Newsletter
Aptekarz Polski
Archiwum
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • EKSPERCISprawdź
  • SZKOLENIAWeź udział
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
  • WYWIADYPrzeczytaj
  • EKSPERCISprawdź
  • SZKOLENIAWeź udział
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
  • WYWIADYPrzeczytaj
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Aptekarz Polski
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Strona główna Farmacja szpitalna

Neurotoksyczność chemioterapii – co warto wiedzieć o zaburzeniach obwodowych?

mgr farm. Anna GrzywaAutormgr farm. Anna Grzywa
20/08/2021
Neutotoksyczność chemioterapii – co warto wiedzieć o zaburzeniach obwodowych?

fot. Canva.com

Jakie są objawy neurotoksyczności obwodowej?

Neuropatia obwodowa – niezależnie od przyczyny powstania – jest spowodowana uszkodzeniem nerwów, zakończeń nerwowych lub zaburzeniem przewodnictwa.

W zależności od rodzaju uszkodzonych włókien mogą wystąpić zaburzenia czuciowe, wśród których możemy zaobserwować parestezje, do których zaliczymy uczucie mrowienia, pieczenia, kłujący ból, drętwienie kończyn. Dochodzi również do zaburzeń czucia ciepła i zimna (można je zaobserwować na przykład podczas kąpieli), a także nadwrażliwości na zimno. Podczas leczenia oksaliplatyną możliwe jest wystąpienie ostrej neuropatii indukowanej zimnem, która jest dostrzegalna w ciągu kilku godzin lub dni po podaniu9.  

Zaburzeniami ruchowymi, które mogą wystąpić są skurcze mięśni, niedowłady czy zaniki mięśniowe. Zaobserwowana może być również niezborność ruchów podczas wykonywania codziennych czynności (np. podczas trzymania sztućców czy zapinania guzików).

Podczas leczenia oksaliplatyną mogą występować objawy nadpobudliwości mięśniowej takie jak szczękościsk, skurcze mięśni oraz laryngospazm – skurcz mięśni krtani), a także trudności w oddychaniu11.

Dla pacjentów leczonych paclitakselem charakterystyczne jest występowanie silnych zespołów bólowych poprzedzających neuropatię (P-APS, paclitaxel-associated acute pain syndrome) występujących u około 60% chorych w ciągu pierwszych dni otrzymywania leku8.

W większości przypadków CIPN występują zaburzenia czuciowe. Zaburzenia motoryczne obserwowane są głównie podczas leczenia winkrystyną, bortezomibem, talidomidem, a rzadziej przy leczeniu taksanami7.

Jakie czynniki zwiększają ryzyko wystąpienia neurotoksyczności obwodowej podczas chemioterapii?

Można wymienić co najmniej kilka czynników ryzyka wystąpienia neurotoksyczności obwodowej12,13,7,14:

  • wiek powyżej 60 roku życia
  • płeć żeńska
  • czynniki genetyczne: polimorfizm pojedynczego nukleotydu (SNP)
  • choroby współistniejące takie jak cukrzyca, zespół Guillaina-Barrego, schorzenia neurodegeneracyjne
  • zakażenie HIV, WZV, Mycoobacterium leprae
  • jednoczesne stosowanie leków o działaniu neurotoksycznym oraz leków hamujących metabolizm cytostatyków (np. itrakonazolu podczas  leczenia winkrystyną)

Czynnikami sprzyjającymi będzie także palenie tytoniu, wykonywanie pracy fizycznej, niedobór witamin czy nadużywanie alkoholu.

Jaki jest patomechanizm powstawania neurotoksyczności obwodowej indukowanej chemioterapią?

Leki stosowane w onkologii najczęściej powodują aksonopatie dystalne lub uszkodzenie ciała komórki nerwowej, rzadziej dochodzi do demielinizacji.

Wpływ na komórki zwojowe korzeni tylnych rdzenia kręgowego (ang. dorsal root ganglion, DRG), które nie są chronione przez barierę krew-mózg wykazują pochodne platyny, alkaloidy Vinca, taksany czy talidomid. Cisplatyna powyżej dawki 400mg/m2 ma zdolność wiązania się z białkami cytoplazmatycznymi i kumulacji w ciałach komórek nerwowych. Efekt ten jest prawdopodobnie odpowiedzialny za zjawisko coasting.

Patomechanizm powstawania CIPN nie jest do końca poznany, prawdopodobnie jest to zaburzenie wieloczynnikowe. Można jednak wskazać na kilka grup możliwych czynników sprawczych.

Stres oksydacyjny i zaburzenie funkcjonowania mitochondriów

Zaburzenie funkcjonowania mitochondriów w komórkach nerwowych doprowadza do wywołania stresu oksydacyjnego i wzrostu produkcji mediatorów stanu zapalnego, co w konsekwencji może doprowadzić do zniszczenia mitochondriów, demielinizacji włókien nerwowych i dysregulacji przewodnictwa nerwów obwodowych1,5,12.

Zmiany ekspresji i zaburzenia funkcjonowania kanałów jonowych, zaburzenia homeostazy wapnia

Dochodzi do zmiany ekspresji i zaburzenia funkcjonowania kanałów jonowych, w tym napięciowo-zależnych kanałów sodowych NaV, potasowych KV, wapniowych CaV oraz kanałów z rodziny receptorów przejściowego potencjału TRP. Podobnie zaburzenia homeostazy wapnia są częstym zjawiskiem. Kanałopatie i zaburzenia aksonalnego potencjału błonowego są najprawdopodobniej przyczyną występowania ostrej neuropatii wywołanej pochodnymi platyny. Szczawian, powstały w wyniku metabolizmu oksaliplatyny ma zdolność chelatowania jonów wapnia, co wpływa na pobudliwość błony komórkowej16.

Zaburzenie transport aksonalnego

Działające antymitotycznie alkaloidy Vinca poprzez wpływ na mikrotubule zaburzają transport aksonalny, powodując aksonopatie typu dying back. Oznacza to, że uszkodzenie aksonu zaczyna się od zakończeń nerwowych i postępuje w kierunku ksobnym8. Ten rodzaj aksonopatii jest charakterystyczny również dla talidomidu17. Taksany powodują powstawanie nieuporządkowanych sieci mikrotubul w neuronach zwoju korzeni grzbietowych, ich aksonach i komórkach Schwanna.

Zaburzenia angiogenezy

Leki immunomodulujące, takie jak talidomid i lenalidomid hamują angiogenezę, co może doprowadzić do uszkodzenia kapilar w okolicach nerwów i wtórnie prowadzić do ich zaniku18.

Wpływ na układ immunologiczny – mediatory zapalne- cytokiny, chemokiny

Pewną rolę przypisuje się wzrostowi uwalniania prozapalnych cytokin przez komórki glejowe, np. IL-1b, IL-6, TNF-α oraz ich receptorów. Substancje te mogą uszkadzać neurony i powodują spadek stężenia neuroprzekaźnika GABA (kwasu gamma-aminomasłowego), który ma właściwości antynocyceptywne. Spadek ilości cytokin przeciwzapalnych – IL-4 I IL-1019.

Strona 2 z 4
Poprzedni1234Następny
Tagi: chemioterapiadziałania niepożądanefarmacja szpitalnalecznictwo szpitalneonkologia
UdostępnijPodziel się

Chcesz otrzymywać powiadomienia o najważniejszych aktualnościach?

WYŁĄCZ
mgr farm. Anna Grzywa

mgr farm. Anna Grzywa

Powiązane artykuły

Problemy i wyzwania związane z podaniem dziecku leku

Problemy i wyzwania związane z podaniem dziecku leku
Autordr n. farm. Malwina Lachowicz

Podanie leku choremu dziecku bardzo często stanowi duże wyzwanie dla rodzica. Nieprzyjemny smak niejednokrotnie przyczynia się do niechęci lub nawet...

Czytaj więcejDetails

I Śląski Kongres Medyczny, Bielsko – Biała 25.04.2025 – 26.04.2025

I Śląski Kongres Medyczny
AutorInformacja prasowa

W dniach 25-26.04.2025 w Bielsku Białej w filii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, odbył się Pierwszy Śląski Kongres Medyczny. Wydarzenie miało charakter...

Czytaj więcejDetails
Następny wpis
Komunikat EMA w sprawie incydentów zatorowo-zakrzepowych po szczepionce AstraZeneca

Ważna zmiana dotycząca warunków przechowywania szczepionki Comirnaty

Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego

Przeczytaj również

Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 224

Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 224

Farmaceuci – niewykorzystany potencjał systemu szczepień dorosłych

Farmaceuci – niewykorzystany potencjał systemu szczepień dorosłych

Problemy i wyzwania związane z podaniem dziecku leku

Problemy i wyzwania związane z podaniem dziecku leku

Porozmawiajmy o… „zielonych receptach” [WYWIAD]

Porozmawiajmy o… „zielonych receptach” [WYWIAD]

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 3

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 3

Znajdź nas na Facebooku!

Subskrybuj powiadomienia

Nie przegap nowych wpisów - zapisz się na powiadomienia!

Zapisz się na powiadomienia
  • Kontakt
  • Dla reklamodawców
  • Dla autorów
  • Regulamin serwisu i Polityka Prywatności
Aptekarz Polski. Pismo Naczelnej Izby Aptekarskiej

Redakcja korzysta z zasobów: Canva.com, Pixabay.com

Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do Regulaminu Serwisu i Polityki Prywatności.
Rezygnuję
Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do Regulaminu serwisu i Polityki Prywatności.
Rezygnuję
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • Aptekarz Polski
  • Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 223 (201e)
  • Akademia Aptekarza Polskiego – szkolenie [punkty edukacyjne]
  • Aktualności
  • Wiedza
  • Receptura
  • Trendy
  • Prawo
  • Farmacja szpitalna
  • WIDEO
  • Podcasty
  • WYWIADY
  • Opinie ekspertów

Redakcja korzysta z zasobów: Canva.com, Pixabay.com

Ta strona korzysta z plików cookies. Kontynuując korzystanie z tej witryny, wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Zapoznaj się z naszą Regulaminem serwisu i Polityką Prywatności.