Rabdomioliza jako działanie niepożądane leków
Wśród najczęściej wymienianych leków przyczyniających się do powstania rabdomiolizy wyróżniamy:
- leki obniżające poziom cholesterolu we krwi – statyny, fibraty,
- leki o działaniu przeciwbakteryjnym – chinolony, amfoterycyna B,
- leki przeciwhistaminowe,
- leki przeciwpsychotyczne – haloperidol,
- leki przeciwdepresyjne – selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI, ang. selective serotonin reuptake inhibitor),
- leki o działaniu przeciwpadaczkowym – kwas walproinowy,
- leki wykorzystywane do znieczulenia ogólnego oraz zwiotczające mięśnie – propofol, sykcynylocholina [12].
Podwyższone ryzyko wystąpienia miopatii oraz rabdomiolizy może również mieć miejsce w przypadku jednoczesnego stosowania amlodypiny, werapamilu, amiodaronu, diltiazemu bądź kwasu fusydowego podczas terapii z wykorzystaniem statyn [13,14]. Czytaj więcej: Interakcje lek-choroba oraz Leczenie skojarzone – skuteczność w przypadku zaburzeń lipidowych.
Statyny jako przyczyna rabdomiolizy
Proces rabdomiolizy może być jednym z działań niepożądanych występujących na skutek leczenia statynami. Ryzyko wystąpienia procesu rozpadu mięśni ulega zwiększeniu w sytuacji jednoczesnego przyjmowania wspomnianych leków wraz z silnymi inhibitorami cytochromu p450 3A4 (CYP3A4), wśród których możemy wymienić m.in. antybiotyki makrolidowe (klarytomycyna, erytromycyna), itrakonazol, ketokonazol czy też inhibitory proteazy wirusa HIV (nelfinawir) [13,14]. Czytaj więcej: Działania niepożądane leków – od A do F.
Statyny stanowią skuteczną grupę leków charakteryzującą się właściwościami obniżającymi poziom lipidów poprzez hamowanie aktywności reduktazy 3-hydroksy-3-metyloglutarylokoenzymu A (HMG-CoA). Substancje lecznicze należące do tej grupy związków generalnie postrzegane są za bardzo bezpieczną grupę leków, jednakże ból mięśni mogący wystąpić na skutek ich przyjmowania zaobserwowano nawet u 5% wszystkich pacjentów. Dokładna przyczyna miopatii na skutek przyjmowania statyn wciąż nie jest dokładnie sprecyzowana. Istnieje wiele teorii, wśród których wyróżnia się m.in. tezę dotyczącą obniżonego procesu syntezy koenzymu Q10 [7].
Niezwykle istotne jest aby pamiętać o możliwości wystąpienia potencjalnych interakcji lekowych statyn z innymi substancjami leczniczymi, jak i zwrócić szczególną uwagę na pacjentów, u których proces leczenia z wykorzystaniem wspomnianej grupy substancji o działaniu przeciwmiażdżycowym został dopiero rozpoczęty, nawet jeżeli są to stosunkowo niskie dawki [13,14].
Wpływ czynników o działaniu toksycznym na proces rozpadu mięśni
Przyjmowanie narkotyków bądź innych substancji o toksycznym działaniu, a także nadużywanie opioidów oraz alkoholu także może odgrywać istotną rolę w występowaniu zjawiska rabdomiolizy. Wymienione substancje poprzez swój toksyczny wpływ na włókna mięśniowe, a także pośrednio poprzez unieruchomienie i kompresję bądź nadmierną aktywację mięśni, mogą być czynnikami wyzwalającymi proces ich rozpadu.
Alkohol poprzez swój wpływ na hamowanie procesu akumulacji wapnia w siateczce sarkoplazmatycznej, negatywne oddziaływanie na błony komórek mięśniowych oraz hamowanie pompy sodowo-potasowej (Na+/K+ ATP-azy), która bierze udział w utrzymaniu integralności komórkowej i może sprzyjać zjawisku rozpadu mięśni [1].
Do substancji sprzyjających wystąpieniu procesu rabdomiolizy możemy zaliczyć m.in. metanol, etanol, kofeinę, glikol etylenowy, barbiturany, heroinę, kokainę, metadon, benzodiazepiny, fencyklidynę oraz toluen. Warto wspomnieć również, że rabdomioliza powiązana z zażywaniem którejkolwiek z wyżej wymienionych substancji często jest wynikiem niedokrwienia, unieruchomienia, napadu padaczkowego bądź nadmiernego wysiłku fizycznego, które to zjawiska mogą wystąpić na skutek zażycia wymienionych substancji [6]. Czytaj więcej: Ulga na zmęczone stawy i mięśnie.
Przyjmowanie uzależniających substancji o niedozwolonym statusie stanowi poważny problem. U osób stosujących takie, u których doszło do rabdomiolizy, istnieje większe prawdopodobieństwo wystąpienia AKI niż ma to miejsce u osób nie mających kontaktu z nielegalnymi używkami [11].
Infekcje a ryzyko chorób mięśni
Liczne infekcje o podłożu bakteryjnym, wirusowym bądź pierwotniakowym także mogą prowadzić do rozwinięcia się rabdomiolizy. Wśród proponowanych mechanizmów na skutek których dochodzi do zjawiska rozpadu mięśni wymienia się m.in. niedotlenienie tkanek, aktywację enzymów lizosomalnych oraz mechanizmy związane z endotoksynami [12].