Parkinsonizm polekowy jest drugą najczęstszą przyczyną parkinsonizmu u osób starszych, zaraz po chorobie Parkinsona. Cechy kliniczne tych dwóch stanów są bardzo trudne do rozróżnienia, dlatego wielu pacjentów z parkinsonizmem polekowym jest błędnie diagnozowanych jako chorzy na chorobę Parkinsona. Jest to poważny problem, ponieważ w celu złagodzenia objawów zostają im przepisane kolejne leki, podczas gdy wystarczyłyby wyeliminować z terapii szkodliwy preparat, zmodyfikować jego dawkowanie lub zmienić substancję na inną.
Parkinsonizm polekowy najczęściej rozwija się w wyniku stosowania leków przeciwpsychotycznych I generacji. Może jednak być wywołany również przez neuroleptyki II generacji, a także niektóre leki przeciwpadaczkowe, normotymiczne, prokinetyczne i blokery kanałów wapniowych.
Parkinsonizm a choroba Parkinsona
Parkinsonizm to zespół zaburzeń nieurologicznych, których istotą jest zaburzenie funkcjonowania komórek dopaminergicznych w niektórych strukturach mózgu.
Jakimi objawami cechuje się parkinsonizm?
Zespół parkinsonowski charakteryzuje się czterema podstawowymi objawami:
- Spowolnieniem, ograniczeniem (bradykinezja) i ubóstwem (akinezja) ruchów. W ich wyniku twarz wydaje się maskowata, „naoliwiona”, a sylwetka przygarbiona.
- Sztywnością mięśniową – przy wykonywaniu ruchów opór jest wyczuwalny cały czas (mowa wówczas o objawie rury ołowianej) lub pojawia się skokami (wówczas określany jest jako objaw koła zębatego).
- Drżeniem – głównie kończyn górnych, żuchwy i języka. Może być to drżenie zarówno zamiarowe, jak i spoczynkowe.
- Upośledzeniem równowagi, prowadzącej do zaburzeń chodu i częstych upadków.
Ponadto w wyniku dysfunkcji mięśniowej, u pacjentów często można zaobserwować chód drobnymi krokami, pocieranie podeszwami o podłogę i pochylenie tułowia do przodu.
Parkinsonizm pierwotny i wtórny
W zależności od przyczyny tych dolegliwości, wyróżnia się parkinsonizm pierwotny (mówimy wtedy o chorobie Parkinsona). Jeżeli objawy mają inne źródło, rozpoznawany jest parkinsonizm wtórny (objawowy) – na przykład polekowy czy naczyniowy.Najczęstszą jednak przyczyną parkinsonizmu jest choroba Parkinsona (PD). Cierpi na nią 0,3% całej populacji i prawie 2% osób powyżej 65. roku życia w krajach uprzemysłowionych. Czytaj więcej: 11 kwietnia Światowym Dniem Choroby Parkinsona – choroby, która dotyka nie tylko pacjenta.
Choroba Parkinsona – przyczyny i rokowanie
Charakterystyczną cechą choroby Parkinsona jest utrata neuronów dopaminergicznych w istocie czarnej oraz obecność wewnątrzkomórkowych wtrętów, nazywanych ciałami Lewy’ego. Postępująca utrata zawierających dopaminę neuronów jest naturalnym elementem prawidłowego starzenia się organizmu. Jeśli jednak ubytek ten dotyczy 70-80% z nich, dochodzi do ujawnienia się PD.
Nieleczona i postępująca choroba prowadzi w ciągu 5-10 lat do stanu pełnej sztywności i bezruchu. W zaawansowanym stadium pacjenci nie są zdolni do samodzielnego życia. Zgon następuje w wyniku powikłań unieruchomienia – zachłystowego zapalenia płuc lub zatorowości płucnej.Dostępne dziś metody farmakoterapii pozwalają na utrzymanie prawidłowej czynności ruchowej przez wiele lat, a przez to zwiększenie komfortu i długości życia pacjenta.
Głównym czynnikiem ryzyka choroby Parkinsona jest wiek, ponieważ wraz ze starzeniem się organizmu, komórki dopaminergiczne ulegają stopniowej degeneracji, a stężenie dopaminy w OUN zmniejsza się. Mimo, że parkinsonizm wtórny przebiega z podobnymi objawami, to przyczyn jego rozwoju jest znacznie więcej, a leczenie jest często trudniejsze. Objawy zespołu parkinsonowskiego najczęściej rozwijają się latami, jednak wyjątkowo mogą narastać nagle.
Parkinsonizm miażdżycowy
Jedną z przyczyn rozwoju parkinsonizmu wtórnego są zmiany naczyniowe w obrębie OUN, czyli tak zwany parkinsonizm naczyniowy (inaczej miażdżycowy). Obecnie uważa się, że stanowi on około 3-5% ogółu przypadków parkinsonizmu [5].
Wraz ze starzeniem się społeczeństwa w krajach wysoko rozwiniętych, częstość występowania tego schorzenia będzie narastała. Wśród czynników ryzyka uszkodzeń naczyniowych, a tym samym parkinsonizmu miażdżycowego, wyróżnia się między innymi nadciśnienie tętnicze, przebyty udar mózgu, cukrzycę oraz zespół antykardiolipinowy.
Parkinsonizm naczyniowy do dziś jest jednym z bardziej kontrowersyjnych zagadnień w neurologii. Zmiany w obrębie naczyń mózgowych prowadzą do przewlekłego niedokrwienia, w wyniku których dochodzi do zaburzeń w funkcjonowaniu układu dopaminergicznego i do ujawnienia się objawów parkinsonizmu. Jego leczenie, w przypadku prawidłowego rozpoznania, polega na wyeliminowaniu przyczyny. W zależności od jej charakteru, stosowane są leki hipolipemiczne, hipoglikemiczne czy rozszerzające naczynia mózgowe. W niektórych przypadkach łagodzenie objawów obserwowane jest również po podaniu lewodopy.
