Niepłodność – bolączka współczesnego człowieka

Niepłodność to problem, który dotyczy co piątej pary w Polsce. Pojawia się nie tylko u osób po 30. roku życia, ale bardzo często również u znacznie młodszych, pozornie całkowicie „zdrowych” par. Wśród społeczeństwa panuje powszechny pogląd, że niepłodność to głównie problem kobiet, ale coraz częściej jej przyczyny leżą po stronie mężczyzn.

Choć bezpośrednie źródła niepłodności są często trudne do określenia, to pewnym jest, że nie bez znaczenia pozostaje styl życia obu partnerów, czyli niezdrowa dieta, brak aktywności fizycznej, przewlekły stres i zmęczenie, a także późny wiek prokreacji.

Niepłodność plagą XXI wieku

Niepłodność definiowana jest jako niezdolność do osiągnięcia ciąży w czasie jednego roku regularnego współżycia (3-4 razy w tygodniu). W przeciwieństwie do bezpłodności, w większości przypadków jest to dolegliwość czasowa i uleczalna. Z roku na rok liczba niepłodnych par rośnie, a sytuacja jest na tyle poważna, że Światowa Organizacja Zdrowia uznała niepłodność za chorobę społeczną.

Wśród społeczeństwa panuje błędne przekonanie, że niepłodność dotyczy głównie kobiet. W ostatnim czasie jednak odnotowuje się coraz więcej przypadków, w których to właśnie czynniki męskie stanowią przeszkodę w spłodzeniu potomka. W Polsce szacuje się, że prawie 2,4 mln kobiet i mężczyzn ma problemy z płodnością, przy czym w 40% problem ten dotyczy kobiet, w 40% mężczyzn, a pozostałe 20% to przyczyny niewyjaśnione lub zależne od obojga partnerów.

Jakie są przyczyny niepłodności u kobiet?

Niepłodność może wynikać z zaburzeń na wielu etapach procesu zapłodnienia – od braku produkcji komórki jajowej, poprzez utrudnione poruszanie się komórki jajowej i plemników w drogach rodnych kobiety, aż do braku możliwości podtrzymania zygoty przez organizm. Te dolegliwości mogą wynikać z zaburzeń hormonalnych, nieprawidłowości w budowie i funkcji narządów rodnych (np. niedrożność jajowodów) oraz chorób w obrębie układu rozrodczego (np. endometrioza, zespół policystycznych jajników).

Negatywny wpływ na płodność mają również niektóre choroby niezwiązane bezpośrednio z układem rozrodczym takie jak cukrzyca, zaburzenia funkcji tarczycy, choroby przysadki czy niektóre choroby genetyczne takie jak zespół Turnera.

Kobieca niepłodność bardzo często powiązana jest ze stylem życia. Do takich czynników zaliczamy: późny wiek pacjentki, palenie wyrobów tytoniowych, zaburzenia masy ciała (zarówno zbyt niska, jak i zbyt wysoka masa ciała), czy narażenie na promieniowanie jonizujące. Określenie przyczyny niepłodności wymaga wykonania szeregu badań diagnostycznych, z których najważniejsze są badania laboratoryjne nakierowane na ocenę stężeń hormonów odpowiedzialnych za regulację cyklu miesiączkowego.

Przyczyny i terapia zaburzeń owulacji

Zaburzenia owulacji mogą objawiać się jako nieregularne cykle miesiączkowe lub ich brak, ale również jako krwawienia czynnościowe. Brak owulacji (jajeczkowania) – według różnych statystyk – dotyczy 8-25% kobiet z rozpoznaną niepłodnością. Ta dolegliwość najczęściej pojawia się w przebiegu zespołu policystycznych jajników (PCOS). U kobiet dotkniętych tym schorzeniem dochodzi do powstania pęcherzyków jajnikowych, które nie pękają, dlatego dojrzewająca w nich komórka jajowa nie zostaje uwolniona do jajowodu i nie dochodzi do zapłodnienia. Pęcherzyki samoistnie obumierają, przekształcając się w torbiele, które kumulują się w jajnikach.

Leczenie zaburzeń owulacji polega na pobudzeniu rozwoju pęcherzyka jajnikowego. Lekiem pierwszego wyboru w tym przypadku jest cytrynian klomifenu, ale najnowsze doniesienia naukowe przemawiają za zastąpieniem tego leku letrozolem, stosowanym również w leczeniu raka piersi.

Lekami drugiego wyboru są gonadotropiny, a w wyjątkowych sytuacjach zastosowany może być tamoksifen. Dodatkowo u pacjentek ze współistniejącymi zaburzeniami tolerancji glukozy, przy braku odpowiedniej odpowiedzi na stymulację klomifenu, może być wskazane podanie metforminy. U kobiet cierpiących na PCOS, u których stymulacja jajeczkowania nie przyniosła pożądanych efektów, zaleca się leczenie laparoskopowe.

Kolejną przyczyną zaburzeń owulacji – poza PCOS – jest hiperprolaktynemia. W takim przypadku stosuje się leki z grupy agonistów receptora D2 dopaminy, na przykład pochodną alkaloidów sporyszu – bromokryptynę.

Czytaj także: Farmakoterapia niepłodności.