Drogi zakażenia
W przypadku ospy małpiej możliwe są dwie drogi transmisji wirusa:
- zwierzę – człowiek,
- człowiek – człowiek [9].
Przypadki zakażenia zazwyczaj pojawiają się u osób, które polują oraz spożywają mięso dzikich zwierząt, a także na skutek ugryzienia, ukąszenia bądź zadrapania. Do transmisji pomiędzy zwierzęciem a człowiekiem może dojść również poprzez bezpośredni kontakt z nosicielem wirusa lub po jego zjedzeniu, a także na skutek bezpośredniego kontaktu z krwią lub płynami ustrojowymi zainfekowanego zwierzęcia [9, 10].
Do przeniesienia wirusa z człowieka na człowieka najprawdopodobniej dochodzi przezskórnie, przez błonę śluzową (oczy, usta, nos), drogą kropelkową lub kontakt z płynami ustrojowymi osoby zainfekowanej. Rozprzestrzenianie się ospy małpiej pomiędzy ludźmi jest możliwe także poprzez łożysko [9-11].
Obraz kliniczny ospy małpiej
Okres inkubacji ospy małpiej zazwyczaj waha się w granicach pomiędzy 7 a 14 dniami, ale może też wynosić od 5 do nawet 21 dni [10]. Objawem charakterystycznym ospy małpiej jest wysypka pojawiająca się na ciele pacjenta. Uważa się, że osoba chora jest zakaźna od wystąpienia zmian skórnych do momentu złuszczania, co następuje około 4 tygodnie później. U ludzi objawy ospy małpiej są podobne, lecz mają zazwyczaj łagodniejszy przebieg niż ma to miejsce w przypadku ospy prawdziwej. Na początku choroby zazwyczaj występują objawy takie jak gorączka, bóle mięśniowe, ból głowy oraz zmęczenie [11]. Stan gorączkowy może również wystąpić w momencie, gdy zmiany skórne przyjmują charakter krostkowy i często wiąże się to z pogorszeniem się stanu zdrowia pacjenta [1]. U większości osób w początkowej fazie dochodzi do wystąpienia gorączki, natomiast kilka dni później pojawia się wysypka. Dosyć częstym objawem jest również powiększenie węzłów chłonnych, do którego dochodzi tuż przed lub w trakcie wysypki [12].
Zmiany skórne charakterystyczne dla ospy małpiej
Charakterystyczną cechą ospy małpiej jest pęcherzykowa wysypka. Badania histopatologiczne wczesnych zmian skórnych u ludzi wskazują na martwicę naskórka w centralnym obszarze poszczególnych zmian wraz z równoczesnym rozszerzeniem sięgającym wierzchnich warstw skóry właściwej [13]. Zmiany skórne na przestrzeni czasu ulegają zmianie, od plamek, poprzez grudki, do pęcherzyków, strupków, aż do etapu złuszczania. Cały ten proces trwa od około dwóch do czterech tygodni. W każdym miejscu na ciele wysypka jest na tym samym etapie zmian. Zmiany skórne cechują się szczególnym natężeniem na twarzy oraz kończynach. Podobnie jak ma to miejsce w przypadku ospy prawdziwej, wspomniane zmiany często pojawiają się na dłoniach oraz podeszwach stóp [14].
Czytaj także: Choroby wirusowe wieku dziecięcego – trzydniówka oraz choroba dłoni, stóp i jamy ustnej.
Stopień nasilenia choroby
Ospa małpia jest chorobą, która zazwyczaj ustępuje samoistnie, lecz może przybrać ciężki przebieg u niektórych pacjentów – na przykład u dzieci, osób z niższą odpornością na skutek innych chorób lub u kobiet w ciąży. Warto również wspomnieć, że wyróżnia się dwa odrębne klady, klad dorzecza Konga oraz zachodnioafrykański, z różnicami epidemiologicznymi oraz klinicznymi. Prawdopodobnie klad dorzecza Kongo charakteryzuje się cięższym przebiegiem choroby (współczynnik śmiertelności szacuje się na poziomie około 10,6%), w porównaniu do kladu zachodnioafrykańskiego (współczynnik śmiertelności wynosi około 3,6%) [1, 6].
Ospa prawdziwa a ospa małpia
Nazwa „ospa” budzi w nas negatywne skojarzenia. Jakie są różnice pomiędzy ospą prawdziwą a małpią? Ospa prawdziwa to choroba o ciężkim przebiegu wywoływana przez wirusa cechującego się wysoką zaraźliwością, należącym do rodzaju Orthopoxvirus. Wirus ten na przestrzeni wielu lat przyczynił się do wybuchu epidemii, podczas której zmarło wiele osób. Do wspominanego rodzaju Orthopoxvirus należą również inne patogenne dla ludzi wirusy w tym ospy małpiej, której naturalnym rezerwuarem są gryzonie [15].
Ospa małpia jest chorobą odzwierzęcą, której przebieg jest podobny do ospy prawdziwej i dosyć trudno jest odróżnić oba te schorzenia.
Diagnostyka laboratoryjna pełni istotną rolę w identyfikacji choroby [4]. Ospa małpia uważana była za chorobę rzadko występującą oraz samoograniczającą się, jednakże ostatnie doniesienia sugerują inny charakter schorzenia [5]. Infekcję ospy małpiej oraz ospy prawdziwej łączy kilka podobnych cech klinicznych (m.in. gorączka, bóle głowy, bóle mięśniowe), lecz ospa małpia na ogół przebiega w łagodniejszy sposób. Wskaźnik śmiertelności wśród osób niezaszczepionych może wynosić do 10%, natomiast ospa prawdziwa cechuje się śmiertelnością na wysokim poziomie wynoszącym 15-45% [8, 16].
Jak odróżnić ospę wietrzną od ospy małpiej?
Wirus ospy wietrznej i półpaśca (VZV, Varicella zoster virus) należy do Herpesviridae [17], a zatem odmiennej rodziny, niż ma to miejsce w przypadku ospy małpiej. Zakażenie wirusem ospy wietrznej i półpaśca ma podobny przebieg do ospy małpiej oraz w rejonach endemicznych obie te choroby mogą być trudne w jednoznacznej identyfikacji. Istnieje jednak kilka cech, które pozwalają je odróżnić. W przypadku pacjentów zmagających się z wirusem ospy wietrznej i półpaśca gorączka ma łagodny charakter, trwa stosunkowo krótko lub też nie występuje w ogóle. Po okresie gorączki pojawia się szybko ewoluująca wysypka. Zmiany skórne w przypadku zakażenia VZV mogą występować na różnych etapach w różnych miejscach ciała, w tym samym czasie. Ponadto, często cechują się nieregularną obwódką, a także są stosunkowo powierzchownymi zmianami, w porównaniu do ospy małpiej. Wysypka występująca na dłoniach oraz podeszwach stóp niekiedy występuje u osób zainfekowanych wirusem VZV, jednak nie jest to charakterystyczna cecha tego schorzenia. Ponadto, w przypadku wirusa ospy wietrznej i półpaśca zazwyczaj nie występuje powiększenie węzłów chłonnych, co może ułatwić odróżnienie jej od ospy małpiej [14, 17].
Wśród grupy innych chorób, które mogą być mylone z ospą małpią możemy wymienić kiłę, świerzb, wysypkę polekową, frambezję czy też ospę riketsjową [14].
Czytaj także: WHO i CDC reagują na przypadki małpiej ospy.