Olej rycynowy – (Oleum ricini, Oleum Palmae Christi), otrzymywany jest z nasion rącznika – Ricinus communis, przez wyciskanie na zimno i dalszą obróbkę (m.in. wygotowanie). Nazwa rośliny – rącznik, „dłoń Chrystusa” – pochodzi od kształtu liści wyglądem przypominających ludzką dłoń. Warto nadmienić, iż nasiona rącznika przed preparacją są toksyczne, ze względu na zawartość toksalbuminy rycyny, powodującej aglutynację krwinek. Choć rącznik nie jest charakterystyczną rośliną dla naszej strefy klimatycznej, bywa czasami ozdobą ogródków, warto więc pamiętać o szkodliwości nasion, zwłaszcza będąc opiekunem dziecka.
W recepturze aptecznej najczęściej używany jest do przygotowania recept pro usu externo, niemniej nie można nie wsponieć o przeczyszczającym działaniu tego surowca po spożyciu doustnym.
Głównym składnikiem jest gliceryd kwasu rycynolowego. Dzięki niemu, a konkretnie dzięki obecnym w nim grupom hydroksylowym olej ten rozpuszcza się dobrze w często używanym w recepturze alkoholu etylowym. Odróżnia go od innych olejów tłustych, a właściwość ta wykorzystywana jest w przepisach na roztwory alkoholowe. Dodatek oleju rycynowego zmniejsza właściwości wysuszające spirytusu, na przykład w poniższym przepisie na wcierkę do skóry głowy:
Rp.
5% Oliwka salicylowa 200,0
M.f. Solutio
Fot. 1. Nieroztarty kwas salicylowy w zimnym oleju rozpuszcza się powoli. Pomimo iż w powyższej recepcie 10 g kwasu salicylowego powinno się bez trudu rozpuścić już w 100 g oleju rącznikowego, proces rozpuszczania wcale nie przebiega tak łatwo. Wrzucenie nierozdrobnionego kwasu salicylowego do zimnego oleju sprawi, iż przygotowanie recepty zajmie wiele godzin. Aby możliwie szybko uzyskać klarowny roztwór zalecane jest roztarcie kwasu salicylowego w moździerzu i powolne rozrabianie go ogrzanym olejem.
Preparat stosowany jest na nadmiernie zrogowaciałą skórę (np. w przebiegu łuszczycy lub łupieżu). Często zalecany przy zmianach na skórze owłosionej, ponieważ ze względu na płynną postać łatwo go rozprowadzić. Wydając taką oliwkę pacjentowi można doradzić nanoszenie jej za pomocą wacika. Stosując na skórę głowy, przy włosach długich istotne jest ich dokładne odgarnianie. Preparat przed użyciem można lekko podgrzać. Przy nasilonych zmianach głowę po zaaplikowaniu oliwki można owinąć ręcznikiem, lub czepkiem. Preparat można zmyć po około 2 godzinach. Zmiękczoną łuskę należy delikatnie wyczesać. Ponieważ zmycie tłustej warstwy może wymagać kilkukrotnego mycia głowy, dobrze jeśli pacjent ma dobrany delikatny szampon lub inny łagodny preparat myjący.
Fot. 2. Po ogrzaniu zlewki na łaźni wodnej roztwór nabrał klarowności, ale ciągle jeszcze widać nierozpuszczone kryształki kwasu salicylowego. 
Oleum lini – olej lniany, otrzymywany jest przez wyciskanie na zimno nasion lnu zwyczajnego – Linum usitatissimum. W recepturze aptecznej występuje per se, ale także wchodzi w skład m.in. Sapo Kalinus. Olej ten jest bardzo bogaty w nienasycone kwasy tłuszczowe, dzięki czemu zaliczany jest do czynników aktywnych zwanych witaminą F. Warto wspomnieć, że gotowy preparat oleju lnianego – Linomag w płynie, znajduje się w wykazie leków gotowych, które mogą być traktowane jako surowce farmaceutyczne przy sporządzaniu leków recepturowych.
Rp.
Lini olei
Aqua Calcis aa 50,0
M.f. emulsjo
Powyższa recepta przedstawia skład tzw. Linimentum Calcis (Calcareum, wazolimentu wapniowego) – mazidła stosowanego w leczeniu oparzeń (anticombustivum) i odmrożeń.
Składniki można odważyć bezpośrednio do butelki. Podczas zmieszania składników powstaje mydło wapienne, które działa jak emulgator W/O. Nie należy martwić się faktem rozwarstwienia się tego specyfiku. Tworząca się emulsja nie jest po prostu trwała. Należy natomiast pamiętać o wydaniu preparatu z etykietą „zmieszać przed użyciem”.
Olej lniany zastosowany zewnętrznie działa natłuszczająco, przeciwzapalnie, przyspiesza regenerację naskórka, działa łagodnie przeciwświądowo. Ponieważ odpowiednia kompozycja kwasów tłuszczowych w oleju lnianym zapewnia odpowiednią płynność łoju skórnego paradoksalnie olej ten może być stosowany w łojotoku, trądziku i zmianach zaskórnikowych.
Oleum rapae – olej rzepakowy, otrzymywany jest głównie z nasion rzepaku, ale – o czym nie wszyscy wiedzą – również z nasion kapusty rzepiku. Wchodzi w skład m.in. Unguentum leniens (maści zmiękczającej wg FP VI).
Rp.
10% Oleum camphoratum
M.f. Solutio
Olej kamforowy jest roztworem kamfory w oleju rzepakowym. Tak, jak w przypadku oliwki salicylowej proces rozpuszczania przyspieszymy rozcierając kamforę i umieszczając zlewkę/moździerz z olejem i kamforą na łaźni wodnej. Uwaga – zlewka musi być w tym czasie przykryta, aby zapobiec ulatnianiu się kamfory. Oleum camphoratum wywiera działanie drażniące na skórę, powoduje miejscowe przekrwienie, działa rozgrzewająco i przeciwbólowo.
Warto wspomnieć, że poszczególne oleje charakteryzuje tzw. proces schnięcia. Oleje schnące to oleje roślinne, które dzięki zawartości estrów nienasyconych kwasów tłuszczowych po rozprowadzeniu w cienkiej warstwie utleniają się, tworząc twardą, przejrzystą i elastyczną błonę. Zalicza się do nich olej lniany. Z kolei oleje półschnące (np. rzepakowy) do pełnego stwardnienia potrzebują wstępnej polimeryzacji. Natomiast oleje nieschnące nie podlegają utlenianiu i w żadnych warunkach nie twardnieją tj. olej rycynowy.
Roztwory olejowe łatwo ulegają jełczeniu. Powinny być przechowywane w szczelnie zamkniętych naczyniach, w chłodnym miejscu i zabezpieczone przed światłem. Zarówno przy przygotowywaniu, jak i przy pakowaniu takich roztworów należy korzystać z utensyliów i naczyń dokładnie wysuszonych.
