Preparaty dermatologiczne to produkty lecznicze stosowane w terapii schorzeń skóry, jak również jej przydatków (włosów, paznokci). W leczeniu chorób skóry leki recepturowe stosowane są najczęściej w formie półstałej. Są to preparaty o jednorodnym wyglądzie przeznaczone do miejscowego bądź przezskórnego podania substancji czynnych albo wywołania działania ochronnego, zmiękczającego, czy nawilżającego (1, 2).
W przypadku leków dermatologicznych niezwykle ważny jest dobór odpowiedniego podłoża, ponieważ ma ono istotny wpływ na właściwości wykonywanych preparatów i w dużej mierze wpływa na efekt leczniczy. Od rodzaju zastosowanego podłoża w znacznym stopniu zależy szybkość penetracji substancji aktywnej, a tym samym skuteczność działania.
Wybór podłoża jest zależny od stanu skóry, właściwości substancji czynnej czy zamierzonej intensywności i czasu wchłaniania. Samo podłoże maściowe może także wywierać działanie nawilżające, natłuszczające lub ochronne (więcej: Receptura okiem praktyka – część druga). Dobór podłoża w zależności od problemu terapeutycznego. Istnieje wiele różnych kryteriów podziału podłoży maściowych, z których za najbardziej popularną uważa się klasyfikację uwzględniającą ich właściwości fizykochemiczne. Na tej podstawie można wyróżnić podłoża lipofilowe (węglowodorowe, tłuszczowe, oleożele, silikony), absorpcyjne (emulsyjne) bezwodne i uwodnione, kremy hydrofilowe oraz podłoża hydrożelowe (2).
Oleożele jako podłoża maściowe
W światowej praktyce wytwarzania preparatów dermatologicznych coraz częściej funkcję podłoża maściowego pełnią oleożele (żele lipofilowe, organożele) otrzymane w wyniku żelowania cieczy lipofilowych (oleje mineralne, roślinne lub syntetyczne) przy pomocy odpowiednich substancji tworzących strukturę sieciową np. krzemionki koloidalnej, stearynianu glinu bądź cynku lub żelowania ciekłej parafiny polietylenem (tzw. Plastibase).
Oleożele łączą zalety maści przygotowywanych z wykorzystaniem tradycyjnych podłoży oraz roztworów olejowych. Posiadają korzystne cechy reologiczne, są plastyczne, łatwo się rozsmarowują oraz posiadają właściwości tiksotropowe. Ponadto są bardziej odporne na skażenie mikrobiologiczne w porównaniu z hydrożelami i emulsjami, dzięki czemu nie wymagają dodatku środków konserwujących. Charakteryzują się wysoką stabilnością w szerokim zakresie temperatur.
Uważa się, że oleożele zapewniają lepszą rozpuszczalność hydrofobowych substancji aktywnych. Z uwagi na charakter lipofilowy, mogą one ponadto zwiększać przenikanie niektórych związków czynnych przez warstwę rogową skóry (3-5).
Wykazano, że oleożele są dobrym podłożem dla kwasu salicylowego, cignoliny czy balsamu peruwiańskiego (6). Oleożele stanowią rodzaj podłoża maściowego szczególnie przydatnego w recepturze preparatów przeznaczonych do leczenia chorób przebiegających z zaburzeniami rogowacenia naskórka, spowodowanymi nieprawidłową syntezą lipidów. Do niewątpliwych zalet oleożeli należą również właściwości zmiękczające naskórek, przyczyniające się pośrednio do poprawy nawilżenia i elastyczności skóry (4).
