Terapia miejscowa zmian półpaścowych
Miejscowe stosowanie lidokainy może stanowić alternatywę w przypadku chęci uśmierzenia dolegliwości bólowych związanych z neuralgią popółpaścową. Zaletami miejscowego zastosowania substancji przeciwbólowej jest łatwość aplikacji oraz niskie wchłanianie ogólnoustrojowe substancji leczniczej [3].
Wykazano, że w przypadku występowania ostrych bólów związanych z przebiegiem półpaśca, zastosowanie u pacjentów plastrów z lidokainą może wywołać znaczną ulgę, lecz należy wówczas zachować szczególną ostrożność. W momencie naklejania plastra o działaniu przeciwbólowym należy upewnić się, że jest on nakładany wyłącznie na obszar chorobowo niezmienionej, nienaruszonej skóry. Z powodu obaw związanych z ryzykiem podrażnienia oraz dodatkowego uszkodzenia okolicy skóry z wysypką, niewiele jest przeprowadzonych badań na temat miejscowego stosowania lidokainy w leczeniu ostrego bólu występującego w trakcie przebiegu półpaśca [3].
Inne, popularne plastry na skórę z dodatkiem kapsaicyny, mające za zadanie uśmierzyć odczuwany ból, nie są zalecane pacjentom zmagającym się z ostrym bólem związanym z półpaścem z powodu występującego uczucia pieczenia, którego intensywność może być wręcz nie do zniesienia [3].
Rola glikokortykosteroidów w leczeniu półpaśca
W trakcie terapii półpaśca mogą być również wykorzystywane glikokortykosteroidy. Decyzja o ich wdrożeniu do procesu leczenia zakażenia wirusem VZV powinna zostać podjęta po rozważeniu ewentualnych przeciwwskazań takich jak np. cukrzyca, nadciśnienie, jaskra, choroba wrzodowa czy też osteoporoza [3,6].
Przeprowadzone badania sugerują, że podawanie kortykosteroidów w przypadku ciężkiego przebiegu półpaśca nie wpływa na zmniejszenie ryzyka wystąpienia neuralgii popółpaścowej po przebytej chorobie oraz nie przyczynia się do skrócenia czasu jej trwania [3,6]. Czytaj więcej: Sterydoterapia i „sterydofobia”. Wskazania oraz działania niepożądane.
Czy półpasiec może powodować powikłania?
Najczęstszym powikłaniem półpaśca jest neuralgia popółpaścowa (nerwoból postherpetyczny). Szacuje się, że rozwija się ona u około 20% osób po 50. roku życia. Ponadto, ból występujący w trakcie ostrej fazy półpaśca, czy też dolegliwości bólowe odczuwane na skutek neuralgii popółpaścowej, mogą wpłynąć na występowanie u danej osoby stresu, problemów ze snem czy też ograniczeń ruchowych, co z kolei może przekładać się na jakość życia i w sposób znaczący ją obniżyć [4].
Ból po przebytym półpaścu
Przeprowadzone badania sugerują możliwość wyróżnienia trzech faz bólu występującego po przebytym półpaścu:
- ból ostry – występujący w okresie 1 miesiąca po pojawieniu się wysypki,
- ból podostry – ból występujący w okresie pomiędzy fazą ostrą półpaśca do momentu fazy o charakterze przewlekłym,
- neuralgia popółpaścowa – ból utrzymujący się przez okres dłuższy niż 3 miesiące po wystąpieniu wysypki [6].
Neuralgia popółpaścowa (PHN, postherpetic neuralgia)
Półpasiec wpływa na ośrodkowy oraz obwodowy układ nerwowy, co może prowadzić do wystąpienia neuralgii popółpaścowej. W rozwoju PHN zasadniczą rolę odgrywa proces uwrażliwienia oraz deaferentacji, czyli fizjologicznego odcięcia dopływu impulsów do ośrodków czuciowych [6].
Neuralgia popółpaścowa jest bólem, który występuje po przebytym półpaścu i utrzymuje się pomimo wygojenia wysypki. Występujący ból opisywany jest jako uczucie kłucia, bądź ciągłe pieczenie. Objawy te mogą utrzymywać się przez okres kilku miesięcy, a nawet w niektórych przypadkach lat, co w znaczący sposób może wpłynąć na jakość życia pacjenta. Uznano, że w sytuacji, gdy neuralgia popółpaścowa występuje po upływie 6 miesięcy od momentu pojawienia się wysypki, istnieje niestety duże prawdopodobieństwo utrzymywania się takiego stanu nawet przez okres kilku lat [6,16].
Przypuszcza się, że poza zaawansowanym wiekiem, takie stany chorobowe jak toczeń rumieniowaty układowy, niedawno przebyty uraz, immunosupresja czy też cukrzyca mogą wiązać się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia neuralgii popółpaścowej [16].
Częstotliwość występowania neuralgii popółpaścowej, w zależności od przyjętej definicji, waha się w granicach pomiędzy 10% a 34%. W przypadku, gdy mianem PHN określimy uporczywy ból, który ma miejsce 3 miesiące po pojawieniu się wysypki skórnej, wówczas częstość występowania neuralgii popółpaścowej mieści się w zakresie pomiędzy 10% a 20% [6].
Piśmiennictwo:
- [1] Chowdhury, N. H., Biswas, A. C., Islam, M. A., Milki, F. U., & Khan, S. R. (2016). Shingles: Extensive Clinical Presentation of Herpes Zoster Infection. Bangladesh Journal of Otorhinolaryngology, 22(2), 122-125.
- [2] Friesen, K. J., Falk, J., Alessi-Severini, S., Chateau, D., & Bugden, S. (2016). Price of pain: population-based cohort burden of disease analysis of medication cost of herpes zoster and postherpetic neuralgia. Journal of pain research, 9, 543. [3] John, A. R., & Canaday, D. H. (2017). Herpes zoster in the older adult. Infectious Disease Clinics, 31(4), 811-826.
- [3] John, A. R., & Canaday, D. H. (2017). Herpes zoster in the older adult. Infectious Disease Clinics, 31(4), 811-826.
- [4] Nasiri, S. N., Mahmoud Robati, R., Hedayati, M., & Khazan, M. (2019). Incidence, risk factors and prevention of herpes zoster. Tehran University Medical Journal TUMS Publications, 77(1), 1-7.
- [5] Kennedy, P. G., & Gershon, A. A. (2018). Clinical features of varicella-zoster virus infection. Viruses, 10(11), 609.
- [6] Jeon, Y. H. (2015). Herpes zoster and postherpetic neuralgia: practical consideration for prevention and treatment. The Korean journal of pain, 28(3), 177.
- [7] Jeon, Y., & Lee, H. (2018). Ramsay hunt syndrome. Journal of dental anesthesia and pain medicine, 18(6), 333.
- [8] Zhou, J., Li, J., Ma, L., & Cao, S. (2020). Zoster sine herpete: a review. The Korean Journal of Pain, 33(3), 208.
- [9] Al Akrash, L. S., Al Semari, M. A., & Al Harithy, R. (2021). Ocular manifestations of dermatological diseases part I: infectious and inflammatory disorders. International Journal of Dermatology, 60(1), 5-11.
- [10] Lo, D. M., Jeng, B. H., Gillespie, C., Wu, M., & Cohen, E. J. (2019). Current practice patterns and opinions in the management of recent onset or chronic Herpes Zoster Ophthalmicus of Zoster Eye Disease Study investigators. Cornea, 38(1), 13.
- [11] Shin, D. H., Kim, B. R., Shin, J. E., & Kim, C. H. (2016). Clinical manifestations in patients with herpes zoster oticus. European Archives of Oto-Rhino-Laryngology, 273(7), 1739-1743.
- [12] https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/158210,polpasiec
- [13] Friesen, K. J., Chateau, D., Falk, J., Alessi-Severini, S., & Bugden, S. (2017). Cost of shingles: population based burden of disease analysis of herpes zoster and postherpetic neuralgia. BMC infectious diseases, 17(1), 1-8.
- [14] https://pub.rejestrymedyczne.csioz.gov.pl – Heviran, 200 mg, 400 mg, 800 mg, tabletki powlekane.
- [15] Werner, R. N., Nikkels, A. F., Marinović, B., Schäfer, M., Czarnecka‐Operacz, M., Agius, A. M., … & Nast, A. (2017). European consensus‐based (S2k) Guideline on the Management of Herpes Zoster–guided by the European Dermatology Forum (EDF) in cooperation with the European Academy of Dermatology and Venereology (EADV), Part 2: Treatment. Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology, 31(1), 20-29.
- [16] Forbes, H. J., Thomas, S. L., Smeeth, L., Clayton, T., Farmer, R., Bhaskaran, K., & Langan, S. M. (2016). A systematic review and meta-analysis of risk factors for postherpetic neuralgia. Pain, 157(1), 30.