Wielokierunkowe działanie paracetamolu, a efekty uboczne
Posiadając tak wiele punktów uchwytu podawanie paracetamolu powinno wiązać się z dużym ryzykiem interakcji czy efektów niepożądanych. Jednak paracetamol stosowany krótkotrwale, przy zachowaniu dawek terapeutycznych właściwie jest ich pozbawiony. Co prawda w dużych pracach przeglądowych udowodniono, że stosowany przewlekle może zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia nadciśnienia oraz krwawień z przewodu z pokarmowego, a stosowanie go z niektórymi lekami (takimi jak leki przeciwpadaczkowe, nasenne, izoniazyd, ryfampicyna) może skutkować nasileniem hepatotoksyczności, mimo to nadal pozostaje lekiem o bardzo dobrym profilu bezpieczeństwa wśród całej gamy dostępnych środków przeciwbólowych.
„Krótkotrwale i w dawkach terapeutycznych”
Są to dwa kluczowe sformułowania, które stosujemy w przypadku paracetamolu. Paracetamol podawany bez przepisu lekarza nie powinien być stosowany dłużej niż 3 dni (u dzieci) lub 5 dni (u dorosłych). Inaczej ma się sprawa z bólem gardła, gdzie okresem granicznym są 2 dni. Dlatego warto uczulić pacjentów, żeby ograniczyć stosowanie, zwłaszcza preparatów złożonych “wszystko w jednym na grypę”.
Jak kształtują się dawki terapeutyczne paracetamolu dla dzieci i dorosłych?
Podobnie ma się sprawa z dawkami terapeutycznymi. Przypomnijmy, dla osoby dorosłej dawka jednorazowa to 500-1000 mg, a dobowa 4000 mg. Dla dzieci przyjmuje się 15 mg paracetamolu na każdy kilogram masy ciała, z dobową dawką maksymalną 60 mg/kg m.c. Należy uczulić pacjentów, że różne leki, o różnych nazwach handlowych mogą zawierać paracetamol i co najważniejsze w różnych dawkach! Zawsze przed zastosowaniem należy przeczytać ulotkę. Warto też zwrócić uwagę, że leczenie rozpoczynamy od jak najmniejszych dawek, stopniowo je zwiększając i nie stosujemy dawek “uderzeniowych”.
Czytaj także: Jak przygotować się do szczepienia przeciw COVID-19?
Podsumowanie
Rolą farmaceuty jest informowanie i przypominanie, że nawet najbezpieczniejszy lek, nadal jest tym, który może wyrządzić niebagatelne szkody w organizmach naszych i naszych podopiecznych.
Bibliografia:
- W. Janiec, B. Nowińska i L. Śliwiński, „Niesteroidowe leki przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwreumatyczne oraz leki stosowane w fibromialgii, okresowych zespołach zależnych od kriopiryny i w miastenii,” w Kompendium Farmakologii, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2016, pp. 317-340.
- JK. Podlewski i A. Chwalibogowska-Podlewska, Leki Współczesnej Terapii, XX red., tom II, Warszawa: Medical Tribune Polska Sp. z o.o., 2010, pp. 657-659.
- Charakterystyka produktu lecnziczego “Paracetamol Biofarm 500mg” https://api.biofarm.pl/fileadmin/user_upload/Paracetamol_Biofarm_500_-_ChPL.pdf
- A. Bertolini, A. Ferrari, A. Ottani, S. Guerzoni, R. Tacchi, S. Leone, “Paracetamol: new vistas of an old drug.” CNS Drug Rev. 2006 Fall-Winter;12(3-4):250-75. doi: 10.1111/j.1527-3458.2006.00250.x. PMID: 17227290; PMCID: PMC6506194.
- C. Moriarty i W. Carroll, „Paracetamol: pharmacology, prescribing and controversies.,” Arch Dis Child Educ Pract Ed, nr 101, pp. 331-334, 2016.
- GG. Graham i MJ. Davies, „The modern pharmacology of paracetamol: therapeutic actions, mechanism of action, metabolism, toxicity and recent pharmacological findings,” Inflammopharmacology, nr 21, pp. 201-232, 2013.
- B. Garczewski , M. Wiśniewski, W. Waldman, JS. Anand, “Zatrucia paracetamolem leczone w pomorskim centrum toksykologii w latach 2010-2015” Medycyna Pracy 2019;70(6):733–738
- B. Kis, JA. Snipes, DB. Busija, „Acetaminophen and the Cyclooxygenase-3 Puzzle: Sorting out Facts, Fictions and Uncertainties,” J. Pharmacol. Exp. Ther., nr 315, pp. 1-7, May 2005.
- M. Jóźwiak-Bębenista i J. Z. Nowak, „Paracetamol: Mechanizm od Action, Applications and Safety Concern,” Acta Poloniae Pharmaceutica, nr 71, pp. 11-23, 2014.
- B. J. Anderson, „Paracetamol (Acetaminophen): mechanizm of action.,” Pediatric Anasthesia, nr 18, pp. 915-921, 2008.
- A. Khayyat, S. Tobwala, M. Hart i N. Ercal, „N-acetylcysteine amide, a promising antidote for acetaminophen toxicity,” Toxicology Letters, nr 241, pp. 133-142, 2016.
- GW Przybyła, KA Szychowski, J Gmiński, ”Paracetamol – An old drug with new mechanisms of action.” Clin Exp Pharmacol Physiol. 2021; 48:3–19. https://doi. org/10.1111/1440-1681.13392
- B. Frias, A. Merighi, “Capsaicin, Nociception and Pain.” Molecules. 2016 Jun 18;21(6):797. doi: 10.3390/molecules21060797. PMID: 27322240; PMCID: PMC6273518.
- C. Mallet, A. Eschalier, L. Daulhac, “Paracetamol: Update on its Analgestic Mechanism of Action”, w Pain Relief: From Analgesics to Alternative Therapies, Rijeka, InTech 2017, pp. 207-223.
- M. Kostrzewa, K. Starowicz ”Potencjał terapeutyczny układu endokanabinoidowego w leczeniu bólu ostrego i przewlekłego.”, Ból 2015, Tom 16, Nr 2, s. 29-40
- S. Amrita, TET, Hughes, VY. Moiseenkova-Bell, “Transient Receptor Potential (TRP) Channels, Subcell Biochem. 2018 ; 87: 141–165
- P. Żelazny, A. Uździcki, S. Awgul, A. Pawilk, “Kanały jonowe jako punkty uchwytu leków stosowanych w terapii padaczki”, Farmacja Współczesna 2018, 11: 201-206
- K. Allegaert “A Critical Review on the Relevance of Paracetamol for Procedural Pain Managment in Neonates”, Front. Pediatr, 2020 https://doi.org/10.3389/fped.2020.00089