Kompendium fitoterapii w zapobieganiu, leczeniu i łagodzeniu objawów przeziębienia

Pytanie pacjentów o „coś na przeziębienie” jest w okresie jesienno-zimowym oczywiste i powszechne. Odpowiedzmy zatem na nie odwołując się do kategorii roślinnych produktów leczniczych, które stosować można w ramach nowoczesnego ziołolecznictwa, rozwijanego pod patronatem Europejskiej Agencji Leków.

W opublikowanym na łamach „Aptekarza Polskiego” artykule poświęconym roślinnym produktom leczniczym w terapii chorób skóry szczegółowo opisaliśmy, jak w trzeciej dekadzie XXI wieku gwarantowana jest najwyższa jakość kategorii roślinnych produktów leczniczych. W nowoczesny, zorganizowany i głęboko przemyślany sposób wychodzą one naprzeciw coraz większemu zainteresowaniu pacjentów naturalnymi metodami leczenia, nadając mu konstruktywny charakter.

Droga do jakości roślinnych produktów leczniczych

Roślinne produkty lecznicze, opierają się z jednej strony na surowcach znanych doskonale z praktyk medycyny ludowej i tradycyjnym stosowaniu, z drugiej jednak strony, w świetle ustawodawstwa unijnego, stanowią pełnoprawne leki, których stosowanie oparte jest na faktach, na wynikach badań klinicznych i złożonym procesie rejestracji, gwarantującym najwyższą jakość.

Wymogi Europejskiego Dyrektoriatu Jakości Leków i Ochrony Zdrowia

Na jakość tę składają się w pierwszym rzędzie wymogi „Farmakopei Europejskiej”, opracowywanej przez EDQM (European Directorate for the Quality of Medicines & HealthCare, Europejski Dyrektoriat Jakości Leków i Ochrony Zdrowia). Dzięki nim jesteśmy pewni nie tylko zawartości substancji czynnych, gwarantujących powtarzalny efekt terapeutyczny, ale także – bezpieczeństwa stosowania. W przypadku roślinnych produktów leczniczych rozumiane jest ono m.in. jako czystość mikrobiologiczna, zawartość metali ciężkich, czy pozostałości środków ochrony roślin.

Monografie zielarskie EMA

Drugą instytucją, która tworzy wizerunek nowoczesnego ziołolecznictwa, jest Europejska Agencja Leków (EMA, European Medicines Agency). Komitet Roślinnych Produktów Leczniczych EMA (HMPC, The Committee on Herbal Medicinal Products) tworzy tzw. monografie zielarskie, które w procedurach rejestracyjnych stanowić powinny dosłowną treść ulotki dla pacjenta. Proces powstawania monografii zielarskiej jest długi i skomplikowany. Eksperci HMPC prowadzą dogłębną analizę, w ramach której danemu surowcowi zielarskiemu i jego przetworom przypisywane są pewne i sprawdzone wskazania terapeutyczne oraz kategoria stosowania, oparta albo o długotrwałą obecność w lecznictwie europejskim (kategoria stosowania „tradycyjnego”), bądź też o wyniki badań klinicznych (kategoria „ugruntowanego” stosowania).

Na treść monografii zielarskiej składają się również ostrzeżenia dotyczące stosowania, działania niepożądane, informacje dotyczące możliwości podania u kobiet w ciąży i karmiących czy stosowania u prowadzących pojazdy i obsługujących urządzania mechaniczne. Należy zwrócić uwagę, że gotowe już monografie zielarskie podlegają cyklicznym przeglądom, dzięki czemu w kolejnych ich wersjach uwzględniane są najnowsze doniesienia z publikacji naukowych oraz informacje z urzędów nadzorujących bezpieczeństwo stosowania produktów leczniczych.

W ten właśnie sposób lek ziołowy uzyskuje nowoczesne oblicze i staje się wartościowym elementem nowoczesnej terapii, pełnoprawnym obywatelem farmacji i medycyny XXI wieku!

Kategoria terapeutyczna „Kaszel i przeziębienie” 

Czytelnicy artykułu „Roślinne produkty lecznicze w terapii schorzeń skóry i drobnych ran” pamiętają zapewne, że surowce zielarskie oraz ich przetwory Europejska Agencja Leków zaszeregowała do tzw. kategorii (obszarów) terapeutycznych. Jest ich kilkanaście, a szczególnie zainteresować może nas obecnie kategoria „Kaszel i przeziębienie”.

Najciekawszymi wskazaniami terapeutycznymi w omawianej kategorii są te dotyczące zapobiegania przeziębieniom, leczenia oraz łagodzenia ich pierwszych objawów. Przypisano tutaj surowce zielarskie zarówno doskonale znane z szerokiego wykorzystania w medycynie ludowej, jak i te, które do kanonu ziołolecznictwa weszły dopiero w wieku XX. Część z nich nie posiada rejestracji w Polsce i te – jako czystą teorię – pominiemy, ograniczając się wyłącznie do surowców z których produkowane są roślinne produkty lecznicze dostępne w naszych aptekach.

Czym właściwie jest „przeziębienie”?

Zanim jednak omówimy możliwości roślinnych produktów leczniczych w zapobieganiu, leczeniu i łagodzeniu objawów przeziębienia wyjaśnijmy najpierw, co pod tym mianem rozumie Europejska Agencja Leków. Słowa „Common cold” pojawiają się w oficjalnych monografiach zielarskich, jednak w raportach z oceny surowców często stosowane są one wymiennie z terminem „Acute upper airways infection”, a zatem ostre infekcje górnych dróg oddechowych. W świetle oficjalnych źródeł „przeziębienie” definiowane jest jako ostre infekcyjne zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych. Jest to – podkreślmy to słowo! – samoograniczająca się choroba wirusowa o łagodnym przebiegu. Infekcje obejmują zazwyczaj całe górne drogi oddechowe: nos, gardło, zatoki przynosowe. Dochodzi również do zakażeń spojówek i krtani. Pierwszymi, początkowymi objawami przeziębienia są: bóle głowy, dreszcze, kichanie i ból gardła. Później pojawia się wydzielina z nosa, dochodzi do niedrożności nosa, bardzo często występuje kaszel i złe samopoczucie. Zakażenie przenosi się przez kontakt bezpośredni oraz drogą kropelkową. Jeśli nie dochodzi do powikłań, jest to infekcja samoograniczająca się i trwająca zazwyczaj 7-10 dni.

Jeżówka – podwójne, wyjątkowe  wskazanie terapeutyczne

Jedynym przetworem roślinnym, który w świetle zaleceń Europejskiej Agencji Leków można stosować zarówno w celu zapobiegania, jak i leczenia przeziębienia jest sok ze świeżego ziela jeżówki, o którym pisaliśmy już na łamach „Aptekarza Polskiego” w artykule „Kwartalny przegląd wiadomości z EDQM: 1/2022”. Nie bez powodu monografie „Echinaceae purpureae herbae succus expressus et ethanolo confirmatus” oraz „Echinaceae purpureae herbae succus expressus et confirmatus sine ethanolo”, opublikowane w „Suplemencie 10.8” „Farmakopei Europejskiej”, nazwaliśmy „rewolucyjnymi”. Wszak ich wejście do kanonu farmakopealnego przyczyni się do zagwarantowania skuteczności i powtarzalnego działania tytułowego przetworu roślinnego, któremu EMA przypisała wyjątkowe, podwójne wskazanie terapeutyczne: „krótkoterminowe zapobieganie i leczenie przeziębienia”.

Czy są badania potwierdzające skuteczność jeżówki?

W uzasadnieniu dla takiej właśnie kategorii terapeutycznej, w raporcie z oceny surowca, EMA relacjonuje wyniki randomizowanych badań, prowadzonych metodą podwójnie ślepej próby, kontrolowanych placebo, z których wynika, że odpowiednio wczesne zastosowanie leczenia sokiem z jeżówki znacznie skraca czas trwania przeziębienia i zmniejsza nasilenie jego objawów. Inne badania kliniczne wykazały wysoką skuteczność soku z jeżówki w leczeniu ostrych infekcji górnych dróg oddechowych u osób dorosłych i nastolatków. W raporcie zacytowano również wyniki badań, które świadczą o skuteczności w krótkoterminowym zapobieganiu przeziębieniom. Wskazują one m.in. na zmniejszenie ryzyka zachorowania na kolejną infekcję górnych dróg oddechowych o 28%. Przywołano również wyniki metaanalizy z której wynika, że „jeżówka zmniejsza prawdopodobieństwo rozwinięcia się przeziębienia o 58% (…), zaś czas trwania o 1,25 dnia” . 

Świeży sok z jeżówki w stosowaniu ugruntowanym i tradycyjnym – na czym polega różnica?

Warto przy tym podkreślić, że wskazanie terapeutyczne świeżego soku z jeżówki – „krótkoterminowe zapobieganie i leczenie przeziębienia” jest zaklasyfikowane do stosowania „ugruntowanego”, przypomnijmy: opartego na poprawnie przeprowadzonych badaniach klinicznych i bezdyskusyjnej, pewnej skuteczności. W monografii EMA wskazanie „krótkoterminowe zapobieganie i leczenie przeziębienia” przypisano również sokowi wysuszonemu, natomiast w stosowaniu „tradycyjnym” sok ze świeżego ziela jeżówki purpurowej (bez doprecyzowanego DER) ma zupełnie inne wskazanie terapeutyczne z podaniem zewnętrznym: „Leczenie małych, powierzchniowych ran”, o czym pisaliśmy szczegółowo w artykule „Roślinne produkty lecznicze w terapii schorzeń skóry i drobnych ran”.

Komu nie powinniśmy proponować soku z ziela jeżówki?

Wróćmy jednak do stosowania „ugruntowanego”.Jak pamiętamy, w treści wskazania terapeutycznego pojawia się słowo „krótkoterminowe”. EMA precyzuje, że to okres10 dni, zarówno dla zapobiegania, jak i leczenia. Sok z ziela jeżówki podawany może być pacjentom powyżej dwunastego roku życia. Jego stosowanie jest nie tylko ograniczone w czasie, ale związane także z licznymi zastrzeżeniami. Doprecyzowano m.in. grupy pacjentów u których stosowanie jest niezalecane. Wykluczenie tych grup w codziennym aptecznym poradnictwie jest ogromnie ważne już na etapie konsultacji z pacjentem! Monografia zielarska mówi m.in. o osobach cierpiących na choroby układowe, autoimmunologiczne, z niedoborami odporności, z immunosupresją i chorobami układu białokrwinkowego. Producenci leków ziołowych z jeżówką wymieniają także konkretne jednostki chorobowe, takie jak AIDS, gruźlica, białaczka, sarkoidoza, stwardnienie rozsiane, kolagenozy. EMA przestrzega również, że pacjenci z chorobami atopowymi zagrożeni są wystąpieniem poważnych reakcji nadwrażliwości i stosowanie soku z jeżówki powinno być skonsultowane przez nich z lekarzem.

Czy nadwrażliwość na sok z ziela jeżówki może być niebezpieczna?

Potencjalne działania niepożądane soku z ziela jeżówki to m.in. reakcje nadwrażliwości (wysypka, pokrzywka, swędzenie, obrzęk twarzy). Jak jednak zaznaczono w monografii EMA, zgłaszano przypadki reakcji nadwrażliwości o znacznie cięższym przebiegu (m.in. obrzęk naczynioruchowy skóry, obrzęk Quinckego, zespół Stevensa-Johnsona, skurcz oskrzeli z niedrożnością dróg oddechowych, wstrząs anafilaktyczny). W badaniach laboratoryjnych  in vivo i in vitro udowodniono, że sok z ziela jeżówki nie posiada działania genotoksycznego.

Czy sok z ziela jeżówki można stosować w ciąży?

Co ciekawe, EMA warunkowo, tj. na zlecenie lekarza, dopuszcza możliwość zastosowania soku z ziela jeżówki purpurowej u pacjentek w ciąży, nie wykazano bowiem w badaniach na kilkuset pacjentkach, aby wpływał on ujemnie na przebieg ciąży i zdrowie narodzonych dzieci. Zagadnieniem tym zajmiemy się jednak szczegółowo w przygotowanym już artykule, poświęconym stosowaniu roślinnych produktów leczniczych w ciąży i w okresie karmienia piersią.

Jakie leki z sokiem z ziela jeżówki są zarejestrowane w Polsce?

W Polsce zarejestrowany jest produkt leczniczy do podania wewnętrznego Succus Echinaceae (Phytopharm, rejestracja jako tradycyjny produkt leczniczy). Sok z ziela jeżówki wchodzi także w skład preparatu złożonego Immunofort (Leki Natury) i Echinasal (Herbapol Wrocław). Ponadto, do podania doustnego i ze wskazaniami terapeutycznymi zbliżonymi do tych ujętych w monografii EMA, przeznaczone są wyciągi z ziela jeżówki purpurowej, jako produkty lecznicze: tabletki powlekane Echinapur (Herbapol Poznań) Echinerba (Labofarm) oraz produkt złożony – proszek do sporządzania zawiesiny doustnej Alchinal (Gemi).

Czy korzeń pelargonii leczy przeziębienie?

„Leczenie objawowe przeziębienia” – takie właśnie wskazanie widnieje w monografii mało jeszcze w Polsce znanego korzenia pelargonii – Pelargoniom sidoides i/lub Pelargoniom reniforme z którego sporządzane są: etanolowy (11%) wyciąg płynny (DER 1:8-10) i etanolowy (11%) wyciąg suchy (DER 4-25:1). To – obok soku ze świeżego ziela jeżówki purpurowej – jedyny surowiec, który w monografii zielarskiej posiada wskazanie terapeutyczne z jednoznacznym słowem „leczenie” przeziębienia. W raporcie z oceny surowca dyskutowane było przede wszystkim wskazanie terapeutyczne „ostre zapalenie oskrzeli”, z którym leki zawierające wyciąg z korzenia pelargonii stosowane są w wielu krajach Unii Europejskiej. Eksperci EMA uznali jednak, że pomimo zachęcających wyników, dowody na taki kierunek działania są niewystarczające, a wyniki badań klinicznych posiadają braki metodyczne, m.in. zlecone były przez tego samego producenta leków ziołowych, przeprowadzono je w tym samym regionie i bez kontroli z placebo. Równocześnie zacytowano wyniki badań skuteczności wyciągów z pelargonii u pacjentów dorosłych z poważniejszymi (bólem gardła, wydzieliną w nosie) i łagodniejszymi (przekrwieniem błony śluzowej nosa, kichanie, drapanie w gardle, chrypka, kaszel, ból głowy, ból mięśni, gorączka) objawami przeziębienia. Stwierdzono skuteczność wyciągu z korzenia pelargonii w zmniejszaniu objawów związanych z przeziębieniem, mierzoną m.in. istotnie krótszym czasem niezdolności do pracy oraz satysfakcją pacjenta.

Jakie leki z wyciągiem z korzenia pelargonii są zarejestrowane w Polsce?

W Polsce wyciąg suchy z korzenia pelargonii dostępny jest w postaci preparatów: tabletki powlekane Pelafen Med (Phytopharm), syrop Pelafen Med (Phytopharm), krople doustne Pelafen Med (Phytopharm), tabletki ulegające rozpadowi w jamie ustnej Pelavo Med (US Pharmacia) oraz roztwór doustny Pelavo Med (US Pharmacia). Na marginesie warto zaznaczyć, że wymienione leki to jedne z najnowszych rejestracji roślinnych produktów leczniczych w Polsce, a w przypadku kropli doustnych Pelafen Med ostatnia – jak do tej pory – oryginalna rejestracja roślinnego produktu leczniczego.

Czy korzeń z pelargonii może mieć jakieś działania niepożądane?

EMA zezwala na stosowanie wyciągów z korzenia pelargonii już powyżej szóstego roku życia. Niezależnie od grupy wiekowej pacjenta Agencja zastrzega, że jeżeli objawy przeziębienia nie ustąpią w ciągu jednego tygodnia konieczna jest konsultacja z lekarzem lub farmaceutą. Wyjątkowa skuteczność korzenia pelargonii, opisana szczegółowo w raporcie z oceny surowca, pociąga za sobą jednak potencjalne ryzyko, na które zwraca uwagę EMA. Otóż w trakcie stosowania obserwowano przypadki hepatotoksyczności oraz stany zapalne wątroby. Stąd też jakiekolwiek objawy świadczące o niekorzystnym wpływie na ten narząd powinny być sygnałem do natychmiastowego przerwania stosowania leku i kontaktu z lekarzem. Obserwowane były również (rzadko) inne działania niepożądane, m.in. łagodne dolegliwości żołądkowo-jelitowe (np. biegunka, nudności, wymioty), słabo nasilone krwawienia z nosa i dziąseł oraz reakcje alergiczne.

Jakie znaczenie w leczeniu przeziębienia ma kwiat wiązówki?

Surowcowi kwiat wiązówki w postaci rozdrobnionego surowca EMA przypisała nieco enigmatyczne wskazanie terapeutyczne „Wspomaganie leczenia przeziębienia” z adnotacją o konieczności rozpoczęcia leczenia przy pierwszych oznakach choroby. Spróbujmy zatem ustalić, co w rzeczywistości ono oznacza, bowiem w monografii nie sprecyzowano na czym owo „wspomaganie” polega.

Właściwości kwiatu wiązówki

W raporcie z oceny surowca eksperci EMA wskazują na tradycyjne kierunki stosowania kwiatu wiązówki w krajach Unii Europejskiej: napotne (np. w dreszczach towarzyszących przeziębieniu i grypie), przeciwbólowe (np. bóle głowy) i przeciwzapalne. Nie dziwmy się, wszak monografia farmakopealna, do której odwołuje się przecież monografia zielarska, nakazuje kontrolę zawartości w kwiecie wiązówki olejku eterycznego. Ten zaś, jak wiemy, był jednym z pierwszych surowców roślinnych, z których pozyskiwano naturalny kwas salicylowy i w którym nadal oznacza się salicylan metylu i aldehyd salicylowy. Możemy zatem stwierdzić dodatkowo, że jest to surowiec o działaniu zbliżonym, jak opisana poniżej kora wierzby – a zatem przeciwgorączkowym. Zwróćmy jednak uwagę, że od kory wierzby wiązówkę odróżnia jednak znacznie uboższa lista środków ostrożności (nie stosować wraz z innymi lekami przeciwzapalnymi) i przeciwwskazań do stosowania (nadwrażliwość na salicylany).

Jak i kiedy stosować kwiat wiązówki, a kiedy jest on niezalecany?

Monografia EMA nie wymienia przy tym żadnych działań niepożądanych. Stosowanie kwiatu wiązówki nie jest jednak zalecane do stosowania w okresie ciąży, karmienia piersią i poniżej 18 roku życia. Z surowca sporządza się napary, z zastrzeżeniem, aby lek zacząć przyjmować przy wystąpieniu pierwszych objawów przeziębienia, zaś w przypadku gorączki powyżej 39ºC i/lub towarzyszącego jej silnego bólu głowy skonsultować się z lekarzem. W Polsce, ze wskazaniami zbliżonymi do omawianego, zarejestrowane są dwa roślinne produkty lecznicze z kwiatem wiązówki: zioła do zaparzania Flos i Kawon. 

Które surowce roślinne mogą łagodzić objawy przeziębienia?

Jak pamiętamy, wskazanie terapeutyczne „Leczenie objawowe przeziębienia” przypisała EMA jednemu tylko surowcowi – korzeniowy pelargonii, podobnie zresztą jak „Wspomaganie leczenia przeziębienia” – kwiatowi wiązówki. Natomiast wskazanie „Łagodzenie objawów przeziębienia” ma już znacznie więcej surowców. Są one szeroko znane jako „domowe” środki stosowane w infekcjach sezonowych, a swe powszechne zastosowanie czerpią z praktyk medycyny ludowej. Podkreślmy jednak, że o ile wymienione poniżej surowce przyjmowane są w postaci roślinnych produktów leczniczych, stanowią nowoczesne i umocowane prawnie narzędzie współczesnej farmacji i medycyny o bardzo wysokim stopniu bezpieczeństwa!

Kiedy trzeba odstawić leki ziołowe i skonsultować się ze specjalistą?

W przypadku wszystkich opisanych poniżej surowców i ich przetworów EMA umieszcza dwie adnotacje: „jeżeli objawy utrzymują się przez siedem dni w czasie stosowania produktu leczniczego należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą” oraz „jeżeli objawy nasilą się, bądź też wystąpią duszności, wysoka gorączka lub plwocina ropna należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą”.

Czosnek – na jakie działanie przy przeziębieniu możemy liczyć?

Na pierwszym miejscu wymieńmy czosnek (Allium sativum bulbus), powszechnie wykorzystywany w polskiej kuchni w postaci świeżej i jako „środek zapobiegawczy” wobec chorób infekcyjnych. W ujęciu monografii zielarskiej czosnek jest surowcem służącym jako lek ziołowy w postaci sproszkowanej, olejowego wyciągu płynnego ze świeżej bulwy oraz wyciągu suchego. I tylko ostatni przetwór roślinny, wedle rekomendacji EMA, może być stosowany ze wskazaniem „Łagodzenie objawów przeziębienia” (u pacjentów powyżej 12 roku życia). W raporcie z oceny surowca eksperci EMA przywołują wyniki badań z których po pierwsze wynika, że u pacjentów stosujących czosnek w czasie przeziębienia czas choroby ulega skróceniu w porównaniu z grupą kontrolna, po drugie zaś – że zmniejsza on nasilenie zgłaszanych objawów. Eksperci EMA wskazują jednak, że badania dotyczące wpływu czosnku na przeziębienie obarczone są znacznymi niedoskonałościami metodycznymi i wynika z nich ponadto, że czosnek nie zmniejsza częstotliwości występowania przeziębienia. Nie dziwi zatem wybrane przez EMA wskazanie: „Łagodzenie objawów przeziębienia”, bez adnotacji o „zapobieganiu” i „leczeniu”.

Czosnek jako lek – kiedy należy zachować ostrożność?

Jako roślinny produkt leczniczy czosnek ma bardzo obszerną listę przeciwwskazań, środków ostrożności oraz działań niepożądanych. Jest przeciwwskazany osobom stosującym sakwinawir/ritonawir (ryzyko obniżenia stężenia w osoczu krwi), powinny go też unikać pacjenci, którzy w ciągu najbliższych siedmiu dni przejdą zabieg chirurgiczny (może nasilać krwawienia pooperacyjne). Wzmaga również siłę działania leków zmniejszających krzepliwość krwi i u pacjentów stosujących leki przeciwzakrzepowe lub przeciwpłytkowe powinien być stosowany ostrożnie (może wydłużać czas krwawienia). W modelu zwierzęcym wykazano negatywne oddziaływanie na męski układ rozrodczy – osłabienie spermatogenzy i obniżenie poziomu testosteronu. Działaniami niepożądanymi mogą być m.in. reakcje alergiczne (stany zapalne skóry, zapalenie spojówek, nieżyt nosa, skurcze oskrzeli czasem o ciężkim przebiegu), bóle i zawroty głowy, obfite pocenie się, nieprzyjemny zapach z ust i ciała, bóle brzucha, wzdęcia, uczucie pełności, jadłowstręt, krwawienia.

Jakie leki z czosnkiem są zarejestrowane w Polsce?

W Polsce zarejestrowane są roślinny produkty lecznicze: Tabletki z czosnku (Labofarm) oraz produkty złożone z czosnkiem w składzie: tabletki dojelitowe Alliofil (Herbapol Poznań), syropy Cepasmel i Cepastil (Gemi) i tabletki Alliomint (Labofarm).

W jaki sposób kwiat lipy pomaga przy przeziębieniu?

Kwiat lipy EMA rekomenduje stosować w postaci rozdrobnionego surowca (do sporządzania naparów), wyciągu płynnego i nalewki, nakazując rozpocząć stosowanie leku już przy pierwszych objawach przeziębienia. W postaci rozdrobnionego surowca kwiat lipy stanowi atrakcyjną propozycję ze względu na możliwość stosowania ze wskazaniem „łagodzenie objawów przeziębienia” już u czteroletnich dzieci(napary 1 g/150 ml wody 2-4 razy dziennie). Objawami tymi, w świetle raportu z oceny surowca, w którym dokonano przeglądu rynku leków ziołowych w Unii Europejskiej, są m.in. podwyższona temperatura ciała, stany zapalne jamy ustnej i górnych dróg oddechowych. Przede wszystkim jednak EMA zwraca uwagę na praktykowane w krajach członkowskich Unii działanie napotne i słabo przeciwgorączkowe naparów z kwiatu lipy. Na marginesie warto zaznaczyć, że w raporcie tym skonstatowano brak wyników poprawnie przeprowadzonych testów klinicznych. Przytoczono jednak rezultaty z badania niewielkiej grupy pacjentów ze stanami kataralnymi w którym wykazano działanie napotne kwiatu lipy w postaci… inhalacji (z dwóch saszetek ziół do zaparzania).

Jakie produkty lecznicze z kwiatem lipy są zarejestrowane w Polsce?

Zarejestrowane produkty lecznicze: zioła do zaparzania (Flos, Herbapol Lublin, Kawon), zioła do zaparzania w saszetkach (Kawon, Labofarm, Polpharma), syrop Lipomal (Aflofarm). Ponadto do wskazania „Łagodzenie objawów przeziębienia” nawiązują ulotki roślinnych złożonych produktów leczniczych z kwiatem lipy w składzie: Zioła przeciwgorączkowe (Labofarm), syrop Pyrosal (Herbapol Wrocław) i syrop Gripblocker Natural (Hasco-Lek).

Przeziębienie a właściwości kwiatu bzu czarnego

Stosowanie kwiatu bzu czarnego zalecone jest w monografii EMA w postaci rozdrobnionego surowca oraz przetworów: wyciągu płynnego i nalewki, u pacjentów powyżej 12 roku życia. EMA w raporcie z oceny surowca wspomina o praktykowanym w krajach członkowskich Unii Europejskiej zastosowaniu napotnym oraz przeciwgorączkowym (w przeziębieniu).

Jakie produkty lecznicze z kwiatem bzu czarnego są zarejestrowane w Polsce?

Zarejestrowane produkty lecznicze: zioła do zaparzania (Flos, Kawon), zioła do zaparzania w saszetkach (Flos, Kawon, Labofarm). Produkty złożone z kwiatem bzu: krople i tabletki drażowane Sinupret (Bionorica SE), Zioła przeciwgorączkowe w saszetkach (Labofarm), syrop Pyrosal (Herbapol Wrocław), syrop Gripblocker Natural (Hasco-Lek).

Czy kwiat rumianku może być stosowany przy przeziębieniu?

Kwiat rumianku – ten powszechnie znany i wykorzystywany surowiec zielarski może być również stosowany ze wskazaniem terapeutycznym „łagodzenie objawów przeziębienia” w postaci inhalacji, dopuszczonej do stosowania już u sześcioletnich dzieci. Nie jest ono uwzględniane w treści ulotek leków ziołowych, a posiada tymczasem wsparcie w postaci wyników badań klinicznych. W tym celu zastosować można m.in. zioła do zaparzania: 2-5 g/100 ml wody (6-12 lat) i 3-10 g/100 ml wody (powyżej 12 roku życia). EMA przestrzega o możliwych działaniach niepożądanych po kontakcie płynnych przetworów rumianku z błonami śluzowymi – mogą to być reakcje alergiczne w tym o ciężkim przebiegu (duszności, obrzęk Quinckego zapaść naczyniowa, wstrząs anafilaktyczny).

Jakie produkty lecznicze z kwiatem rumianku są zarejestrowane w Polsce?

Zarejestrowane produkty lecznicze: zioła do zaparzania (Kawon, Polpharma) i zioła do zaparzania w saszetkach (Flos, Herbapol Kraków, Labofarm, Polpharma).

Korzeń jeżówki – czym różni się od ziela jeżówki?

Korzeń jeżówki purpurowej, podobnie jak opisane powyżej ziele, ma swoją indywidualną monografię zielarską. Przetworami roślinnymi rekomendowanymi przez EMA do stosowania są wyciągi suche, które można podawać pacjentom powyżej 12 roku życia, przy pierwszych objawach przeziębienia. W raporcie z oceny surowca eksperci EMA wspominają o wynikach badań klinicznych, wskazujących m.in. na: skuteczność w zapobieganiu infekcjom górnych dróg oddechowych i znaczące zmniejszenie nasilenia objawów u pacjentów chorych na grypę. Działaniami niepożądanymi mogą być skórne reakcje nadwrażliwości. Nie zaleca się stosowania korzenia jeżówki purpurowej m.in. u pacjentów z chorobami układowymi, autoimmunologicznymi, z niedoborami odporności, z immunosupresją i chorobami układu białokrwinkowego. EMA przestrzega przed ryzykiem wystąpienia reakcji alergicznych u osób wrażliwych – powinny one skonsultować leczenie z lekarzem. Podobne zalecenie skierowano również do pacjentów z chorobami atopowymi. Zarejestrowany jest jeden produkt leczniczy: produkt złożony Esberitox N (Schaper & Bruemmer).

Ziele rdestu ptasiego w tradycji ziołoleczniczej przy przeziębieniu

Ziele rdestu ptasiego to surowiec rzadko kojarzony z leczeniem przeziębienia. Jednak w raporcie z oceny surowca EMA zwraca uwagę, że w tradycji ziołoleczniczej praktykowane jest stosowanie ziela rdestu ptasiego w postaci rozdrobnionego surowca m.in. w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła oraz łagodnych stanach zapalnych dróg oddechowych. Wedle monografii stosowanie ziół do zaparzania (napar, doustnie) ograniczone jest przez EMA do pacjentów powyżej 12 roku życia. Zarejestrowane produkty lecznicze: zioła do zaparzania (Flos i Kawon).

Kora wierzby w łagodzeniu gorączki związanej z przeziębieniem

Roślinne produkty lecznicze polecać można również w jednym z najbardziej charakterystycznych objawów przeziębienia, czyli w gorączce. Oczywiście o ile interwencja w ten naturalny i pomocny naszemu organizmowi mechanizm obronny jest konieczna lub wskazana z określonych względów (np. choroby serca). Wskazanie terapeutyczne „Łagodzenie gorączki związanej z przeziębieniem” Europejska Agencja Leków przypisała znowu tylko jednemu surowcowi – korze wierzby w postaci: rozdrobnionej, sproszkowanej, wyciągów suchych, wyciągu płynnego oraz nalewki.EMAogranicza czas ich stosowania do trzech dni – jeżeli przez ten czas lek okaże się nieskuteczny należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. EMA zastrzega również, aby w przypadku gorączki wyższej jak 39ºC i/lub połączonej z silnym bólem głowy skonsultować się z lekarzem. Odwary z surowca (wyłącznie świeżo sporządzane!) powinny być przyjmowane po posiłkach.

Kto nie powinien stosować przetworów z kory wierzby?

Działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe kory wierzby, szczególnie w przypadku wyciągów, jest znaczne. Miarą tego jest przypisanie jednemu z nich kategorii stosowania „ugruntowanego” ze wskazaniem terapeutycznym „krótkoterminowe leczenie bólu krzyża”. Nie dziwmy się zatem, że zarówno wykaz środków ostrożności, jak i działań niepożądanych jest bardzo podobny do tych, które widujemy w ulotkach klasycznych, syntetycznych NLPZ-etów. Stosowanie odwarów z kory wierzby jest przeciwwskazane u pacjentównadwrażliwych na salicylany (wystąpienie m.in. obrzęku naczynioruchowego, skurczu oskrzeli, przewlekłej pokrzywki), z niedoborami dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej, z aktywną chorobą wrzodową, u dzieci i młodzieży do 18 roku życia (ryzyko wystąpienia zespołu Reye’a), kobiet w III trymestrze ciąży (w I i II trymestrze oraz w czasie karmienia piersią stosowanie jest niezalecane), u pacjentów cierpiących na poważne choroby nerek i wątroby oraz zaburzenia krzepliwości krwi. Działaniami niepożądanymi mogą być z kolei: reakcje alergiczne(wysypka, świąd, pokrzywka, duszności) i objawy żołądkowo-jelitowe(nudności, wymioty, ból brzucha, biegunka, niestrawność, zgaga). Roślinne produkty lecznicze z korą wierzby mogą również wchodzić w interakcje z lekami przeciwzakrzepowymi, takimi jak np. pochodne kumaryny. Bez zalecenia lekarskiego nie powinny być podawane jednocześnie wraz z lekami zawierającymi salicylany i innymi lekami z grupy NLPZ.

Jakie leki z korą wierzby są zarejestrowane w Polsce?

Roślinne produkty lecznicze z korą wierzby zarejestrowane w Polsce to zioła do zaparzania (Flos, Kawon). Rejestrację posiadają również produkty złożone: tabletki Salicortex (Labofarm), zioła do zaparzania w saszetkach Zioła przeciwgorączkowe (Labofarm), tabletki Rutinosal C (Labofarm), syrop Pyrosal (Herbapol Wrocław), syrop Gripblocker Natural (Hasco-Lek).

Podsumowanie

Czytelnicy muszą przyznać, że roślinne produkty lecznicze stwarzają imponujący zakres możliwości w zapobieganiu, leczeniu i łagodzeniu objawów przeziębienia! To jednak nie wszystko, wszak z oficjalną rekomendacją Europejskiej Agencji Leków stosować można leki ziołowe z kolejnymi wskazaniami terapeutycznymi, związanymi z przebiegiem przeziębienia: „Objawowe leczenie podrażnienia jamy ustnej i gardła i związanego z tym suchego kaszlu”, „Łagodzenie objawów bólu gardła związanego z suchym kaszlem”, „Łagodzenie kaszlu związanego z przeziębieniem” i wreszcie „Wykrztuśne przy kaszlu związanym z przeziębieniem”. Tymi wskazaniami terapeutycznymi zajmiemy się w kolejnym artykule, już teraz zapraszając do lektury!