listopad 2012, nr 75/53 online


Krople oczne stanowią około 90% wszystkich postaci leków ocznych. Leki podawane do oka muszą spełniać szereg surowych wymogów, dotyczących jałowości, izotonii, izohydrii oraz odpowiedniej lepkości i napięcia powierzchniowego. Leki oczne nie mogą zawierać żadnych zanieczyszczeń mechanicznych. Dla spełnienia tych wymagań stosuje się odpowiednie substancje pomocnicze (substancje izotonizujące, buforujące, zwiększające lepkość) oraz odpowiednie warunki wytwarzania i konkretne schematy postępowania.
Sporządzanie roztworów
izotonizujących, buforowych i konserwujących
Roztwory pomocnicze sporządza się przez rozpuszczenie odpowiednich substancji w jałowej wodzie o temperaturze pokojowej lub w podwyższonej temperaturze w przypadku niektórych substancji, przesączenie ich przez saczek klarujący do jałowych butelek i wyjaławianie w autoklawie w temperaturze 122oC przez 20 minut.
Roztwory pomocnicze środków zwiększających lepkość
Substancje regulujące lepkość dodawane są w postaci roztworu w celu przedłużenia kontaktu roztworu substancji leczniczej z rogówką, dzięki bioadhezji i zmniejszonemu łzawieniu. Działanie powlekające i nawilżające roztworów zwiększających lepkość jest wykorzystywane w stanach zapalnych i w tak zwanej suchości oczu w przypadku upośledzonego naturalnego wydzielania łez. Znaczne zmniejszenie ilości lub brak łez może doprowadzić do silnych podrażnień rogówki i spojówki, a w skrajnych przypadkach może powodować ubytki i owrzodzenia oraz zmiany zwyrodnieniowe. Zbyt duża lepkość może natomiast spowodować zaczopowanie kanalików łzowych. Substancje regulujące lepkość po rozpuszczeniu muszą dawać roztwory przeźroczyste. Ważną ich cechą jest termostabilność. Roztwór o zwiększonej lepkości po wprowadzeniu do oka nie może powodować ograniczenia w widzeniu.
Do środków zwiększających lepkość należą roztwory: polialkoholu winylowego (PVA) – 14g/l do 40g/l, roztwory metylocelulozy (MC) – 2,5g/l do 10g/l, hydroksyetylocelulozy (HEC) – 2,5g/l do 5g/l; hydroksypropylometylocelulozy (HPMC) – 5g/l. HEC, MC, HPMC tworzą roztwory, które trudno jest wyjałowić przez sączenie bez zastosowania dużego nadciśnienia. Wyjaławianie ich w nasyconej parze wodnej powoduje ich wytrącanie, odwracalne po ochłodzeniu.
Przygotowanie roztworów zwiększających lepkość
Roztwory te należy wcześniej przygotować w postaci roztworów pomocniczych w stężeniu dwukrotnie wyższym niż wymagane w kroplach do oczu. Roztwór pomocniczy metylocelulozy otrzymuje się przez zmieszanie wymaganej ilości metylocelulozy z 1/3 potrzebnej ilości wody ogrzanej do temperatury 80-90ºC, następnie roztwór oziębia się, po czym uzupełnia się zimną wodą. Roztwór należy wyjałowić w temperaturze 122 +/- 2°C w ciągu 20 minut w hermetycznie zamkniętym naczyniu.
Roztwór pomocniczy hydroksyetylocelulozy i hydroksypropylometylocelulozy sporządza się przez rozpuszczenie odpowiedniej ilości substancji w wodzie o temperaturze 80-90ºC i wyjaławianie w temperaturze 122 +/- 2ºC przez 20 minut. Roztwory środków zwiększających lepkość można również wykonać na roztworach do uzupełnień.
Wyjałowione i zamknięte w sposób hermetyczny roztwory pomocnicze mogą być przechowywane przez okres 3 miesięcy w chłodnym miejscu, natomiast po pobraniu pierwszej porcji roztwór należy zużyć w ciągu miesiąca.
Różne sposoby zapisywania recept
Różne sposoby zapisywania recept
Rp.
Physostigmini salicylatis 0,5%
Acidi borici 0,02
Benzalkoni chloridi 0,0005
Alcoholis β-phenylaethylici 0,04
Aquae ad 10,0
M.f. guttae ophtalm.
Physostigmini salicylatis 0,5%
Acidi borici 0,02
Benzalkoni chloridi 0,0005
Alcoholis β-phenylaethylici 0,04
Aquae ad 10,0
M.f. guttae ophtalm.
W składzie recepty znajdują się kwas borowy oraz konserwanty wchodzące w skład mieszaniny II (chlorek benzalkoniowy i alkohol β- fenyloetylowy). Zatem należy uprzednio przygotować roztwór izotonizujący kwasu borowego oraz roztwory pomocnicze środków konserwujących K2 (chlorek benzalkoniowy) i K6 (alkohol β- fenyloetylowy).
Przygotowanie chlorku benzalkoniowego
w ilości 10 g jako roztworu pomocniczego K2
Stężenie chlorku benzalkoniowego w kroplach wynosi 0,0005 g/10 ml
Stężenie roztworu pomocniczego wynosi 5 g/l, zatem na 10 ml:
5 g – 1000
x – 10
x = 0,05; tyle wynosi potrzebna ilość chlorku benzalkoniowego
5 g – 1000
x – 10
x = 0,05; tyle wynosi potrzebna ilość chlorku benzalkoniowego
Wyliczanie ilości kropli:
5 g – 1000
0,0005 – x
x = 0,1 g roztworu
5 g – 1000
0,0005 – x
x = 0,1 g roztworu
1 g – 50 kropli
0,1 – x
x = 5 kropli
0,1 – x
x = 5 kropli
Wykonanie. Odważyć 0,05g chlorku benzalkoniowego, rozpuścić w części wody i uzupełnić do 10g. Przesączyć przez sączek klarujący wprost do jałowej buteleczki z ciemnego szkła i wyjaławiać w autoklawie w temperaturze 122oC przez 20 minut.
Przygotowanie roztworu pomocniczego K6
– alkoholu β-fenyloetylowego
Odważyć 10g alkoholu β-fenyloetylowego nierozcieńczonego, przesączyć przez sączek klarujący do wyjałowionej buteleczki i wyjaławiać w temperaturze 122oC przez 20 minut.
Wykonanie. Odważyć 0,05g salicylanu fizostigminy, rozpuścić w części roztworu kwasu borowego, dodać 5 kropli roztworu K2 i 2 krople roztworu K6, uzupełnić roztworem kwasu borowego do 10g. Następnie przesączyć przez sączek membranowy wprost do jałowej buteleczki, nałożyć nakrętkę z zakraplaczem.
Krople z fizostygminą stosowane są jako środek zwężający źrenicę. Do obniżenia ciśnienia śródocznego w jaskrze stosuje się krople 0,25% – 1%.
Rp.
Fluorosceini natrici 0,025
Aquae pro usu ophtalmico ad 10,0
M.f. guttae ophtalm.
Fluorosceini natrici 0,025
Aquae pro usu ophtalmico ad 10,0
M.f. guttae ophtalm.
Wykonanie. Do sporządzenia kropli można wykorzystać gotowe ampułki fluorosceiny w dawce 500 mg/5 ml.
Obliczenia
0,5 – 5 ml
0,025 – x
x = 1,25 ml – tyle należy pobrać z ampułki
0,5 – 5 ml
0,025 – x
x = 1,25 ml – tyle należy pobrać z ampułki
Wyliczanie ilości wody potrzebnej do uzyskania izotonicznego roztworu substancji leczniczej
0,1 g – 2,9 wody
0,025 – x
x = 0,725 co stanowi 7,5% całości masy leku (pomijamy wodę)
0,1 g – 2,9 wody
0,025 – x
x = 0,725 co stanowi 7,5% całości masy leku (pomijamy wodę)
Wykonanie. Odmierzyć 1,25ml fuorosceiny z ampułki dodać 3 krople roztworu K5 oraz 2 krople roztworu K6 i uzupełnić do 10g roztworem chlorku sodu. Przesączyć przez sączek klarujący do buteleczki. Wylot buteleczki zabezpieczyć folią PCW lub papierem pergaminowym i wyjaławiać w temperaturze 100oC przez 30 minut. Po wyjałowieniu nałożyć jałową nakrętkę z zakraplaczem.
Fluorosceina to barwnik z grupy trifenylometanu, którego wodny roztwór ma żółty kolor. W niebieskim świetle wykazuje silną żółtozieloną fluorescencję. Substancja stosowana jest w okulistycznych badaniach diagnostycznych takich jak angiografia fluoresceinowa dna oka i tęczówki. Po podaniu miejscowym do worka spojówkowego wybarwia miejsca, w których uszkodzony został nabłonek rogówki.
Rp.
Atropini sulfatis 0,5%
Methylocelulosi 0,1
Aquae ad 10,0
M.f. guttae
Atropini sulfatis 0,5%
Methylocelulosi 0,1
Aquae ad 10,0
M.f. guttae
Wykonanie. Są to krople o zwiększonej lepkości. Należy przygotować 2% metylocelulozę na roztworze do uzupełnień (izotoniczny roztwór chlorku sodu).
2 – 100
0,1 – x
x = 5 g – metyloceluloza (połowa ilości roztworu kropli o zwiększonej lepkości)
0,1 – x
x = 5 g – metyloceluloza (połowa ilości roztworu kropli o zwiększonej lepkości)
Obliczenia ilości wody
0,1 g sub. – 1,3 g wody
0,05 – x
x = 0,65 g
0,1 g sub. – 1,3 g wody
0,05 – x
x = 0,65 g
10 g – 100%
0,65 – x
x = 6,5 % – ilość wody potrzebna do uzyskania izotonicznego roztworu substancji czynnej (pomijamy wodę)
0,65 – x
x = 6,5 % – ilość wody potrzebna do uzyskania izotonicznego roztworu substancji czynnej (pomijamy wodę)
Wykonanie. Odważyć 0,05g siarczanu atropiny, rozpuścić w części roztworu do uzupełnień A (roztwór chlorku sodu), dodać 5 kropli roztworu K2 i 2 krople roztworu K6 i uzupełnić do 5g roztworem A. Przesączyć przez sączek klarujący i wyjaławiać w temperaturze 100oC przez 30 minut. Po wyjałowieniu należy dodać 5g uprzednio wyjałowionego roztworu metylocelulozy przygotowanej na chlorku sodowym.
Krople z atropiną powodują porażenie akomodacji oka oraz rozszerzenie źrenicy.
Krople z atropiną powodują porażenie akomodacji oka oraz rozszerzenie źrenicy.
Rp.
2% Sol. Pilocarpini hydrochloridi
Aquae cum methylocelulosi 0,1
M.f. guttae
2% Sol. Pilocarpini hydrochloridi
Aquae cum methylocelulosi 0,1
M.f. guttae
Obliczenia
0,1 g – 2,4 g wody
0,2 – x
x = 4,8 g wody co stanowi 48% masy leku
0,1 g – 2,4 g wody
0,2 – x
x = 4,8 g wody co stanowi 48% masy leku
Korzystamy z 2% metylocelulozy
2 – 100
0,1 – x
x = 5 g metyloceluloza – połowa ilości roztworu kropli o zwiększonej lepkości
2 – 100
0,1 – x
x = 5 g metyloceluloza – połowa ilości roztworu kropli o zwiększonej lepkości
Wykonanie. Odważyć 0,2g chlorowodorku pilokarpiny, rozpuścić w 4,8g wody jałowej, dodać 5 kropel mieszaniny I środków konserwujących (chlorek benzalkoniowy, octan lub glukonian chlorheksydyny), przesączyć przez sączek klarujący wprost do buteleczki, zakryć folią aluminiową i wyjaławiać w temperaturze 100oC przez 30 minut. Po wyjałowieniu dodać 5g roztworu metylocelulozy sporządzonej na roztworze chlorku sodowego i zamknąć buteleczkę nakrętką z zakraplaczem.
Można wykonać te same krople drugim sposobem przy użyciu roztworu metylocelulozy wykonanej na wodzie.
Można wykonać te same krople drugim sposobem przy użyciu roztworu metylocelulozy wykonanej na wodzie.
Wykonanie. Odważyć 0,2g chlorowodorku pilokarpiny, rozpuścić w 4,8g roztworu chlorku sodowego, dodać 5 kropel mieszaniny I środków konserwujących, przesączyć przez sączek klarujący do buteleczki, zakryć folią aluminiową i wyjaławiać w temperaturze 100oC przez 30 minut. Po wyjałowieniu dodać 5g roztworu metylocelulozy sporządzonej na wodzie i zamknąć buteleczkę nakrętką z zakraplaczem.
Roztwory pilokarpiny używane są do zwężania źrenicy, a w jaskrze do obniżania ciśnienia śródocznego. Pilokarpina jest 2,5 razy słabsza od fizostygminy. Po wkropleniu roztworu źrenica zwęża się po 10 minutach.
Rp.
Sol 15% Gliceroli
Chlorheksidini acetatis 0,0005
Aquae ad 10,0
M.f. guttae ophtalm
Sol 15% Gliceroli
Chlorheksidini acetatis 0,0005
Aquae ad 10,0
M.f. guttae ophtalm
Wykonanie. Odważyć 1,5g glicerolu 86%, dodać roztworu pomocniczego octanu chlorheksydyny w ilości 5 kropel, przesączyć przez sączek klarujący i wyjaławiać w temperaturze 122oC przez 30 minut.
Roztwory glicerolu w postaci kropli do oczu stosuje się w celu zmniejszenia obrzęku rogówki, zmniejszenia uwodnienia ciała szklistego i jego objętości.
Roztwory glicerolu w postaci kropli do oczu stosuje się w celu zmniejszenia obrzęku rogówki, zmniejszenia uwodnienia ciała szklistego i jego objętości.
Przygotowanie roztworu pomocniczego
octanu chlorheksydyny w ilości 10 g
Obliczenia
Stężenie w kroplach to 0,0005g/10 ml czyli 0,05 g/l
Stężenie roztworu pomocniczego 5 g/l (0,05 x 100 = 5g/l), zatem na 10 ml – 0,05 g/10ml
Stężenie w kroplach to 0,0005g/10 ml czyli 0,05 g/l
Stężenie roztworu pomocniczego 5 g/l (0,05 x 100 = 5g/l), zatem na 10 ml – 0,05 g/10ml
Wykonanie. Odważyć 0,05g octanu chlorheksydyny i rozpuścić w 10g wody, przesączyć przez sączek klarujący i wyjaławiać w temperaturze 122oC przez 30 minut.
dr n. farm. Katarzyna Świąder
Katedra i Zakład Farmacji Stosowanej
Katedra i Zakład Farmacji Stosowanej
Uniwersytet Meddyczny w Lublinie