Polipragmazja, czyli stosowanie przez pacjenta kilku leków jednocześnie, może skutkować wystąpieniem niezamierzonych i niekorzystnych dla zdrowia interakcji międzylekowych. Interakcje lek-lek, ale również lek-żywność mogą prowadzić do wystąpienia u pacjenta różnego rodzaju działań niepożądanych. Czy podobnie niekorzystne oddziaływania mogą zachodzić pomiędzy lekiem a chorobą?
Interakcje lekowe są tematem wielu publikacji naukowych, a te istotne z punktu widzenia klinicznego są obowiązkowo umieszczane przez podmiot odpowiedzialny w drukach informacyjnych skierowanych do pacjenta, jak i personelu medycznego. Czytaj więcej: Na interakcje między lekami pomóc może farmaceuta.
Działania niepożądane leków
Najczęściej są to działania niepożądane typu A, czyli wynikające z mechanizmu działania. Na przykład na skutek jednoczesnego stosowania leków przeciwbólowych z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz leków przeciwzakrzepowych może dojść do krwotoków ze strony przewodu pokarmowego. W związku z tym, że pacjenci – zwłaszcza chorujący przewlekle – najczęściej stosują więcej niż jeden lek, a lekarze prowadzący nie zawsze dopytają o inne stosowane przez pacjenta produkty, interakcje lekowe są stosunkowo częstą przyczyną hospitalizacji pacjentów. Na takie konsekwencje narażone są szczególnie osoby w wieku podeszłym [1].
Czym są interakcje typu lek-choroba?
Zdarza się również, że na skutek stosowania nowego leku dochodzi do zaostrzenia objawów choroby współistniejącej lub ujawnienie się choroby, która do tej pory nie manifestowała swojej obecności [2]. W tym przypadku mamy do czynienia z kolejnym typem interakcji, jakim jest interakcja lek-choroba. Jak pokazują badania, może ona również zwiększać ryzyko hospitalizacji pacjentów, szczególnie osób po 65 roku życia [3]. Interakcja lek-choroba mieści w swojej definicji również choroby wywołane lekami (DID – drug-induced diseases), zwane również chorobami jatrogennymi. Są one dobrze znanymi, lecz stosunkowo słabo zbadanymi jednostkami chorobowymi.
Jakie czynniki zwiększają ryzyko wystąpienia interakcji lek-choroba?
Do czynników zwiększających ryzyko wystąpienia interakcji lek-choroba zaliczamy podeszły wiek, choroby przewlekłe, polipragmazję, długi czas stosowania leków, zabiegi medyczne lub chirurgiczne oraz stosowanie określonego typu leków.
Ryzyko wystąpienia interakcji lek-choroba dotyczy to zarówno leków wydawanych na receptę, jak i leków dostępnych bez recepty (OTC). Dlatego też bardzo ważnym jest wywiad z pacjentem, który pozwoli na analizę jego stanu ogólnego i umożliwi dobranie takiego leku oraz dostosowanie jego dawki, aby uzyskać najlepszy efekt terapeutyczny przy jak najmniejszym ryzyku wystąpienia działań niepożądanych.
Proces starzenia się organizmu
U osób w podeszłym wieku zarówno dystrybucja, jak i metabolizm leku są zaburzone. Wynika to z faktu, że zmniejsza się udział masy mięśniowej, a wzrasta udział tkanki tłuszczowej w ogólnej masie ciała człowieka. W konsekwencji tego, leki hydrofilowe osiągają wyższe stężenia w osoczu i mają krótszy okres półtrwania. Natomiast okres półtrwania leków hydrofobowych wzrasta prowadząc do kumulacji tych leków w organizmie. Dlatego tak ważne jest odpowiedzialne stosowanie leków o charakterze hydrofobowym, leków neurologicznych czy psychiatrycznych, ponieważ ich budowa wynika z konieczności przenikania przez barierę krew-mózg.
Proces starzenia związany jest również ze spadkiem masy wątroby, obniżeniem wydajności krążenia wątrobowego oraz zmniejszeniem zdolności metabolizowania leków przez enzymy wątrobowe. Czytaj więcej: Polipragmazja u pacjentów geriatrycznych. Problemy i rozwiązania
Schorzenia zaburzające proces LADME
Ryzyko wystąpienia tego typu interakcji jest obserwowane również u pacjentów z chorobami współistniejącymi, które zaburzają proces dystrybucji, metabolizowania lub rozkładania leku. Proces biotransformacji leku może być różny w zależności od jakości flory bakteryjnej zasiedlającej jelita czy predyspozycji genetycznych (ultraszybko, szybko lub wolno metabolizujący pacjent). Co więcej jest on skorelowany z ogólną kondycję zdrowotną, a w szczególności jest uzależniony od stanu najważniejszych narządów wydalniczych, takich jak wątroba i nerki.
Gdy lek znajduje się w organizmie, zachodzą reakcje chemiczne, które prowadzą do tego, aby uzyskać cząsteczkę rozpuszczalną w wodzie, dzięki czemu możliwe jest jej usunięcie wraz z moczem i zapobieganie kumulacji leku w organizmie. Niestety ze względu na różne współistniejące stany chorobowe, proces dystrybucji, metabolizmu i eliminacji leku z organizmu nie zawsze przebiega zgodnie z założeniami. Czytaj więcej: Profil bezpieczeństwa leków.
