Newsletter
Aptekarz Polski
Archiwum
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • Aktualności
  • Eksperci
  • SZKOLENIA
  • Wiedza
  • Receptura
  • Prawo
  • Trendy
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
  • Aktualności
  • Eksperci
  • SZKOLENIA
  • Wiedza
  • Receptura
  • Prawo
  • Trendy
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Aptekarz Polski
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Strona główna Receptura

Monitorowanie procesu sporządzania leku na podstawie przykładów płynnych postaci leku.

Redakcja Aptekarza PolskiegoAutorRedakcja Aptekarza Polskiego
14/05/2020
Monitorowanie procesu sporządzania leku na podstawie przykładów płynnych postaci leku.

Female chemist holding flask with yellow liquid

Do preparatów płynnych stosowanych na skórę należą: roztwory, emulsje, zawiesiny.  Aplikacja może być miejscowa albo przezskórna. W przypadku uszkodzonej skóry, stosuje się leki jałowe.

Natomiast wśród preparatów płynnych doustnych najczęściej stosowane są roztwory, ale mogą być również  emulsje lub zawiesiny. W zależności od użytego rozpuszczalnika oraz od sposobu podania, wyróżnia się roztwory wodne (solutiones aquosae), roztwory etanolowe (solutiones spirituosae), roztwory glicerolowe (solutiones glycerinatae), roztwory olejowe (solutiones oleosae) oraz spirytusy lecznicze (spirituosa medicata).

Preparaty płynne doustne mogą być stosowane bezpośrednio, po uprzednim rozcieńczeniu lub po zmieszaniu z różnymi substancjami leczniczymi. Niektóre leki sporządzane są tuż przed użyciem, tzw. ex tempore, ponieważ substancje wchodzące w skład recepty mogą być nietrwałe.

W przygotowaniu płynnej postaci leku najwięcej problemów związanych jest z rozpuszczalnością substancji leczniczych we wskazanych rozpuszczalnikach oraz odpowiednim połączeniem tych substancji ze sobą, aby nie powstawały niekorzystne dla pacjenta interakcje. Niektóre niezgodności mogą być niewidoczne, ale wpływają na aktywność farmakologiczną, inne są łatwe do zaobserwowania, np. zmiana zabarwienia, wytrącenie osadu czy wydzielanie się gazu. Rozwiązanie problemu niezgodności wymaga dużej wiedzy i farmaceuta decyduje, czy rozdzielić składniki recepty i sporządzić dwa osobne leki, czy zastosować odpowiednią technikę sporządzania (na przykład odpowiednią kolejność mieszania składników).

Ponadto w płynnych postaciach leku nie stosuje się zazwyczaj konserwantów i powinny być one wydawane z apteki świeżo przyrządzone. Niestety termin ważności takiego leku jest krótki. Natomiast preparaty gotowe można stosować przez dłuższy okres czasu, a termin ważności wynosi nawet kilka lat. Dlatego ich rynek jest mocno rozbudowany.

Pomimo dużej ilości preparatów gotowych, indywidualizacja terapii odgrywa ważną rolę w leczeniu społeczeństwa. Lek zaprojektowany dla konkretnego pacjenta nabiera dużego znaczenia pod względem doboru dawki, postaci i dodatkowych składników. Ponadto lek magistralny pozbawiony środków konserwujących zmniejsza ryzyko wystąpienia alergii.

Współczesna receptura apteczna wprowadza nowe rozwiązania technologiczne i od farmaceuty wymaga się, aby pogłębiał swoją wiedzę dotyczącą sztuki sporządzania leków w oparciu o światowe trendy.

W bieżącym artykule zostaną omówione przykłady opisów wykonania płynnych postaci leku: mieszanki do użytku wewnętrznego oraz roztworu spirytusowego do użytku zewnętrznego. Wykonanie leków recepturowych zostanie opisane w protokołach sporządzania leku recepturowego.

Poniższa recepta stanowi mieszankę dla dziecka do użytku wewnętrznego. Pierwszym problemem jest przeliczenie dawek substancji silnie działających dla dziecka. Należy skorzystać ze wzoru Younga, który uwzględnia wiek dziecka.

Innym problemem jest użycie w recepcie syropu Tussipect, który w swoim składzie zawiera chlorowodorek efedryny (substancję silnie działającą) oraz przepisanie przez lekarza tej samej substancji jako dodatkowego, odrębnego składnika recepty. Aby policzyć dawkę tej substancji, należy dodać te dwie ilości do siebie.

Kolejnym problemem jest zastosowanie w recepcie syropu złożonego Pini, który w swoim składzie zawiera fosforan kodeiny – substancję należącą do wykazu B (substancja silnie działająca). Należy policzyć dawki maksymalne tej substancji dla dziecka.

Ponadto należy policzyć średnią masę łyżeczki, ponieważ mieszanka zawiera dwa rozpuszczalniki: wodę i syrop w równych proporcjach.


PROTOKÓŁ SPORZĄDZANIA LEKU RECEPTUROWEGO

Recepta:

Rp.

Ephedrini hydrochl. 0.8

Tussipecti sir. 

Pini comp. sir. aa 30.0

Aquae ad 120.0

M.f. mixt.

D.S. 3 x dziennie łyżeczkę dla dziecka 8 lat 

Postać farmaceutyczna i fizykochemiczna: Lek w postaci mieszanki do użytku wewnętrznego.

Synonimy składników:

Ephedrinum hydrochloricum – Ephedrini hydrochloridum, Ephedrosan, Ephedrinum hydrochloricum racemicum, Ephetoninum

Codeinum phosphoricum – Codeini phosphas

Dawki (stężenia) składników wg recepty:

Ephedrini hydrochl. 0.8
Tussipecti sir.   30.0
Pini comp. sir.  30.0
Aquae 59,2

Średnia masa łyżeczki: 5.0 + 6.0 = 11.0/2 = 5.5 g

1. Obliczenia dawek maksymalnych chlorowodorku efedryny dla dziecka 8 lat:

x= D x W/W+12

x= 0.05 x 8/8+12 = 0.02 – dawka maksymalna jednorazowa dla dziecka 8 lat

x= 0.15 x 8/8+12 = 0.06 – dawka maksymalna dobowa dla dziecka 8 lat

Obliczenie dawki chlorowodorku efedryny z recepty:

W 100.0 g syropu Tussipect znajduje się 70 mg chlorowodorku efedryny

100.0 – 0.07

30.0 – x

x =  0.021

Ilość chlorowodorku efedryny w recepcie

0.8 + 0.021 = 0.821

0.821 – 120.0

x      –     5.5 

x = 0.0376   dawka jednorazowa chlorowodorku efedryny, jaką zażyje dziecko 8 lat

0.8 + 0.021 = 0.821

0.821 – 120.0

x      –     3 x 5.5 

x = 0.113   dawka dobowa chlorowodorku efedryny, jaką zażyje dziecko 8 lat

2. Obliczenia dawek maksymalnych fosforanu kodeiny dla dziecka 8 lat

x= D x W/W+12

x= 0.06 x 8/8+12 = 0.024 – dawka maksymalna jednorazowa dla dziecka 8 lat

x= 0.12 x 8/8+12 = 0.048 – dawka maksymalna dobowa dla dziecka 8 lat

Obliczenie dawki fosforanu kodeiny z recepty:

W 100.0 g syropu Pini znajduje się 50 mg fosforanu kodeiny

100.0 – 0.05

30.0 – x

x =  0.015

0.015 – 120.0

x      –     5.5 

x = 0.00069  dawka jednorazowa fosforanu kodeiny, jaką zażyje dziecko 8 lat

0.015 – 120.0

x      –     3 x 5.5 

x = 0.0021   dawka dobowa fosforanu kodeiny, jaką zażyje dziecko 8 lat

Dawki (stężenia) składników wg FP X:

Ephedrinum hydrochl.      Doustna D.j.max – 0.05; D.d.max – 0.15

Codeinum phosph.             Doustna D.j.max – 0.06; D.d.max – 0.12

Dawka maksymalna jednorazowa Ephedrinum hydrochl. dla dziecka 8 lat – 0.02 g

Dawka maksymalna dobowa Ephedrinum hydrochl. dla dziecka 8 lat – 0.06 g

Dawka maksymalna jednorazowa Codeinum phosph. dla dziecka 8 lat – 0.024 g

Dawka maksymalna dobowa Codeinum phosph. dla dziecka 8 lat – 0.048 g

Wnioski z przeliczenia dawek (stężeń):

Dawka jednorazowa chlorowodorku efedryny wg recepty wynosi 0.038 g, a wg FP X i obliczeń ze wzoru Younga wynosi 0.02.

Dawka dobowa chlorowodorku efedryny wg recepty wynosi 0.11 g, a wg FP X i obliczeń ze wzoru Younga wynosi 0.06.

Wniosek: Zarówno dawka jednorazowa, jak i dobowa chlorowodorku efedryny w recepcie  zostały przekroczone.

Należy zmniejszyć dawkę chlorowodorku efedryny w recepcie:

120.0 – x

5.5     – 0.02

x = 0.436

0.436– 120.0

x     – 16.5

x = 0.06

Ilość chlorowodorku efedryny (bez syropu) w recepcie

0.436 – 0.021 = 0.415

Dawka jednorazowa fosforanu kodeiny wg recepty wynosi 0.00069 g, a wg FP X i obliczeń ze wzoru Younga wynosi 0.024.

Dawka dobowa fosforanu kodeiny wg recepty wynosi 0.0021 g, a wg FP X i obliczeń ze wzoru Younga wynosi 0.048.

Wniosek: Zarówno dawka jednorazowa, jak i dobowa fosforanu kodeiny w recepcie nie zostały przekroczone.

Przewidywane działanie i zastosowanie:

Lek wykazuje działanie obkurczające na naczynia (np. śluzówkę nosa), rozszerzające na oskrzela, zmniejsza wydzielanie śluzu w drogach oddechowych, działa przeciwkaszlowo. Stosowany w infekcjach dróg oddechowych z suchym kaszlem.

Zestawienie składników recepty:

Nazwa:  
Ephedrini hydrochl.  0.415
Tussipecti sir. 30.0
Pini comp. sir. 30.0
Aquae    59,59

Opakowanie leku: Butelka z ciemnego szkła o pojemności 120.0 ml z nakrętką.

Opis wykonania leku: Na wytarowanej wadze odważono 0.415 g chlorowodorku efedryny. Substancję rozpuszczono w części wody i przeniesiono do wytarowanej butelki. Do wytarowanej zlewki odważono 30.0 g syropu Tussipect oraz 30.0 g syropu sosnowego. Syropy przeniesiono do butelki z roztworem chlorowodorku efedryny i całość wymieszano. Następnie uzupełniono wodą do 120.0 g i ponownie wymieszano. Opatrzono sygnaturą do użytku wewnętrznego i etykietą „zmieszać przed użyciem”.

Komentarz (uzasadnienie zastosowanych procesów technologicznych i kolejności dodawania składników): W przygotowaniu leku recepturowego, substancję czynną – chlorowodorek efedryny rozpuszczono w wodzie, ponieważ syropy stanowią gorsze rozpuszczalniki. Dlatego po całkowitym rozpuszczeniu substancji dodano syropy i całość wymieszano.

Trwałość i przechowywanie: Lek przechowywać w chłodnym miejscu i zużyć w ciągu 7 dni.


Kolejny przykład przedstawia lek recepturowy w postaci roztworu spirytusowego do użytku zewnętrznego. Problemem w przygotowaniu tej postaci leku jest stężenie formaldehydu, który występuje jako 40% roztwór. Należy przeliczyć stężenie w taki sposób, aby otrzymać 20% formaldehyd. Ponadto należy policzyć, jaką ilość spirytusu 960 należy użyć, aby otrzymać odpowiednią ilość spirytusu 700.

PROTOKÓŁ SPORZĄDZANIA LEKU RECEPTUROWEGO

Recepta:

Rp.

20% Formalini 10.0        

Mentholi 3.0

Spir. Vini 700 ad 100.0

M.f. sol.

D.S. Zewnętrznie

Postać farmaceutyczna i fizykochemiczna: Lek w postaci roztworu do użytku zewnętrznego o charakterystycznym zapachu.

Synonimy składników:

Formaldehydum 40% – Formalinum, Solutio Formaldehydi, Formaldehydum solutum

Spiritus Vini 700 – Ethanolum 760 g/l

Dawki (stężenia) składników wg recepty:

20% Formalini   10.0
Mentholi  3.0
Spir. Vini 700 87.0

Formalinum to wg FP VI 40% roztwór formaldehydu. Aby uzyskać  10.0 g 20% roztworu Formaliny należy użyć 5.0 g 40% roztworu formaldehydu i uzupełnić wodą do 10.0 g.

x = 20.0 x 10.0/40.0 = 5.0 g

Spirytusem wyjściowym jest Spirytus Vini 960

Należy policzyć, ile spirytusu 960 należy użyć, aby otrzymać 87.0 g spirytusu  700

960 – 93.84 % wag.

700– 62.39 % wag.

87.0 x 62.39/93.84 = 57.84 g spirytusu 960

87.0 – 57.84 = 29.16 g wody

Dawki (stężenia) składników wg FP:

Formalinum – brak stężeń maksymalnych

Mentholum – brak stężeń maksymalnych

Wnioski z przeliczenia dawek (stężeń): Ponieważ FP nie podaje stężeń maksymalnych dla formaliny i mentolu, lek wykonuje się zgodnie z receptą.

Przewidywane działanie i zastosowanie: Lek wykazuje działanie przeciwgrzybicze, przeciwbakteryjne, chłodzące. Stosowany w zakażeniach grzybiczych i bakteryjnych nieuszkodzonej skóry.

Zestawienie składników recepty:

20% Formalini  10.0
Mentholi  3.0
Spir. Vini 960  57.84
Aquae   29.16

Opakowanie leku: Butelka z ciemnego szkła o pojemności 120.0 ml z nakrętką.

Opis wykonania leku: Na wytarowanej wadze odważono 3.0 g mentolu. Do wytarowanej butelki odważono 57.84 g spirytusu vini 960. Mentol przeniesiono do butelki i rozpuszczono w spirytusie. Następnie odważono bezpośrednio do butelki 5.0 g 40% roztworu formaliny i uzupełniono wodą do 100.0. Całość wymieszano i opatrzono sygnaturą do użytku zewnętrznego.

Komentarz (uzasadnienie zastosowanych procesów technologicznych i kolejności dodawania składników): Mentol rozpuszczono w spirytusie, ponieważ nie rozpuszcza się w wodzie.

Trwałość i przechowywanie: Lek przechowywać w szczelnie zamkniętym opakowaniu, maksymalnie 3 miesiące.

W płynnych postaciach leku recepturowego składniki recepty mogą być niewłaściwie dobrane i wchodzić między sobą w różne interakcje. Farmaceuta niektóre niezgodności recepturowe może korygować zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dn. 18.10.2002 r. (§ 3.1). Ważne jest zastosowanie odpowiedniej techniki sporządzania leku. Jeśli jednak recepta wymaga wprowadzenia istotnych zmian, należy skonsultować się z lekarzem. Zawsze w sporządzaniu leku recepturowego najważniejsze jest rozwiązanie problemu. Bo przecież pacjent powinien otrzymać lek najwyższej jakości i najlepszej skuteczności działania.

dr n. med. Beata Skibska

Katedra Farmacji Stosowanej,

Zakład Farmacji Aptecznej

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Tagi: receptura apteczna
UdostępnijPodziel się
Redakcja Aptekarza Polskiego

Redakcja Aptekarza Polskiego

Powiązane artykuły

Różnorodność zastosowań leków przeciwhistaminowych

Różnorodność zastosowań leków przeciwhistaminowych
Autordr n. farm. Jolanta Orzelska-Górkai1 others

Histamina (His), jest aminą biogenną kojarzoną głównie z wywoływaniem objawów alergicznych, jednak w organizmie pełni wiele różnorodnych funkcji. Pośredniczy zarówno...

Czytaj więcej

Kwartalny przegląd wiadomości z EDQM: 2/2022

Kwartalny przegląd wiadomości z EDQM: 2/2022
Autordr hab. Maciej Bilek, prof. UR

W oczekiwaniu na najważniejsze tegoroczne wydarzenie spod szyldu EDQM – publikację „Farmakopei Europejskiej 11”, poświęćmy nieco czasu i przyjrzyjmy się...

Czytaj więcej
Następny wpis
Karnozyna.

Karnozyna.

Przeczytaj również

Rzecznik Praw pacjenta o terapii dożylnymi wlewami witaminowymi

Rzecznik Praw pacjenta o terapii dożylnymi wlewami witaminowymi

Co czeka Polaków w sezonie szczepień przeciwko grypie 2022/2023? Co z pracownikami ochrony zdrowia?

Co czeka Polaków w sezonie szczepień przeciwko grypie 2022/2023? Co z pracownikami ochrony zdrowia?

Izba Gospodarcza „Farmacja Polska” o marży ustawowej na leki refundowane

Izba Gospodarcza „Farmacja Polska” o marży ustawowej na leki refundowane

Szczepienie przeciw grypie to inwestycja

Szczepienie przeciw grypie to inwestycja

MZ w sprawie realizacji szczepień przeciw grypie w podmiotach leczniczych i aptekach ogólnodostępnych

MZ w sprawie realizacji szczepień przeciw grypie w podmiotach leczniczych i aptekach ogólnodostępnych

Facebook

  • Kontakt
  • Dla reklamodawców
  • Dla autorów
  • Regulamin serwisu
Aptekarz Polski. Pismo Naczelnej Izby Aptekarskiej

Redakcja korzysta z zasobów: Canva.com, Pixabay.com

Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 188 (166e)
  • Aktualności
  • Wiedza
  • Trendy
  • Farmacja szpitalna
  • Aptekarz Polski

Redakcja korzysta z zasobów: Canva.com, Pixabay.com

Cześć!
Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do regulaminu serwisu.
Rezygnuję
Cześć!
Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do regulaminu serwisu.
Rezygnuję
Jak pomóc Ukrainie?
SPRAWDŹ
Jak pomóc Ukrainie?
SPRAWDŹ
Ta strona używa plików cookies. Pozostając na tej stronie zgadzasz się na ich użycie. ☒ Zgadzam się