Jak mieć zadbane dłonie i paznokcie?

Zadbane dłonie i paznokcie to atrybut urody. Na rynku pojawia się coraz więcej gabinetów kosmetycznych specjalizujących się w stylizacji paznokci, gdzie trudno o wolny termin. Warto podkreślić, że ładne i eleganckie paznokcie powinny być przede wszystkim zdrowe. Jak rozpoznać, że z płytką paznokciową dzieje się coś złego i czym to jest spowodowane?

Jak zbudowane są paznokcie?

Paznokcie są martwym wytworem naskórka. Rosną w tempie 3 mm na miesiąc u rąk, a u stóp o 30-50% wolniej. Tempo to z wiekiem spada. Aparat paznokciowy składa się z części rozrodczej, płytki paznokciowej i wałów paznokciowych. Wały paznokciowe to tkanki miękkie otaczające płytkę, mają za zadanie ochronić i uszczelnić aparat paznokcia. Część rozrodczą stanowi macierz i łożysko. Łożysko znajduje się pod płytką i spełnia funkcje odżywcze. Macierz to tylna część łożyska zlokalizowana pod wałem, jest miejscem wzrostu płytki. Fragmentem macierzy widocznym na paznokciu jest obłączek o białym zabarwieniu (z powodu niepełnej keratynizacji) i półksiężycowatym kształcie. Obłączek jest częścią nieuwodnioną.

Macierz i korzeń paznokcia są osłonięte obrąbkiem naskórkowym nadpaznokciowym (eponychium). Od skóry palca ochraniany jest przez obrąbek naskórkowy podpaznokciowy (hyponychium). Na płytkę paznokciową składa się 100-150 warstw onychocytów (zrogowaciałych keratynocytów). Zbudowane są z keratyny twardej nieznacznie uwodnionej (3%) i zawierają: związki wapnia , żelaza, cynku, magnezu i miedzi.

Czytaj także: Źródła wiedzy o kosmetykach.

Co warto wiedzieć o metodach stylizacji paznokci?

Paznokcie poddawane są zabiegom upiększającym i ozdabiającym płytkę. Warto znać podstawowe informacje o metodach stylizacji paznokci, ponieważ mogą one mieć przełożenie na potrzeby pielęgnacyjne, ale też na choroby dotykające płytkę paznokciową.

Lakier do paznokci

Lakier zastyga na zasadzie parowania. Zawiera składniki takie jak: octan etylu, octan butylu, nitroceluloza, żywica, estry glikolu i barwniki. Jego zaletą jest to, że nie wymaga zakupu dodatkowego sprzętu czy narzędzi, jak w przypadku innych metod. Jest też najłatwiej dostępny, obecny na rynku od dawna, choć już nie najpopularniejszy.

Manicure hybrydowy

Lakier hybrydowy to polimerowa odmiana lakieru do paznokci. W odróżnieniu od tradycyjnego lakieru, nie zawiera rozpuszczalników. Jego utwardzanie polega na stymulowaniu światłem UV lub LED katalizatorów wpływających na reakcję polimeryzacji i przejście formy płynnej produktu w stałą. Zaletą manicure hybrydowego jest trwałość, która wynosi do 3 tygodni. Usuwa się go natomiast frezarką lub acetonem. Aceton bardzo wysusza paznokcie, co może prowadzić do onycholizy, dlatego coraz częściej używa się frezarek lub ewentualnie łączy obie metody. Manicure hybrydowy jest obecnie najpopularniejszą metodą stylizacji paznokci, przestał też być zarezerwowany tylko dla salonów. W drogeriach można znaleźć tzw. zestawy startowe, a także pełną gamę kolorów, co umożliwia wykonanie zabiegu samodzielnie w domu.

Manicure tytanowy

Manicure tytanowy, zwany także „dip powder nails” odbywa się bez użycia lampy UV/LED. Jest trwalszy od manicure hybrydowego, bo stylizacja utrzymuje się powyżej 3 tygodni. Pomimo tej wydłużonej trwałości warto pamiętać, że niekoniecznie przekłada się to na częstotliwość wykonywania stylizacji – po takim czasie i tak trzeba ją usunąć i wykonać nową ze względu na odrastanie paznokci. Manicure tytanowy polega na nałożeniu bazy, a następnie aplikacji kolorowych proszków na płytkę paznokcia. Baza podkładowa zawiera cyjanokrylan etylu, który polimeryzuje pod wpływem wody i powietrza, nie wnika w płytkę. Kolejnym krokiem jest aplikacja kolorowych pudrów. W ich skład wchodzą: dwutlenek tytanu, polimetakrylan metylu, nadtlenek benzoilu, wit. E i pantotenian wapnia.

W produkcie nawierzchniowym „top coat” natomiast znajduje się polimetakrylan etylu który tworzy warstwę utwardzonego szkła organicznego (plexiglass). Paznokcie są twardsze niż przy lakierze hybrydowym, co początkowo może stwarzać dyskomfort, ale dla posiadaczek paznokci o cienkiej, elastycznej płytce jest idealnym rozwiązaniem. Rzadziej wywołuje reakcje alergiczne w porównaniu do lakieru hybrydowego. Wadą tej metody jest na pewno mniejsza dostępność i wyższa cena. Jest usuwany frezarką oraz acetonem.

Paznokcie żelowe

Dzięki stylizacji żelem można zmienić naturalny kształt i długość paznokcia. Ten produkt występuje w jasnym kolorach, ale można na niego nałożyć lakier hybrydowy. Konieczne jest uzupełnianie co około 3 tygodnie. Żel wymaga utwardzenia w lampie UV/LED. Stylizację usuwa się frezarką lub pilnikiem, ponieważ aceton nie rozpuści żelu. Stwarza to niebezpieczeństwo przepiłowanie naturalnej płytki.

Paznokcie akrylowe

Ta metoda wymaga użycia proszku akrylowego i płynu (liquid). Proszek akrylowy to polimer składający się z kwasu akrylowego i metakrylowego. Jego utwardzanie następuje samoistnie po połączeniu z płynem zawierającym monomer metakrylan etylu. Zastrzeżenia co do bezpieczeństwa produktu sprawiły, że jest coraz mniej popularny. Usuwa się go acetonem, ale wymagany jest dłuższy czas kontaktu z płytką niż w przypadku lakieru hybrydowego. Można go też usunąć frezarką.

Doczepiane tipsy

Gotowe nakładki na paznokcie można kupić w drogeriach, ale w ostatnim czasie istotnie straciły na popularności.

Czytaj także: Pielęgnacja azjatycka – na czym polega jej popularność?

Jak pielęgnować skórę dłoni?

W pielęgnacji skóry dłoni należy skupić się na odbudowie bariery hydrolipidowej. Dłonie codziennie narażone są na niekorzystne czynniki takie jak: niska temperatura, wiatr, częste mycie, agresywne środki myjące i dezynfekujące. W przypadku bardzo wysuszonej, łuszczącej się i/lub pękającej skóry, warto ograniczyć używanie ręczników papierowych, a jeśli jest to niemożliwe – starać się przykładać je i delikatnie osuszać dłonie, a nie pocierać.

Skóra dłoni charakteryzuje się małą ilością gruczołów łojowych w części grzbietowej, a w części dłoniowej nie występują one w ogóle. Ponadto obserwuje się pogrubioną warstwę rogową. Podskórna tkanka tłuszczowa jest skąpa, a z wiekiem następuje jej stopniowy zanik.

Jakie składniki powinien zawierać krem do rąk?

Krem do rąk powinien zawierać substancje o działaniu natłuszczającym, okluzyjnym, regenerującym, nawilżającym i łagodzącym. Humektanty, których należy szukać w składzie to: gliceryna, mocznik, pantenol i proteiny (kolagen, elastyna). Emolienty, które powinny pojawić się w wartościowym kosmetyku to oleje: canola, masło shea, z pestek winogron, awokado, rokitnikowy, arganowy, ze słodkich migdałów, słonecznikowy lub konopny. Warto też by krem, szczególnie w sezonie jesienno-zimowym, zawierał emolienty tłuste takie jak parafina, wazelina czy woski stałe, a także regulatory cementu międzykomórkowego (ceramidy, cholesterol, lanolina), substancje pobudzające syntezę ceramdów (niacynamid, kwas mlekowy) oraz witaminy A, C i E. Godne uwagi są też substancje wpływające na mikrobiom: prebiotyki (inulina) i postbiotyki (filtraty bakteryjne, lizaty bakteryjne np. Lactobacillus ferment lysate).

Jak starzeje się skóra dłoni?

Starzenie się skóry dłoni objawia się zmniejszeniem nawilżenia i elastyczności skóry, licznymi drobnymi zmarszczkami i zanikiem tkanki tłuszczowej, co powoduje uwydatnienie ścięgien, kości i naczyń krwionośnych. Przy zaniku tkanek stosuje się lipofilling (wypełnianie własnym tłuszczem) oraz wypełnianie kwasem hialuronowym. Zabiegi w gabinecie obejmują m.in. użycie laserów, mezoterapię mikroigłową i radiofrekwencję mikroigłową. Z uwagi na ekspozycję na promieniowanie UV częstym problemem są przebarwienia. Tu z pomocą przychodzą zabiegi laserowe, mikrodermabrazja diamentowa oraz rozjaśniające działanie peelingów (Yellow Peel, kwas migdałowy, mlekowy oraz punktowo: kwas trójchlorooctowy (TCA)).

Czytaj także: Peptydy w kosmetykach.

Objawy chorób paznokci

Nieprawidłowy wygląd paznokcia może być wynikiem infekcji, urazu, schorzeń dermatologicznych lub  chorób ogólnoustrojowych. Wśród najczęściej występujących zmian pojawia się:

1. Leukonychia – białe plamki i pasma, które mogą obejmować całą płytkę. Są to zaburzenia rogowacenia powstałe na skutek urazu.
2. Onychorrhexis – są to podłużne wyżłobienia (bruzdkowania) z towarzyszącym rozszczepieniem i kruchością płytki (potocznie łamliwość) na skutek wysuszenia z powodu częstego mycia lub stosowania zmywaczy do paznokci. Przyczyną mogą być także niedobory witamin i żelaza.
3. Onycholiza – jest to oddzielanie się płytki paznokcia od łożyska spowodowane łuszczycą, niedoborem żelaza, infekcją Candida albicans, Pseudomonas aeruginosa oraz uszkodzeniami mechanicznymi.
4. Onychodystrophia – pod tą nazwa kryją się zaburzenia wzrostu paznokci, do których zaliczamy dwa typy zmian. Pierwsza to wrastanie paznokci, kiedy paznokieć wrasta w dół do wałów bocznych i tworzy ziarninę zapalną. Przyczyną dolegliwości są m.in. nieprawidłowo obcięte paznokcie. Druga to przerost paznokci (onychauxis), który często występuje u ludzi starszych i mylony jest z grzybicą.
5. Nadmierne uwodnienie płytki paznokciowej spowodowane m.in. długotrwałymi kąpielami, myciem naczyń, używaniem gumowych rękawic.
6. Grzybica paznokci – często współistnieje z grzybicą skóry, częściej występuje u stóp niż u rąk. Pierwsze symptomy pojawiają się przy wolnym brzegu. Objawy to: zmiana barwy płytki (zbielenie lub zażółcenie), kruchość, oddzielenie płytki od łożyska, pogrubienie płytki i rogowacenie podpłytkowe. Dużym problemem jest długi czas leczenia i nawrotowość.
7. Chromonychia – oznacza zmianę barwy paznokcia, co może mieć związane zarówno z nieprawidłową pielęgnacją, jak i schorzeniami:

•  żółta: ciemne lakiery stosowane bez bazy, błędy w stosowaniu produktów do stylizacji, używanie przeterminowanych produktów
•  zielona: zakażenie bakteryjne (Pseudomonas aeruginosa), grzybicze (Aspergillus), choroby pęcherzowe lub krwiak podpaznokciowy
•  niebieska i szara: choroba Wilsona, leki przeciwmalaryczne, niektóre antybiotyki, leki przeciwnowotworowe, srebro koloidalne stosowane zewnętrznie
•  czerwona: naczyniak, toczeń rumieniowaty, porfiria, reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), liszaj płaski, leki: heparyna
•  brunatna, brązowa, czarna: podpaznokciowe znamiona barwnikowe
•  ciemnoczerwona, sinoczarna, brunatna: krwiak pourazowy, faza zejściowa różnicuje krwiaka od czerniaka

Zaburzenia gospodarki żelaza a wygląd paznokci

Przy nadmiernym gromadzeniu żelaza w obrębie paznokci pojawiają się następujące objawy: wylewy podpaznokciowe, mikrozakrzepy w naczyniach włosowatych widoczne przez płytkę, zapalenia wałów okołopaznokciowych i wkręcające się paznokcie.

Przy niedoborze żelaza może wystąpić koilonychia (płytka paznokcia ma kształt łyżeczki),  leukonychia (bielactwo paznokci), linia Beau (wgłębienia przebiegające poprzecznie na całej długości), kruchość i łamliwość, paznokcie Muehrckego (onycholiza spowodowana zaburzeniami krążenia), zasinienia i zanik obłączka, zanik eponychium i zbielenie płytki paznokciowej.

Czytaj także: Pielęgnacja włosów: równowaga PEH i olejowanie od podstaw.

Jakie zagrożenia mogą się wiązać z zabiegami w gabinecie kosmetycznym?

Na pierwszym miejscu powinno być zawsze bezpieczeństwo, więc należy upewnić się, że używane do zabiegu narzędzia zostały odpowiednio zdezynfekowane i wysterylizowane. W przeciwnym wypadku istnieje ryzyko zarażenia się m.in. wirusem HCV i HIV. Stylistka powinna przy klientce odpakowywać poszczególne narzędzia, a produkty takie jak pilnik, polerka i patyczek powinny być bezwzględnie jednorazowe.

Innym zagrożeniem są reakcje na stosowane produkty. Mogą przybierać postać alergii lub podrażnień. Wyprysk kontaktowy często manifestuje się w obrębie skóry powiek, dolnej części twarzy, boków szyi, górnej części klatki piersiowej. Podrażnienia często wynikają z nieprawidłowo przygotowanej płytki.

Największym niebezpieczeństwem jest nieprawidłowa technika pracy. Źle przygotowane paznokcie to nie tylko zmniejszenie trwałości stylizacji, ale ryzyko rozwoju infekcji i zmian w obrębie płytki paznokciowej. By zwiększyć przyczepność lakieru lub lakieru hybrydowego należy zmatowić płytkę, czyli usunąć warstwę tłuszczu. Nie można jednak usunąć więcej niż 3% grubości paznokcia, bo po zdjęciu takiej stylizacji płytka będzie krucha, łamliwa i bolesna, może tez wystąpić leukonychia i onycholiza. Do usuwania produktu zaleca się stosować pilniki o ziarnistości poniżej 100. Używanie gruboziarnistych pilników lub nadmierny ucisk może doprowadzić do siniaków (podbiegnięć krwawych). Nieumiejętne użycie pilników lub zbyt mocny ucisk frezarki wytwarzają ciepło, które odpowiada za bolesne przepiłowanie płytki odczuwane jako oparzenie.

Czytaj także: Dermatozy i pielęgnacja skóry głowy.

Jakie dolegliwości mogą pojawić się po nieprawidłowo wykonanej stylizacji paznokci?

• Bruzdy poprzeczne – powstałe przy użyciu metalowych kopytek do odsuwania skórek, jeśli się nie powtarzają, to nie są groźne. Są wynikiem mikrouszkodzeń dystalnej warstwy macierzy paznokcia.
• Zanokcica – ropne zakażenie wału okołopaznokciowego, może się rozwinąć na skutek skaleczenia cążkami lub krawędzią pilnika. Za zakażenie najczęściej odpowiadają gronkowiec złocisty (Staphylococus aureus), paciorkowce i bakterie gram ujemne. Objawy to: obrzęk, zaczerwienienie, tkliwość i ból. Leczenie stanowi miejscowa antybiotykoterapia i ciepłe okłady.
• Zastrzał – głęboka bakteryjna infekcja, powstała na skutek np. zakłucia igłą. Może sięgać głęboko do ścięgien, kości i stawów, im głębiej, tym jest bardziej niebezpieczna. Objawia się obrzękiem i ograniczeniem ruchomości. W przypadku zastrzału stosuje się antybiotykoterapię ogólną i/lub leczenie chirurgiczne.
• Zespół zielonego paznokcia – potocznie zwany „zieloną bakterią”, ponieważ na paznokciach pojawiają się zielone plamki. Odpowiedzialna za to pałeczka ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa) jest składnikiem flory bakteryjnej pach, pachwin, okolicy analnej i okolic międzypalcowych stóp. Trudno penetruje przez płytkę paznokciową, więc jej kolonizacja jest możliwa na uszkodzonej płytce lub zakażonej wcześniej przez grzybicę. Infekcja powoduje onycholizę i spowodowane piocjaniną zielonkawe zabarwienie paznokcia. Zakażeniu sprzyja częste, długotrwałe moczenie i maceracja. Oprócz zmiany barwy występuje przewlekła proksymalna zanokcica i onycholiza dystalno-boczna. Leczenie obejmuje stosowanie antybiotyków miejscowo i doustnie oraz utrzymywanie dłoni w suchości.
• Pękniecie paznokcia – nie należy pęknięcia wypełniać bazą czy żelem, ponieważ tworzy to środowisko do rozwoju bakterii beztlenowych. Należy w tej sytuacji skrócić maksymalnie paznokieć i założyć jałowy opatrunek.

Zabiegi pielęgnacyjne na dłonie i paznokcie

Zabiegi z użyciem parafiny płynnej mają coraz mniej zwolenników ze względu na nietrwały efekt i „czarny PR” samej substancji demonizowanej przez zwolenników pielęgnacji naturalnej. By efekt był zauważalny, kąpiel parafinową należy przeprowadzać 2 razy w tygodniu, a najlepiej wcześniej wykonać peeling, nanieść ampułkę witaminową lub z kwasem hialuronowym i dopiero zastosować parafinę, która będzie tu działała jako okluzja.

Polecany diabetykom z uwagi na mniejsze ryzyko skaleczenia jes manicure biologiczny. Polega on na używaniu papierowych lub szklanych pilników, do odsuwania skórek (nie wycina się ich) stosuje się drewniany patyczek. Skórki najpierw zmiękcza się przy pomocy specjalnego preparatu, ale nie używa się żadnych metalowych przedmiotów.

Z kolei manicure japoński jest wykonywany w serii (10 zabiegów co 2 tygodnie). Polega na wmasowaniu pasty witaminowej z dodatkiem minerałów w naturalną płytkę paznokciową. Polerka, której używa się do wcierania pasty powoduje lepsze ukrwienie łożyska i usunięcie nierówności. Kolejnym krokiem jest naniesienie pudru, który zabezpiecza składniki aktywne pasty (wit. A, E, H, prowitamina B5, keratyna, krzemionka z Morza Japońskiego i pyłek pszczeli). Po zabiegu paznokcie mają piękny połysk – efekt utrzymuje się 2 tygodnie. Nie zaleca się nakładać stylizacji na taką płytkę, bo jest ona mocno wypolerowana i natłuszczona, co zmniejsza przyczepność i trwałość stylizacji.

Dodatkowe preparaty utwardzające płytkę można stosować pod stylizację lub jako osobny zabieg (IBX System).

Oprócz powyższych zabiegów ważna jest regularna pielęgnacja domowa. Warto stosować „kąpiele” w oliwie, wcierać w  okolicę okołopaznokciową lanolinę, olej rycynowy lub olej migdałowy. Można także stosować kapsułki olejowe z wit. A+E, które natłuszczają, wzmacniają płytkę i czynią bardziej odporną na urazy.

Czytaj także: Przebarwienia skóry – profilaktyka i terapia.

Czy trzeba robić przerwę od stylizacji paznokci?

Popularny jest pogląd, że co jakiś czas należy dać paznokciom „pooddychać” i zrobić przerwę od stylizacji. Jest ona niezbędna jedynie w przypadku, gdy z płytką paznokciową bądź wałami okołopaznokciowymi dzieje się coś złego. Dlatego po zdjęciu stylizacji należy dokładnie obejrzeć paznokcie i gdy cokolwiek wzbudza nasze obawy – nie nakładać produktu, lecz zająć się diagnostyką, leczeniem i regeneracją. Jeśli płytka jest zdrowa i nieuszkodzona, to nie ma takiej potrzeby i można nałożyć produkt. Paznokieć jest martwym wytworem naskórka. Problemem jest złe założenie stylizacji, powodujące zapowietrzenie. Produkt nie przylega wtedy ściśle do płytki, w wyniku czego tworzy się środowisko optymalne do rozwoju bakterii i grzybów.

Niebezpieczne może być nieprawidłowe zdjęcie stylizacji, ponieważ aceton silnie przesusza płytkę, dlatego obecnie stosuje się zdejmowanie frezarką lub łączenie obu metod. Przy użyciu frezarki bardzo ważna jest wiedza i umiejętności stylistki. Są różne rodzaje frezów, poza tym kluczowa jest technika pracy z tym urządzeniem, tak by uniknąć groźnego i bolesnego przepiłowania płytki.

Czytaj także: Bariera hydrolipidowa skóry – podstawa pielęgnacji.

Podsumowanie

Najlepszą metodą regeneracji paznokci jest zdrowa zbilansowana dieta z ewentualną suplementacją. Odżywki pozwolą uniknąć dalszych zniszczeń płytki i zabezpieczą przed urazami. Nie mogą zregenerować płytki, bo jest ona tworem martwym i musi odtworzyć się  na nowo.

Piśmiennictwo:

1. Jaworek A.K., Jaworek M., Zalewski A., Mazgaj M., Kurzawa R., Wojas-Pelc A., Przegląd przydatnych dla lekarzy (także niedermatologów) praktycznych zagadnień związanych ze schorzeniami aparatu paznokciowego, Pediatr Med Rodz 2020, 16 (1), p. 62–69
2. Sokołowska-Wojdyło M., Sobjanek M., Woś-Wasilewska E., Dermatologia dla stylistów paznokci, paznokcie.pl, 2022, 116s.
3. Choroby paznokci | Dermatologia – mp.pl
4. Zakażenie paznokci bakterią Pseudomonas aeruginosa | Dermatologia – mp.pl
5. Szota K., Szota- Rudnicka A., Człowiek (be)z żelaza, LNE  132, 5/2020, 182-185
6. Bettan R., Król M., Żel, hybryda czy akryl?, LNE 130, 3/2020, 164-167
7. Kołodziejczak, A, Kosmetologia t. 1, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2019, 674s
8. Kołodziejczak, A. Kosmetologia t. 2, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2020, 642s
9. Sobolewska E., Godlewska R., Michalski J., Praktyczna kosmetologia, Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2017, 129 s
10. Martini, M-C., Kosmetologia i farmakologia skóry, Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2006, 453s.