Dieta w trakcie leczenia choroby wrzodowej
W niefarmakologicznym leczeniu choroby wrzodowej zaleca się unikanie palenia papierosów, picia kawy i słodkich, gazowanych napojów oraz zażywania leków uszkadzających błonę śluzową żołądka i dwunastnicy, zwłaszcza NLPZ. W trakcie terapii nie należy spożywać alkoholu, ponieważ podrażnia on ściany żołądka, nasila objawy choroby i wchodzi w interakcje z lekami (m.in. metronidazolem).
Leczenie dietetyczne u pacjentów z chorobą wrzodową pozwala złagodzić niektóre objawy. W okresie terapii (jak i w przebiegu choroby) zalecana jest dieta lekkostrawna z wykluczeniem pikantnych potraw o wysokiej zawartości kapsaicyny (obecnej np. w papryczkach chil)i, a także soli i innych przypraw. W trakcie leczenia choroby wrzodowej, należy ograniczyć spożywanie błonnika, ponieważ może on podrażniać ściany żołądka i jelit. Świeże owoce i warzywa są jego bogatym źródłem, a ponadto osłabiają działanie cytrynianu bizmutu. Pamiętajmy, że warzywa i owoce są nieodłącznym elementem zbilansowanej diety, nie należy więc ich całkowicie unikać, ale warto zachować umiar, szczególnie przy spożywaniu porzeczek, jagód, agrestu i owoców z małymi pestkami, np. truskawek, które mechanicznie mogą podrażniać ściany żołądka, a także nasion roślin strączkowych tj. cieciorka, groch czy fasola.
Rekomendowane sposoby przygotowywania potraw to: gotowanie w wodzie lub na parze, pieczenie i duszenie. Należy unikać potraw smażonych, pieczonych i grillowanych. Jeżeli terapia zawiera tetracyklinę (która wchodzi w skład Pylery), należy poinformować pacjenta, aby nie łączyć tego leku z mlekiem i innymi produktami bogatymi w wapń. Czytaj więcej: Choroba wrzodowa, odbijanie i wzdęcia, kamica żółciowa i zapalenie trzustki.
Probiotyki w eradykacji H. pylori
Stosowanie dwóch, a nawet trzech chemioterapeutyków razem z IPP i bizmutem, jest terapią bardzo uciążliwą dla całego przewodu pokarmowego. Aż 5-30% pacjentów poddanych leczeniu zgłasza występowanie objawów niepożądanych (ból brzucha, wymioty, biegunka i inne), co może prowadzić do przerwania terapii. Jednym ze sposobów łagodzenia dolegliwości związanych z działaniem tych leków jest stosowanie probiotyków. Prawidłowa mikroflora przewodu pokarmowego hamuje wzrost H. pylori oraz adhezję do komórek nabłonka żołądkowego.
Istnieje wiele badań potwierdzających, że stosowanie niektórych szczepów zwiększa skuteczność eradykacji zakażenia H. pylori i zmniejsza ryzyko jakichkolwiek objawów niepożądanych, zwłaszcza biegunki i wymiotów. Z dostępnych w Polsce probiotyków najlepiej udokumentowane działanie mają drożdżaki Saccharomyces boulardii.
Według przeprowadzonych badań in vitro bakterie probiotyczne mogą wykazywać korzystne działanie również w zapobieganiu zakażeniu Helicobacter pylori, dlatego warto zalecać pacjentom ich stosowanie nie tylko w trakcie terapii, również przez kilka tygodni po zakończeniu leczenia.
W ostatnich latach badana jest również efektywność tzw. metody adjuwantowej która polega na połączeniu terapii standardowej z probiotykami, laktoferyną wołową i kurkuminą. Czytaj więcej: Mikrobiota jelitowa i probiotyki – przewodnik dla farmaceuty.
O czym należy poinformować pacjenta wydając leki?
Bardzo ważne jest, aby upewnić się, że pacjent dobrze zrozumiał sposób dawkowania. Przy terapii wielolekowej najbardziej czytelny jest zapis według wzoru 0-0-0. Warto więc zapisać w ten sposób dawkowanie dla każdego leku osobno: dla IPP będzie to 1-0-1, dla metronidazolu może to być np. 1-0-1 (w zależności od zalecenia lekarza), a dla bizmutu np. 1-1-1.
Leki z grupy IPP oraz cytrynian bizmutu najlepiej stosować godzinę przed jedzeniem. Wyjątek stanowi terapia zawierająca jednocześnie omeprazol i bizmut – wówczas te dwa leki stosujemy po jedzeniu.
Antybiotyki i chemioterapeutyki mogą być stosowane niezależnie od posiłku. Aby ograniczyć skutki uboczne ze strony przewodu pokarmowego, warto stosować je po jedzeniu. Wyjątkiem jest tetracyklina, którą należy stosować godzinę przed lub 2 godziny po posiłku. Najrozsądniejszą opcją będzie zalecenie ich stosowania razem z IPP.
Leki należy popijać dużą ilością wody (około szklanki) i zażywać je w pozycji stojącej lub siedzącej, aby uniknąć podrażnienia i owrzodzenia przełyku, które może wywołać m.in. tetracyklina. Pacjenci nie powinni się kłaść bezpośrednio po przyjęciu leków.
Jeżeli pacjent stosuje jednocześnie leki przeciwzakrzepowe, przeciwgrzybicze, digoksynę, retinoidy czy fenobarbital, należy rozważyć możliwość zajścia interakcji, poinformować o nich pacjenta i upewnić się, że lekarz prowadzący został poinformowany przez niego o wszystkich stosowanych lekach.
Warto również wspomnieć kilka słów o prawidłowej diecie w czasie leczenia (zwłaszcza o diecie lekkostrawnej i unikaniu nabiału) i o tym, jak ważne w tym czasie jest stosowaniu probiotyków.
Piśmiennictwo:
- Szajewska H. Probiotyki w gastroenterologii – aktualny stan wiedzy. Gastroenterologia Kliniczna 2015; 7(1): 20–26.
- Mach T., Zwolińska- Wcisło M., Palka M. Zasady postępowania w dyspepsji, chorobie wrzodowej i infekcji Helicibacter Pylori. Wytyczne Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce oraz European Society for Primary Care Gastroenterology (ESPCG). Kraków, 2016.
- Bartnik W., Celińska-Cedro D., Dzieniszewski J.: Wytyczne Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii dotyczące diagnostyki i leczenia zakażenia Helicobacter pylori. Gastroenterologia Praktyczna 2014; 6(2): 41–49.
- Haley K, Gaddy J.: Nutrition and Helicobacter pylori: Host Diet and Nutritional Immunity Influence Bacterial Virulence and Disease Outcome. Gastroenterology Research and Practice 2016.
- Tomas M., Pietrzak W., Nowak R.: Substancje pochodzenia naturalnego w walce z zakażeniami Helicobacter pylori. Postępy Fitoterapii 2012; 1: 22-26.