Restrykcyjne odmiany diety lekkostrawnej
Dieta lekkostrawna znajduje również zastosowania w poważniejszych niż wymienione powyżej stanach chorobowych. Dieta lekkostrawna tak zwana oszczędzająca, realizująca podobnie jak jej klasyczna wersja, pełną podaż energii i składników odżywczych, stosowana jest przede wszystkim u pacjentów, u których występuje zaostrzenie choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Jak świetnie wiemy, pacjenci tacy pojawiają się w aptekach szczególnie często wiosną i jesienią w celu uzyskania leków OTC hamujących wydzielanie kwasu solnego bądź też, aby zrealizować receptę po konsultacji lekarskiej. Do ekspediowanych leków koniecznie należy dodać w aptece informację dotyczącą konieczności zastosowania diety, która zwiększy skuteczność leczenia i – o ile będzie prawidłowo i konsekwentnie prowadzona – pozwoli uniknąć bardzo przykrego, charakterystycznego objawu, czyli piekącego bólu w nadbrzuszu.
Jakie są zasady diety oszczędzającej?
Zasadniczym celem diety lekkostrawnej oszczędzającej jest nie tyle „oszczędzanie”, co raczej: „niedrażnienie” przewodu pokarmowego, szczególnie zaś żołądka! Mowa tutaj o drażnieniu czynnikami mechanicznymi, termicznymi, chemicznymi. Z tego też powodu w diecie tej wykluczamy nie tylko smażenie i odgrzewanie jako techniki kulinarne. Będziemy także eliminować z diety wszystko, co powodować będzie nasilone uwalnianie kwasu solnego, a więc potrawy tłuste, jak również błonnik pokarmowy w swej surowej, ciężkostrawnej, pierwotnej postaci. Niezwykle ważne jest zalecenie kategorycznego unikania używek – kawy, herbaty, czekolady, kakao, alkoholu i papierosów. O tym wiedzą chyba wszyscy wrzodowcy, niewielu jednak pamięta, że dotkliwie szkodzą również wszystkie napoje gazowane! Mało tego: będziemy również starali się zachęcać pacjentów do wdrożenia do jadłospisu diety oszczędzającej takich środków spożywczych, które kwas solny będą dodatkowo wiązać i zobojętniać, a zatem: zup mlecznych, mleka, kefiru, chudego białego sera, budyniów.
Dlaczego przy diecie oszczędzającej należy unikać większości przypraw?
Pacjenci zazwyczaj sami najlepiej wiedzą, które ze środków spożywczych i potraw wywołują bolesność, nie zwracają jednak uwagi na to, co tym potrawom często towarzyszy, a mianowicie: przyprawy. To przecież nie tylko środki spożywcze, ale i… surowce farmakognostyczne, bardzo często analogicznie z tymi, które sprzedajemy jako leki ziołowe w celu… pobudzenia wydzielania kwasu solnego i poprawy procesów trawienia! To zatem ogromne zagrożenie dla wrzodowców, którzy często winą za atak choroby obciążają niewinną potrawę, nie zdając sobie sprawy, że tak naprawdę za atak bólu odpowiedzialna była przyprawa do niej dodana. Mówmy zatem koniecznie pacjentom, że na etapie zaostrzenia choroby wrzodowej przypraw w ogólnie nie wolno stosować, z jednym wyjątkiem: wanilii, która jako jedna z nielicznych nie jest surowcem olejkowym. Część podręczników dopuszcza również stosowanie cynamonu, ten jednak olejek eteryczny już zawiera i bywa przez pacjentów źle tolerowany.
Opisane powyżej zastosowania diety lekkostrawnej oszczędzającej powodują, że znajduje ona zastosowanie nie tylko w zaostrzonej chorobie wrzodowej, ale także w przewlekłym zapaleniu przełyku, w przewlekłych nieżytach jelit oraz w zespołach po wycięciu żołądka i jelit.
Dieta lekkostrawna z ograniczeniem tłuszczu
Jak widzimy, dieta lekkostrawna niejedno ma imię. Po tej klasycznej i „oszczędzającej” należy jeszcze wymienić dietę lekkostrawną z ograniczeniem tłuszczu. Podkreślmy to słowo: „z ograniczeniem”. W dwóch wymienionych powyżej dietach modyfikowaliśmy wyłącznie jego postać: zamienialiśmy tłuszcze zwierzęce na roślinne i nie stosowaliśmy potraw smażonych i odgrzewanych na tłuszczu. Teraz natomiast mowa o celowym zmniejszeniu podaży tłuszczu z powodu jego zaburzonego w organizmie wchłaniania lub – częściej – upośledzonego trawienia.
Kiedy należy ograniczyć tłuszcz w diecie lekkostrawnej?
Z takimi sytuacjami mamy do czynienia najczęściej w chorobach wątroby i dróg żółciowych wraz z ich zmniejszoną aktywnością enzymatyczną, m.in. w przewlekłym zapaleniu, niewydolności i marskości dróg żółciowych, w przewlekłym zapaleniu trzustki oraz w okresie zaostrzenia objawów pochodzących od wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Diety w tych chorobach w istocie niewiele różnią się od klasycznej postaci diety lekkostrawnej. W tych sytuacjach jednak, maksymalnemu zmniejszeniu podaży tłuszczów zwierzęcych przypisujemy kluczową rolę, eliminując całkowicie: słoninę, smalec, boczek, mięso i wędliny drobno mielone, pełne mleko i jego przetwory, śmietanę oraz masło.
Jak modyfikować dietę w zależności od schorzenia?
Zasadnicze ograniczenia wprowadza się w zależności od trapiącej pacjenta choroby: o ile występują choroby pęcherzyka żółciowego eliminujemy żółtka jaj oraz wszystkie produkty wysokocholesterolowe (podroby, mleko tłuste i jego przetwory), natomiast przy współistniejących chorobach miąższu wątroby (wyrównane WZW i stłuszczenie wątroby) należy zwiększyć podaż białka. Z kolei w przewlekłym zapaleniu trzustki całkowicie eliminuje się tłuszcz dodawany do potraw, zaś w sytuacji wrzodziejącego zapalenia jelita grubego wyklucza się mleko i jego przetwory, zamieniając na napoje mleczne fermentowane lub produkty bezlaktozowe.
Czytaj także: Dieta w chorobach cywilizacyjnych – wybrane choroby układu krążenia.