Czym jest szczepionka? Poszukując prostej definicji, można znaleźć taką, która mówi, że jest to lek wywołujący imitację infekcji, co pobudza odporność człowieka na określoną chorobę i chroni przed zachorowaniem na nią w przyszłości.
Jednozdaniowa odpowiedź kieruje nas bezpośrednio w stronę ogólnego przekonania, że szczepienia wykazują efekt specyficzny, ukierunkowany na wybrany patogen. Jednak już od kilkudziesięciu lat naukowcy zauważają heterologiczną aktywność szczepień, a pandemia COVID-19 dała im doskonałe pole do obserwacji w tym zakresie.
Heterologiczne skutki szczepień przeciwko grypie
10 maja 2022 roku w serwisie medRxiv opublikowano wyniki obserwacji wpływu szczepienia przeciw grypie na zapadalność na COVID-19. Badanie objęło 30774 pracowników opieki zdrowotnej w Katarze, a oceniano wpływ szczepienia pod koniec 2020 roku szczepionką czterowalentną. Główny badacz, Laith Jamal Abu-Raddad, epidemiolog z Weill Cornell Medicine-Katar stwierdził, że osoby szczepione miały o 30% mniejsze prawdopodobieństwo uzyskania dodatniego testu PCR w kierunku COVID-19 i o 89% mniejsze prawdopodobieństwo ciężkiego przebiegu w wypadku zakażenia wirusem SARS-CoV-2. Wyniki badania szybko znalazły się w prasie naukowej, a magazyn Nature „rozpisywał się” o kolejnym doniesieniu na temat wytrenowanej odporności.
Wcześniej, bo 25 października 2021 roku ukazała się praca Priya A. Debisarum opisująca wpływ szczepienia przeciw grypie wśród holenderskich medyków. Naukowcy stwierdzili, że osoby zaszczepione przeciwko grypie miały o 37% i o 49% mniejsze ryzyko zakażenia COVID-19 w zależności od ocenianej fali pandemii.
W jakim mechanizmie szczepionka przeciwko grypie może chronić przed inną chorobą?
Badania holenderskie dały głębszy wgląd w czynniki, jakie mogły wpływać na tak spektakularne rezultaty. Okazało się, że szczepienie indukowało zmiany w komórkach limfoidalnych i szpikowych, najbardziej widoczne w monocytach CD14+, wywołało u badanych długoterminowe przeprogramowanie transkrypcji i aktywności genetycznej w obrębie nieswoistego układu odpornościowego. Monocyty, makrofagi, komórki tuczne, komórki NK (natural killer), komórki limfoidalne i granulocyty uzyskały dzięki niemu możliwość wytworzenia szybszej i efektywniejszej odpowiedzi immunologicznej.
Jakie zmiany epigenetyczne wywołuje szczepienie przeciwko grypie?
Dokładniejsze wyjaśnienie zmian epigenetycznych wywołanych szczepieniem przeciw grypie pokazuje publikacja Floriana Wimmers’a z 26 maja 2021 roku. Badacze ocenili wpływ preparatów trój- i czterowalentnych, a także szczepionki z adiuwantem ASO3.
Ustalono, że po 6. tygodniach od szczepienia, pacjenci wykazywali zwiększoną odporność wobec wirusów Zika i Denga. Oceniane preparaty miały wpływ na czynniki transkrypcyjne FOS-JUN, które nadzorują aktywność chromatyny w reakcji na stan zapalny. Szczepienie pozostawiało czynnik JUN „na posterunku” w obrębie „otwartych” regionów chromatyny. To pozwalało na szybszą i efektywniejszą odpowiedź nieswoistego układu odpornościowego.
Czytaj także: Szczepienia i szczepionki w walce z pandemią.
