11.2012 – “Sposoby sporządzania kropli ocznych.”

listopad 2012, nr 75/53 online

 

 

 

   Krople oczne stanowią około 90% wszystkich postaci leków ocznych. Leki podawane do oka muszą spełniać szereg surowych wymogów, dotyczących jałowości, izotonii, izohydrii oraz odpowiedniej lepkości i napięcia powierzchniowego. Leki oczne nie mogą zawierać żadnych zanieczyszczeń mechanicznych. Dla spełnienia tych wymagań stosuje się odpowiednie substancje pomocnicze (substancje izotonizujące, buforujące, zwiększające lepkość) oraz odpowiednie warunki wytwarzania i konkretne schematy postępowania.

   Roztwory pomocnicze sporządza się przez rozpuszczenie odpowiednich substancji w jałowej wodzie o temperaturze pokojowej lub w podwyższonej temperaturze w przypadku niektórych substancji, przesączenie ich przez saczek klarujący do jałowych butelek i wyjaławianie w autoklawie w temperaturze 122oC przez 20 minut.

 

   Substancje regulujące lepkość dodawane są w postaci roztworu w celu przedłużenia kontaktu roztworu substancji leczniczej z rogówką, dzięki bioadhezji i zmniejszonemu łzawieniu. Działanie powlekające i nawilżające roztworów zwiększających lepkość jest wykorzystywane w stanach zapalnych i w tak zwanej suchości oczu w przypadku upośledzonego naturalnego wydzielania łez. Znaczne zmniejszenie ilości lub brak łez może doprowadzić do silnych podrażnień rogówki i spojówki, a w skrajnych przypadkach może powodować ubytki i owrzodzenia oraz zmiany zwyrodnieniowe. Zbyt duża lepkość może natomiast spowodować zaczopowanie kanalików łzowych. Substancje regulujące lepkość po rozpuszczeniu muszą dawać roztwory przeźroczyste. Ważną ich cechą jest termostabilność. Roztwór o zwiększonej lepkości po wprowadzeniu do oka nie może powodować ograniczenia w widzeniu.

   Do środków zwiększających lepkość należą roztwory: polialkoholu winylowego (PVA) – 14g/l do 40g/l, roztwory metylocelulozy (MC) – 2,5g/l do 10g/l, hydroksyetylocelulozy (HEC) – 2,5g/l do 5g/l; hydroksypropylometylocelulozy (HPMC) – 5g/l. HEC, MC, HPMC tworzą roztwory, które trudno jest wyjałowić przez sączenie bez zastosowania dużego nadciśnienia. Wyjaławianie ich w nasyconej parze wodnej powoduje ich wytrącanie, odwracalne po ochłodzeniu.

 

   Roztwory te należy wcześniej przygotować w postaci roztworów pomocniczych w stężeniu dwukrotnie wyższym niż wymagane w kroplach do oczu. Roztwór pomocniczy metylocelulozy otrzymuje się przez zmieszanie wymaganej ilości metylocelulozy z 1/3 potrzebnej ilości wody ogrzanej do temperatury 80-90ºC, następnie roztwór oziębia się, po czym uzupełnia się zimną wodą. Roztwór należy wyjałowić w temperaturze 122 +/- 2°C w ciągu 20 minut w hermetycznie zamkniętym naczyniu.

   Roztwór pomocniczy hydroksyetylocelulozy i hydroksypropylometylocelulozy sporządza się przez rozpuszczenie odpowiedniej ilości substancji w wodzie o temperaturze 80-90ºC i wyjaławianie w temperaturze 122 +/- 2ºC przez 20 minut. Roztwory środków zwiększających lepkość można również wykonać na roztworach do uzupełnień.

   Wyjałowione i zamknięte w sposób hermetyczny roztwory pomocnicze mogą być przechowywane przez okres 3 miesięcy w chłodnym miejscu, natomiast po pobraniu pierwszej porcji roztwór należy zużyć w ciągu miesiąca.
Różne sposoby zapisywania recept

 

Rp.
Physostigmini salicylatis 0,5%
Acidi borici 0,02
Benzalkoni chloridi 0,0005
Alcoholis β-phenylaethylici 0,04
Aquae ad 10,0
M.f. guttae ophtalm.

 

   W składzie recepty znajdują się kwas borowy oraz konserwanty wchodzące w skład mieszaniny II (chlorek benzalkoniowy i alkohol β- fenyloetylowy). Zatem należy uprzednio przygotować roztwór izotonizujący kwasu borowego oraz roztwory pomocnicze środków konserwujących K2 (chlorek benzalkoniowy) i K6 (alkohol β- fenyloetylowy).

 

Stężenie chlorku benzalkoniowego w kroplach wynosi 0,0005 g/10 ml

 

Stężenie roztworu pomocniczego wynosi 5 g/l, zatem na 10 ml:
5 g – 1000
x   –  10
x = 0,05; tyle wynosi potrzebna ilość chlorku benzalkoniowego

 

Wyliczanie ilości kropli:
5 g – 1000
0,0005 – x
x = 0,1 g roztworu

 

1 g – 50 kropli
0,1 – x
x =  5 kropli

 

Wykonanie. Odważyć 0,05g chlorku benzalkoniowego, rozpuścić w części wody i uzupełnić do 10g. Przesączyć przez sączek klarujący wprost do jałowej buteleczki z ciemnego szkła i wyjaławiać w autoklawie w temperaturze 122oC przez 20 minut.

   Odważyć 10g alkoholu β-fenyloetylowego nierozcieńczonego, przesączyć przez sączek klarujący do wyjałowionej buteleczki i wyjaławiać w temperaturze 122oC przez 20 minut.

   Wykonanie. Odważyć 0,05g salicylanu fizostigminy, rozpuścić w części roztworu kwasu borowego, dodać 5 kropli roztworu K2 i 2 krople roztworu K6, uzupełnić roztworem kwasu borowego do 10g. Następnie przesączyć przez sączek membranowy wprost do jałowej buteleczki, nałożyć nakrętkę z zakraplaczem.

   Krople z fizostygminą stosowane są jako środek zwężający źrenicę. Do obniżenia ciśnienia śródocznego w jaskrze stosuje się krople 0,25% – 1%.

 

Rp.
Fluorosceini natrici 0,025
Aquae pro usu ophtalmico ad 10,0
M.f. guttae ophtalm.

 

   Wykonanie. Do sporządzenia kropli można wykorzystać gotowe ampułki fluorosceiny w dawce 500 mg/5 ml.

 

Obliczenia
0,5 – 5 ml
0,025 – x
x = 1,25 ml –  tyle należy pobrać z ampułki

 

Wyliczanie ilości wody potrzebnej do uzyskania izotonicznego roztworu substancji leczniczej
0,1 g – 2,9 wody
0,025 – x
x = 0,725 co stanowi 7,5% całości masy leku (pomijamy wodę)

 

   Wykonanie. Odmierzyć 1,25ml fuorosceiny z ampułki dodać 3 krople roztworu K5 oraz 2 krople roztworu K6 i uzupełnić do 10g roztworem chlorku sodu. Przesączyć przez sączek klarujący do buteleczki. Wylot buteleczki zabezpieczyć folią PCW lub papierem pergaminowym i wyjaławiać w temperaturze 100^oC przez 30 minut. Po wyjałowieniu nałożyć jałową nakrętkę z zakraplaczem.

   Fluorosceina to barwnik z grupy trifenylometanu, którego wodny roztwór ma żółty kolor. W niebieskim świetle wykazuje silną żółtozieloną fluorescencję. Substancja stosowana jest w okulistycznych badaniach diagnostycznych takich jak angiografia fluoresceinowa dna oka i tęczówki. Po podaniu miejscowym do worka spojówkowego wybarwia miejsca, w których uszkodzony został nabłonek rogówki.

 

Rp.
Atropini sulfatis 0,5%
Methylocelulosi 0,1
Aquae ad 10,0
M.f. guttae

 

   Wykonanie. Są to krople o zwiększonej lepkości. Należy przygotować 2% metylocelulozę na roztworze do uzupełnień (izotoniczny roztwór chlorku sodu).

 

2 – 100
0,1 – x
x =  5 g – metyloceluloza (połowa ilości roztworu kropli o zwiększonej lepkości)

 

Obliczenia ilości wody
0,1 g sub. – 1,3 g wody             
0,05 – x
x = 0,65 g

 

10 g – 100%
0,65 – x
x = 6,5 % – ilość wody potrzebna do uzyskania izotonicznego roztworu substancji czynnej (pomijamy wodę)

 

   Wykonanie. Odważyć 0,05g  siarczanu atropiny, rozpuścić w części roztworu do uzupełnień A (roztwór chlorku sodu), dodać 5 kropli roztworu K2 i 2 krople roztworu K6 i uzupełnić do 5g roztworem A. Przesączyć przez sączek klarujący i wyjaławiać w temperaturze 100oC przez 30  minut. Po wyjałowieniu należy dodać 5g uprzednio wyjałowionego roztworu metylocelulozy przygotowanej na chlorku sodowym.                           
   Krople z atropiną powodują porażenie akomodacji oka oraz rozszerzenie źrenicy.

 

Rp.  
2% Sol. Pilocarpini hydrochloridi
Aquae cum methylocelulosi 0,1
M.f. guttae

 

Obliczenia
0,1 g – 2,4 g wody
0,2 – x
x = 4,8 g wody co stanowi 48% masy leku

 

Korzystamy z 2% metylocelulozy
2 – 100
0,1 – x
x =  5 g metyloceluloza – połowa ilości roztworu kropli o zwiększonej lepkości

 

   Wykonanie. Odważyć 0,2g chlorowodorku pilokarpiny, rozpuścić w 4,8g wody jałowej, dodać 5 kropel mieszaniny I środków konserwujących (chlorek benzalkoniowy, octan lub glukonian chlorheksydyny), przesączyć przez sączek klarujący wprost do buteleczki, zakryć folią aluminiową i wyjaławiać w temperaturze 100oC przez 30  minut. Po wyjałowieniu dodać 5g roztworu metylocelulozy sporządzonej na roztworze chlorku sodowego i zamknąć buteleczkę nakrętką z zakraplaczem.
Można wykonać te same krople drugim sposobem przy użyciu roztworu metylocelulozy wykonanej na wodzie.    

                                                                                                
   Wykonanie. Odważyć 0,2g chlorowodorku pilokarpiny, rozpuścić w 4,8g roztworu chlorku sodowego, dodać 5 kropel mieszaniny I środków konserwujących, przesączyć przez sączek klarujący do buteleczki, zakryć folią aluminiową i wyjaławiać w temperaturze 100oC przez 30  minut. Po wyjałowieniu dodać 5g roztworu metylocelulozy sporządzonej na wodzie i zamknąć buteleczkę nakrętką z zakraplaczem.

   Roztwory pilokarpiny używane są do zwężania źrenicy, a w jaskrze do obniżania ciśnienia śródocznego. Pilokarpina jest 2,5 razy słabsza od fizostygminy. Po wkropleniu roztworu źrenica zwęża się po 10 minutach.

 

Rp.
Sol 15% Gliceroli
Chlorheksidini acetatis 0,0005
Aquae ad 10,0
M.f. guttae ophtalm

 

   Wykonanie. Odważyć 1,5g glicerolu 86%, dodać roztworu pomocniczego octanu chlorheksydyny w ilości 5 kropel, przesączyć przez sączek klarujący i wyjaławiać w temperaturze 122oC przez 30  minut.
   Roztwory glicerolu w postaci kropli do oczu stosuje się w celu zmniejszenia obrzęku rogówki, zmniejszenia uwodnienia ciała szklistego i jego objętości.

 

Przygotowanie roztworu pomocniczego

octanu chlorheksydyny w ilości 10 g

 

Obliczenia
Stężenie w kroplach to 0,0005g/10 ml czyli 0,05 g/l
Stężenie roztworu pomocniczego 5 g/l (0,05 x 100 = 5g/l), zatem na 10 ml – 0,05 g/10ml

 

   Wykonanie. Odważyć 0,05g octanu chlorheksydyny i rozpuścić w 10g wody, przesączyć przez sączek klarujący i wyjaławiać w temperaturze 122oC przez 30  minut.