc. 0,1
Paraffini liq.
3% Sol. Acidi borici aa 2,0
Unguenti Cholesteroli aa ad 10,0
M.f. ung. S.: smarować uszkodzoną śluzówkę nosa 3 razy dziennie

Rp.:
Vit. E conc. 0,1
Eucalypti olei gtt. No 1
Paraffini liq
3% Sol. Acidi borici aa 2,0
Unguenti Cholesteroli aa ad 10,0
M.f. ung.

Rp.:
Vit. A oleosae 50 000 j. m.
Vit. E conc. 0,1
Glyceroli
0.9% Sol. Natrii chloridi aa 4,0
Lekobaza ad 10,0
M.f. ung.

Rp.:
Vit. A oleosae 50 000 j. m.
Vit. E conc. 0,1
Pentravani ad 10,0
M.f. cremor

PŁYNY DO PŁUKANIA ZATOK

Rp.:
Solutio Acidi borici 1,9% 500,0

Rp.:
Gentamycini sulfatis 1,5
Solutio Acidi borici 1,9% ad 500,0

Rp.:
Solutio Glyceroli isotonica 1000,0

Rp.:
Solutio Chlorhexidini gluconatis 0,05% 1000,0

KROPLE I ROZTWORY DO PŁUKANIA JAMY USTNEJ I GARDŁA

Rp.:
Thymoli 0,5
Mentholi 1,0
Ethanoli 96% ad 50,0
M.f. sol. S.: 10 kropli na szklankę wody do płukania gardła

Rp.:
Thymoli 0,25
Acidi salicylici 0,1
Menthae pip. olei gtt No 5
Eucalypti olei gtt No 5
Ethanoli 96% ad 100,0
M.f. sol. S.: 15 kropli na ½ szklanki wody do płukania gardła

SÓL PIENIĄŻKA
Rp.:
Natrii salicylatis 10,0
Natrii chloridi
Natrii hydrogenocarbonatis aa 45,0
M.f. pulvis Przechowywać w suchym miejscu! S.: 1/3 łyżeczki na pół szklanki wody

PŁUKANKA SCHWARZA
Rp.:
Formaldehydi 35% 5,0
Menthae pip. tinct. 0,5
Ethanoli 96% 50,0
M. f. sol. S.: 10 – 15 kropli na szklankę wody do płukania jamy ustnej

Rp.:
Sol. Chlorhexidini glucinatis 20% 0,5
Menthae pip. olei 0,05
Aquae ad 500,0
M. f. sol. S.: płukać jamę ustną i gardło 3 – 4 razy dziennie

Rp.:
Mentholi 0,6
Vit. E liqidi 20,0
Glyceroli ad 200,0
M. f. susp. S.: 1 łyżka na ½ szklanki ciepłej wody do płukania podrażnionego gardła

dr n. med. Jolanta Gawlik
Klinika Otolaryngologii CMUJ w Krakowie

mgr farm. Barbara Pandyra-Kowalska
Apteka Szpitala Uniwersyteckiego CMUJ w Krakowie

Artykuł przekazany do Redakcji Aptekarza Polskiego przez Fagron sp. z o.o.

Literatura:

1. Red.: Niemczyk K., Jurkiewicz D., Składzień J., Stankiewicz Cz., Szyfter W. Otorynolaryngologia kliniczna. MediPage 2015.
2. Danysz A., Buczko W.: Farmakologia Danysza. Kompendium farmakologii i farmakoterapii. Edra Urban & Partner, Warszawa 2016.
3. Farmakopea Polska XI. Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Warszawa 2017.
4. Medycyna praktyczna https://www.mp.pl/pacjent/objawy/70135,kaszel dr med. Miłosz Jankowski II Katedra Chorób Wewnętrznych Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.