Ważna rola farmaceutów
Niezwykle ważnym i niedocenionym etapem leczenia, zwłaszcza w zakresie występowania zjawiska adherence, jest kontakt pacjenta z farmaceutą. Podczas krótkiej wizyty w aptece farmaceuta ma zwykle niewielką możliwość wywarcia takiego samego wpływu, jak lekarz podczas jednej lub cyklu wizyt. Często brak czasu w trakcie realizacji recepty powoduje, że ta relacja ogranicza się jedynie do wydania przepisanych przez lekarza preparatów. Tymczasem farmaceuci są ostatnimi pracownikami ochrony zdrowia, z którymi pacjenci kontaktują się przed zastosowaniem leków. Mogą mieć zatem znaczący wpływ na ich terapię.
Farmaceuta, zarówno pracujący w szpitalu (jako farmaceuta kliniczny), jak i pracujący w aptece otwartej (zwłaszcza w ramach planowanej opieki farmaceutycznej), powinien upewnić się, że pacjent nie ma wątpliwości i obaw dotyczących zaleconej terapii. Poświęcając kilka minut, farmaceuta może istotnie wpłynąć na adherence, a tym samym skuteczność leczenia tłumacząc, w jakim celu przepisane zostały dane leki, jak je stosować i dlaczego jest to tak ważne, kiedy spodziewać się efektów, jakie skutki uboczne mogą wystąpić i ewentualnie jak sobie z nimi radzić.
Pozytywne zmiany dotyczące zawodu farmaceuty w Polsce,, takie jak wprowadzenie ustawy o zawodzie umożliwiającej prowadzenie przeglądów lekowych, rozszerzonego poradnictwa dla pacjentów, szczepień w aptekach i świadczenia szeroko pojętej opieki farmaceutycznej, znacząco podkreśla rolę farmaceutów w poprawie skuteczności i bezpieczeństwa stosowanych terapii. O tym, jak ważne zadanie stoi przed farmaceutami, mówią dane z innych krajów. Okazuje się bowiem, że w państwach, w których farmaceuta ma prawo wypisywać recepty i ordynować leki, pacjenci częściej stosują się do zaleceń farmaceuty, niż lekarza, gdy obaj zaordynowali taką samą terapię. Wynika to prawdopodobnie z większej ilości czasu, jaką dysponuje farmaceuta na samą rozmowę o lekach (w ramach opieki farmaceutycznej) oraz z tego, że farmaceuta w dużo bardziej przystępny sposób wyjaśni pacjentowi potrzebę farmakoterapii, jej zasadność i podkreśli kluczowe elementy, jak pora dawkowania czy ostrzeżenia przed łączeniem kilku leków równocześnie.
Czytaj także: Interakcje lek-choroba.
Jak zachęcić pacjenta do leczenia?
Podstawowym i najważniejszym zadaniem każdego farmaceuty w rozmowie z pacjentem jest upewnienie się, że wie on, jak stosować leki. Jeżeli pacjent stosuje dany lek od dawna i jest przekonany o tym, że stosuje go prawidłowo, warto zadać pytanie „jak stosuje Pan ten lek?”. Często okazuje się bowiem, że pacjent nieświadomie przez wiele miesięcy, czy wręcz lat stosuje go źle. Bardzo ważne jest również wytłumaczenie prawidłowego stosowania leków w zależności od posiłków i pory dnia. Jeżeli z rozmowy wynika, że pacjent czuje się zagubiony i ma pewne obawy, to warto zaproponować mu stosowanie kasetek tygodniowych, ułatwiających rozplanowanie dawkowania lub urządzeń przypominających o przyjęciu kolejnych dawek leków (np. aplikacji mobilnych, które są preferowane przez młodszych pacjentów).
Ważne jest również zrozumiałe rozpisanie pacjentowi skomplikowanego dawkowania np. na osobnej kartce lub odpowiednie zaznaczenie go na opakowaniu. Po upewnieniu się, że pacjent wie, jak prawidłowo stosować leki warto podjąć krótką rozmowę zachęcającą do zmiany stylu życia (w zależności od choroby), samodzielnych pomiarów ciśnienia czy glukozy, odpowiednio częstych kontroli u lekarza i regularnych badań.
Podczas konsultacji w ramach opieki farmaceutycznej, czy nawet zwykłej wizyty pacjenta w aptece, warto także przyjrzeć się stosowanym lekom (również OTC) w celu wykrycia ewentualnych interakcji czy też działań niepożądanych. Warto również uświadomić pacjenta, dlaczego przestrzeganie zaleceń jest tak ważne – leki nieprawidłowo stosowane nie tylko nie działają, ale nawet mogą szkodzić. Jedyną drogą do skutecznego leczenia jest sumienne, regularne przestrzeganie zaleceń lekarza i farmaceuty. Odpowiednie stosowanie wykupionych w aptece preparatów ma znaczenie nie tylko w leczeniu chorób przewlekłych, ale także dla powodzenia każdej terapii, także doraźnej – na przykład antybiotykoterapii.
Piśmiennictwo:
- Rycombel A., Lomper K., Uchmanowicz I. Adherence i compliance w leczeniu nadciśnienia tętniczego. 2014; 18 (3): 151-158.
- Jin J., Sklar G.E., Min Sen Oh V., Chuen Li S. Factors affecting therapeutic compliance: A review from the patient’s perspective. Ther Clin Risk Manag. 2008; 4(1): 269–286.
- Broncel M., Wójcik K., Jabłonowska E.Znaczenie złożonych schematów leczenia w jednej tabletce w wybranych dziedzinach terapeutycznych. Medycyna Rodzinna 2015; 2: 79-88.
- Jasińska M., Kurczewska U., Orszulak-Michalak D. Zjawisko non-adherence w procesie opieki farmaceutycznej. Farm Pol, 2009; 65(11): 765-771.
- Neć M., Dudzińska M., Zwolak A., Smoleń A., Tarac J. Non-compliance, czyli dlaczego nawet najlepszy lek bywa nieskuteczny. Forum Medycyny Rodzinnej 2015; 9(3): 237–239.
