REKLAMA
Newsletter
Aptekarz Polski
Archiwum
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • Aktualności
  • Eksperci
  • SZKOLENIA
  • Wiedza
  • Receptura
  • Prawo
  • Trendy
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
  • Aktualności
  • Eksperci
  • SZKOLENIA
  • Wiedza
  • Receptura
  • Prawo
  • Trendy
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Aptekarz Polski
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Strona główna Farmacja szpitalna

Neurotoksyczność chemioterapii – co warto wiedzieć o zaburzeniach obwodowych?

mgr farm. Anna GrzywaAutormgr farm. Anna Grzywa
20/08/2021
Neutotoksyczność chemioterapii – co warto wiedzieć o zaburzeniach obwodowych?

fot. Canva.com

Jakie są objawy neurotoksyczności obwodowej?

Neuropatia obwodowa – niezależnie od przyczyny powstania – jest spowodowana uszkodzeniem nerwów, zakończeń nerwowych lub zaburzeniem przewodnictwa.

W zależności od rodzaju uszkodzonych włókien mogą wystąpić zaburzenia czuciowe, wśród których możemy zaobserwować parestezje, do których zaliczymy uczucie mrowienia, pieczenia, kłujący ból, drętwienie kończyn. Dochodzi również do zaburzeń czucia ciepła i zimna (można je zaobserwować na przykład podczas kąpieli), a także nadwrażliwości na zimno. Podczas leczenia oksaliplatyną możliwe jest wystąpienie ostrej neuropatii indukowanej zimnem, która jest dostrzegalna w ciągu kilku godzin lub dni po podaniu9.  

Zaburzeniami ruchowymi, które mogą wystąpić są skurcze mięśni, niedowłady czy zaniki mięśniowe. Zaobserwowana może być również niezborność ruchów podczas wykonywania codziennych czynności (np. podczas trzymania sztućców czy zapinania guzików).

Podczas leczenia oksaliplatyną mogą występować objawy nadpobudliwości mięśniowej takie jak szczękościsk, skurcze mięśni oraz laryngospazm – skurcz mięśni krtani), a także trudności w oddychaniu11.

Dla pacjentów leczonych paclitakselem charakterystyczne jest występowanie silnych zespołów bólowych poprzedzających neuropatię (P-APS, paclitaxel-associated acute pain syndrome) występujących u około 60% chorych w ciągu pierwszych dni otrzymywania leku8.

W większości przypadków CIPN występują zaburzenia czuciowe. Zaburzenia motoryczne obserwowane są głównie podczas leczenia winkrystyną, bortezomibem, talidomidem, a rzadziej przy leczeniu taksanami7.

Jakie czynniki zwiększają ryzyko wystąpienia neurotoksyczności obwodowej podczas chemioterapii?

Można wymienić co najmniej kilka czynników ryzyka wystąpienia neurotoksyczności obwodowej12,13,7,14:

  • wiek powyżej 60 roku życia
  • płeć żeńska
  • czynniki genetyczne: polimorfizm pojedynczego nukleotydu (SNP)
  • choroby współistniejące takie jak cukrzyca, zespół Guillaina-Barrego, schorzenia neurodegeneracyjne
  • zakażenie HIV, WZV, Mycoobacterium leprae
  • jednoczesne stosowanie leków o działaniu neurotoksycznym oraz leków hamujących metabolizm cytostatyków (np. itrakonazolu podczas  leczenia winkrystyną)

Czynnikami sprzyjającymi będzie także palenie tytoniu, wykonywanie pracy fizycznej, niedobór witamin czy nadużywanie alkoholu.

Jaki jest patomechanizm powstawania neurotoksyczności obwodowej indukowanej chemioterapią?

Leki stosowane w onkologii najczęściej powodują aksonopatie dystalne lub uszkodzenie ciała komórki nerwowej, rzadziej dochodzi do demielinizacji.

Wpływ na komórki zwojowe korzeni tylnych rdzenia kręgowego (ang. dorsal root ganglion, DRG), które nie są chronione przez barierę krew-mózg wykazują pochodne platyny, alkaloidy Vinca, taksany czy talidomid. Cisplatyna powyżej dawki 400mg/m2 ma zdolność wiązania się z białkami cytoplazmatycznymi i kumulacji w ciałach komórek nerwowych. Efekt ten jest prawdopodobnie odpowiedzialny za zjawisko coasting.

Patomechanizm powstawania CIPN nie jest do końca poznany, prawdopodobnie jest to zaburzenie wieloczynnikowe. Można jednak wskazać na kilka grup możliwych czynników sprawczych.

Stres oksydacyjny i zaburzenie funkcjonowania mitochondriów

Zaburzenie funkcjonowania mitochondriów w komórkach nerwowych doprowadza do wywołania stresu oksydacyjnego i wzrostu produkcji mediatorów stanu zapalnego, co w konsekwencji może doprowadzić do zniszczenia mitochondriów, demielinizacji włókien nerwowych i dysregulacji przewodnictwa nerwów obwodowych1,5,12.

Zmiany ekspresji i zaburzenia funkcjonowania kanałów jonowych, zaburzenia homeostazy wapnia

Dochodzi do zmiany ekspresji i zaburzenia funkcjonowania kanałów jonowych, w tym napięciowo-zależnych kanałów sodowych NaV, potasowych KV, wapniowych CaV oraz kanałów z rodziny receptorów przejściowego potencjału TRP. Podobnie zaburzenia homeostazy wapnia są częstym zjawiskiem. Kanałopatie i zaburzenia aksonalnego potencjału błonowego są najprawdopodobniej przyczyną występowania ostrej neuropatii wywołanej pochodnymi platyny. Szczawian, powstały w wyniku metabolizmu oksaliplatyny ma zdolność chelatowania jonów wapnia, co wpływa na pobudliwość błony komórkowej16.

Zaburzenie transport aksonalnego

Działające antymitotycznie alkaloidy Vinca poprzez wpływ na mikrotubule zaburzają transport aksonalny, powodując aksonopatie typu dying back. Oznacza to, że uszkodzenie aksonu zaczyna się od zakończeń nerwowych i postępuje w kierunku ksobnym8. Ten rodzaj aksonopatii jest charakterystyczny również dla talidomidu17. Taksany powodują powstawanie nieuporządkowanych sieci mikrotubul w neuronach zwoju korzeni grzbietowych, ich aksonach i komórkach Schwanna.

Zaburzenia angiogenezy

Leki immunomodulujące, takie jak talidomid i lenalidomid hamują angiogenezę, co może doprowadzić do uszkodzenia kapilar w okolicach nerwów i wtórnie prowadzić do ich zaniku18.

Wpływ na układ immunologiczny – mediatory zapalne- cytokiny, chemokiny

Pewną rolę przypisuje się wzrostowi uwalniania prozapalnych cytokin przez komórki glejowe, np. IL-1b, IL-6, TNF-α oraz ich receptorów. Substancje te mogą uszkadzać neurony i powodują spadek stężenia neuroprzekaźnika GABA (kwasu gamma-aminomasłowego), który ma właściwości antynocyceptywne. Spadek ilości cytokin przeciwzapalnych – IL-4 I IL-1019.

Strona 2 z 4
Poprzedni1234Następny
Tagi: chemioterapiadziałania niepożądanefarmacja szpitalnalecznictwo szpitalneonkologia
UdostępnijPodziel się
mgr farm. Anna Grzywa

mgr farm. Anna Grzywa

Powiązane artykuły

Non-adherence, czyli dlaczego pacjenci nie chcą stosować leków?

Non-adherence, czyli dlaczego pacjenci nie chcą stosować leków?
Autormgr farm. Aleksandra Mroczkowska

Mimo rozpowszechnienia wiedzy na temat chorób przewlekłych oraz ogromnego postępu w farmakoterapii, ich leczenie nadal bywa nieskutecznie. Przyczyn tego zjawiska...

Czytaj więcej

Kwartalny przegląd wiadomości z EDQM: 1/2022

Kwartalny przegląd wiadomości z EDQM: 1/2022
Autordr hab. Maciej Bilek, prof. UR

EMA i EDQM. Pierwszy skrót i jego rozwinięcie zna każdy. Wszak niemal codziennie, choćby na łamach portalu informacyjnego „Aptekarza Polskiego”,...

Czytaj więcej
Następny wpis
Komunikat EMA w sprawie incydentów zatorowo-zakrzepowych po szczepionce AstraZeneca

Ważna zmiana dotycząca warunków przechowywania szczepionki Comirnaty

Przeczytaj również

Farmaceuci Ukrainie: współpraca polskich i ukraińskich farmaceutów dla wsparcia społeczności dotkniętych wojną

Farmaceuci Ukrainie: współpraca polskich i ukraińskich farmaceutów dla wsparcia społeczności dotkniętych wojną

Adamed Pharma zwiększa moce produkcyjne w Pabianicach

Adamed Pharma zwiększa moce produkcyjne w Pabianicach

Czy szpital musi zapewnić pacjentowi leki przyjmowane na stałe?

Czy szpital musi zapewnić pacjentowi leki przyjmowane na stałe?

Agencja Badań Medycznych wesprze badania dotyczące opracowania nowych leków generycznych i biopodobnych

Agencja Badań Medycznych wesprze badania dotyczące opracowania nowych leków generycznych i biopodobnych

XI Tydzień Świadomości Czerniaka: Baw się dobrze! #NIEspieczRAKA

XI Tydzień Świadomości Czerniaka: Baw się dobrze! #NIEspieczRAKA

Facebook

  • Kontakt
  • Dla reklamodawców
  • Dla autorów
  • Regulamin serwisu
Aptekarz Polski. Pismo Naczelnej Izby Aptekarskiej

Redakcja korzysta z zasobów: Canva.com, Pixabay.com

Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 187 (165e)
  • Aktualności
  • Wiedza
  • Trendy
  • WIDEO
  • Farmacja szpitalna
  • Aptekarz Polski

Redakcja korzysta z zasobów: Canva.com, Pixabay.com

Cześć!
Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do regulaminu serwisu.
Rezygnuję
Cześć!
Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do regulaminu serwisu.
Rezygnuję
Jak pomóc Ukrainie?
SPRAWDŹ
Jak pomóc Ukrainie?
SPRAWDŹ
Ta strona używa plików cookies. Pozostając na tej stronie zgadzasz się na ich użycie. ☒ Zgadzam się