Czy wprowadzenie leku korygującego może pomóc w zaburzeniach funkcji seksualnych?
Jeżeli powyższe działania są nieskuteczne lub z jakiegoś powodu nie można ich zastosować, w dalszej kolejności proponuje się wprowadzenie leku korygującego, poprawiającego funkcje seksualne.
W przypadku zaburzeń erekcji najkorzystniejsze wydaje się stosowanie inhibitorów 5’-fosfodiestrazy tj. sildenafil, tadalafil, wardenafil, stosowanych bezpośrednio przed stosunkiem. Efektem ich działania jest poprawa erekcji u mężczyzn, a zwiększenie libido traktowane jest jako wtórny efekt leczenia. Ich skuteczność przy takim postępowaniu wynosi do 80%.
Jeżeli leki te nie przynoszą oczekiwanych efektów, lekarz może rozważyć dodanie leku przeciwdepresyjnego, co pozwala zmniejszyć dawkę leku poprawiającego ogólne funkcjonowanie, a zarazem powodującego dysfunkcję.
Bupropion i buspiron
Lekami o potwierdzonej skuteczności w leczeniu zaburzeń seksualnych po lekach przeciwdepresyjnych są m.in. bupropion i buspiron [2]. Bupropion to pochodna amfetaminy. Jest powszechnie stosowany jako atypowy lek przeciwdepresyjny zarówno osobno, jak i w kombinacji do wspomagania leków z grup SSRI, jako jedyny lek przeciw depresji sezonowej, a także do redukcji głodu nikotynowego i objawów ADHD. Jako jeden z nielicznych leków stosowanych w tych chorobach, nie powoduje przyrostu masy ciała ani dysfunkcji seksualnych.
Bupropion ma dwa podstawowe mechanizmy działania – dopaminergiczny i noradrenergiczny. Badania kliniczne wyraźnie potwierdzają nie tylko brak potencjału wywoływania niepożądanych efektów seksualnych, ale również jego korzystny wpływ na funkcje seksualne pacjentów z depresją. Buspiron natomiast jest lekiem psychotropowym o działaniu anksjolitycznym (przeciwlękowym), stosowanym zwłaszcza, jeśli lękowi towarzyszy depresja. Buspiron zmniejsza negatywny wpływ SSRI na libido.
Znane są również badania, w których poprawę funkcjonowania seksualnego uzyskiwano po dołączeniu do terapii leków zwiększających przekaźnictwo dopaminergiczne – kabergoliny, amantadyny czy imipraminy. W przypadku stosowania SSRI korzystne efekty daje włączenie do leczenia trazodonu, mianseryny, mirtazapiny i olanzapiny.
Dysfunkcje powstałe w przebiegu terapii TLPD w pewnym stopniu podlegają korekcji za pomocą betanecholu i neostygminy. Do powszechnie stosowanych opcji terapeutycznych należy dodanie do terapii arypiprazolu lub też zamiana silnego antagonisty dopaminy na arypiprazol. Wśród innych leków, które zmniejszają dysfunkcji seksualne wymienia się także johimbinę, cyproheptadynę i efedrynę, głównie w odniesieniu do zaburzeń podniecenia i orgazmu, jednak ich skuteczność nie została dotąd poparta wystarczającymi dowodami z badań.
Jeżeli zaburzeniom seksualnym towarzyszą niedobory estrogenów i testosteronu u kobiet i testosteronu u mężczyzn, warto rozważyć odpowiednią suplementację hormonalną. Pozostaje to spójne z częstszym występowaniem objawów depresji u kobiet w wieku menopauzalnym i mężczyzn z późnym hipogonadyzmem oraz ich pozytywną reakcją na terapię hormonalną.
Przed włączeniem do terapii jakiegokolwiek leku korygującego (m.in. dostępnych bez recepty leków zawierających sildenafil), należy pamiętać o ryzyku wystąpienia działań niepożądanych i wzroście ryzyka interakcji, w miarę dołączania kolejnych związków aktywnych.
Ostatecznie, w przypadku gdy działania niepożądane stosowanego leczenia, pomimo podjętych wyżej wymienionych prób nie są dla pacjenta akceptowalne, można rozważyć całkowitą zmianę leczenia na inny lek przeciwdepresyjny.
Nadmierny popęd seksualny wywołany przez leki
Leki mogą wpływać na funkcje seksualne nie tylko osłabiając je, ale w niektórych przypadkach również nasilając. Nadmierny popęd seksualny wywołany lekami najczęściej jest związany z zaburzeniami hormonalnymi. Taki efekt wywołuje m.in. hiperandrogenizm, czyli nadmiar męskich hormonów płciowych.
W przypadku hiperandrogenizmu, kobiety doświadczają także przykrych objawów w postaci obniżonego głosu, nadmiernego owłosienia i trądziku. Wśród leków, które mogą wywoływać nadmierny popęd płciowy u kobiet i chwilowe wzmożenie popędu u mężczyzn, wymienia się produkty lecznicze zawierające testosteron.
Nadmierny popęd może być też efektem stosowania substancji psychoaktywnych, czy niektórych leków psychotropowych. W przypadku ich stosowania u pacjenta może dojść zarówno do zmniejszenia, jak i zwiększenia popędu płciowego.
Leki przeciwpsychotyczne są najczęściej przyczyną dysfunkcji seksualnych, choć rzadkim, opisywanym w pojedynczych przypadkach, powikłaniem powodowanym przez nie jest priapizm – przedłużona i bolesna erekcja wymagająca interwencji urologicznej. Pomimo leczenia tej przypadłości, u 40 do 50% pacjentów mogą się rozwinąć następcze zaburzenia erekcji z powodu niedokrwienia i zwłóknienia ciał jamistych. Nie jest jasny mechanizm, w jakim LPP powodują priapizm, ale obserwuje się go częściej u pacjentów przyjmujących LPP będące silnymi antagonistami receptorów alfa 1 i alfa 2 – risperidon, klozapinę i kwetiapinę [3].
Piśmiennictwo:
- Wróbel M., Mosiołek A. Dysfunkcje seksualne w przebiegu zaburzeń depresyjnych. Psychiatria 2018; 15 (1):39-44.
- Lew-Starowicz M. Leki przeciwdepresyjne a zaburzenia pożądania – jak zapobiegać, jak leczyć? Psychiatria po dyplomie 2014: https://podyplomie.pl/psychiatria/16027,leki-przeciwdepresyjne-a-zaburzenia-pozadania-jak-zapobiegac-jak-leczyc?page=2
- Chojnowski J., Więdłocha M., Mosiołek A. Zaburzenia seksualne u pacjentów ze schizofrenią. Psychiatry 2017; 14(1): 35–39: https://journals.viamedica.pl/psychiatria/article/view/50386/40623
- Kruszyńska A., Słowińska-Srzednicka J. Wpływ opioidów na układ endokrynny. Post N Med 2017; 30(12): 723-726: http://www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2017/12/pnm_2017_723-726.pdf
- Gałuszka G., Gałuszka R., Radomek S., Borecki M., Legawiec W. Skutki uboczne antykoncepcji hormonalnej: http://www.neurocentrum.pl/dcten/wp-content/uploads/Ga%C5%82uszka_g1-3.pdf