Endometrioza – objawy i leczenie
Endometrioza to choroba wywołana nieprawidłowym umiejscowieniem elementów błony śluzowej macicy poza jej jamą, na przykład w jajnikach, w jajowodach, na otrzewnej, a nawet w okolicach moczowodów czy pęcherza. Choroba ta dotyczy nawet 10% kobiet w wieku rozrodczym. Klasycznymi jej objawami są bóle podbrzusza, bolesne miesiączkowanie i bolesne stosunki płciowe. Prowadzi do niepłodności, ponieważ wywołuje zmiany w funkcjonowaniu jajników (i wydzielaniu przez nie hormonów) oraz macicy, może zwiększać ryzyko zmian zapalnych i zrostów w jamie brzusznej, a także obniżać jakość komórki jajowej i zaburzać interakcję plemnik-komórka jajowa.
Warto jednak pamiętać, że nie wszystkie kobiety, u których zdiagnozowano endometriozę, mają problemy z zajściem w ciążę, a powyższe zmiany dotyczą głównie zaawansowanej endometriozy. Standardowo leczenie tej dolegliwości polega nafarmakoterapii, głównie hormonalnej, której celem jest zahamowanie rozwoju choroby i złagodzenie jej objawów poprzez wyciszenie aktywności hormonalnej jajników i zahamowanie miesiączki, a tym samym wzrostu endometrium i ognisk zapalnych. W tym celu stosowane są hormonalne preparaty antykoncepcyjne (estrogenowo-progestagenowe), progestageny, syntetyczna pochodna etynylotestosteronu (danazol), inhibitory aromatazy (letrozol), analogi hormonu uwalniającego gonadotropiny (goserelina) czy dienogest. Niestety po zakończeniu terapii objawy mogą powrócić.
Drugą metodą leczenia endometriozy jest leczenie chirurgiczne. Jednak ani farmakoterapia, ani zabieg nie zwiększają płodności, dlatego u kobiet starających się o dziecko nie są one zalecane.
W początkowym stadium choroby u kobiet planujących potomstwo, największą skuteczność przynosi inseminacja domaciczna, która polega na bezpośrednim wstrzyknięciu oddanego wcześniej nasienia do jamy macicy kobiety, bez odbywania bezpośredniego stosunku płciowego. Wcześniej konieczne jest przeprowadzenie stymulacji hormonalnej. Jeżeli 2-3 próby inseminacji nie przyniosą oczekiwanego efektu, wtedy najczęściej zaleca się pacjentkom zastosowanie metody in vitro.
Niedrożność jajowodów jako jedna z przyczyn niepłodności
Niedrożność jajowodów stanowi kolejną, bardzo częstą przyczynę niepłodności. Nawet niewielkie zwężenie światła jajowodu może stanowić poważny problem dla par starających się o dziecko, ponieważ uniemożliwia to przedostanie się plemnika do komórki jajowej, a także stworzenie odpowiednich warunków do rozwoju i bezpiecznego przetransportowania zarodka do jamy macicy. Jajowody mogą stracić drożność z wielu powodów, najczęściej w wyniku:
- stanów zapalnych w obrębie jamy brzusznej,
- endometriozy,
- przebytej operacji chirurgicznej w obrębie jamy brzusznej,
- nieprawidłowej budowy jajowodów,
- nieprawidłowej aplikacji wkładki wewnątrzmacicznej,
- poronienia i zabiegów wyłyżeczkowania jamy macicy,
- ciąży pozamacicznej,
- nowotworów jajowodów.
Wszystkie wymienione przyczyny doprowadzić mogą do powstania zrostów w obrębie jajowodów lub czopów śluzowych zamykających ich światło. Do udrożnienia jajowodów może dojść już podczas samego podania kontrastu przy badaniu rentgenowskim macicy i jajowodów, ale również po wtłoczeniu w nie strumienia powietrza lub płynu. Przy dużych zrostach konieczne może okazać się wykonanie zabiegu operacyjnego. Niestety kobiety po leczeniu niedrożności jajowodów znacznie częściej zachodzą w ciążę pozamaciczną (szacuje się, że jest to nawet co czwarta ciąża).
Niepłodność idiopatyczna
Jeżeli rutynowe badania nie uchwyciły przyczyny problemów z zajściem w ciążę, mówimy o niepłodności idiopatycznej. W takim przypadku postępowanie jest uzależnione od wieku pacjentki i czasu bezskutecznego starania się o dziecko. U młodych kobiet, które próbują zajść w ciążę przez mniej niż 2-3 lata, należy rozważyć stymulację owulacji klomifenem. Przy niepowodzeniu tej terapii, zalecane jest dodatkowo wykonanie inseminacji domacicznych. W grupie wiekowej 30-35 lat zalecane jest pominięcie pierwszego etapu i od razu wykonanie inseminacji domacicznych w cyklach stymulowanych klomifenem lub gonadotropinami.
Późny wiek prokreacji
Współcześnie, konieczność zaangażowania się w rozwój zawodowy i chęć uzyskania stabilizacji materialnej, skłania kobiety do odkładania w czasie decyzji o rodzicielstwie. Późne macierzyństwo staje się coraz bardziej powszechnym zjawiskiem w krajach rozwiniętych. Tymczasem późny wiek (szczególnie kobiet) jest podstawowym czynnikiem ograniczającym potencjał rozrodczy.
Wraz z wiekiem, płodność i szanse na ciążę maleją, a ryzyko powikłań (poronienie, przedwczesny poród, prawdopodobieństwo wad genetycznych u dziecka) rośnie. Maksymalna płodność kobiety przypada na 20-25 rok życia, po czym stopniowo maleje, a po 33 roku życia gwałtownie spada. Obniżenie jakości oocytów i zmiany neuroendokrynne związane ze starzeniem biologicznym organizmu mają decydujący wpływ na ograniczone możliwości rozrodu. Już u trzydziestoletnich kobiet odsetek nieprawidłowych komórek jajowych dochodzi do 40%, a u kobiet czterdziestoletnich sięga 80%.
Czytaj także: Zespół policystycznych jajników.