W listopadzie 2022 r. Komisja Europejska w ramach procedury centralnej wydała 10 decyzji o dopuszczeniu do obrotu nowych produktów leczniczych przeznaczonych do stosowania u ludzi. Dotyczą one 3 nowych substancji czynnych (marybawir – oznaczony jako lek sierocy, mitapiwat – oznaczony jako lek sierocy, sutymlimab – oznaczony jako lek sierocy) i 6 substancji czynnych już stosowanych w medycynie.
Produkty omówiono w ramach klasy ATC według WHO oraz substancji czynnej z uwzględnieniem wskazań i mechanizmu działania według Charakterystyki Produktu Leczniczego, pomijając inne szczegóły, które można znaleźć w witrynie internetowej Europejskiej Agencji Produktów Leczniczych (https://www.ema.europa.eu ).
B – Krew i układ krwiotwórczy
B06/B06A – Inne środki hematologiczne; B06AX – Inne środki hematologiczne
Mitapivat: Pyrukynd (Agios) jest wskazany w leczeniu niedoboru kinazy pirogronianowej (niedoboru PK) u pacjentów dorosłych.
Mitapiwat jest aktywatorem kinazy pirogronianowej i działa przez bezpośrednie wiązanie z tetramerem kinazy pirogronianowej. W przypadku niedoboru PK postać kinazy pirogronianowej w krwinkach czerwonych (PKR) ulega mutacji, co prowadzi do obniżenia poziomu adenozynotrójfosforanu (ATP), skrócenia czasu życia krwinek czerwonych i przewlekłej hemolizy. Mitapiwat poprawia homeostazę energii krwinek czerwonych przez zwiększenie aktywności PKR.
Decyzją Komisji Europejskiej z 22 kwietnia 2020 mitapiwat został oznaczony jako sierocy produkt leczniczy w podanym wskazaniu, a w okresie do 10 listopada 2032 ma zagwarantowaną 10‑letnią wyłączność rynkową.
H – Leki hormonalne działające ogólnie, z wyłączeniem hormonów płciowych i insulin
H05 – Homeostaza wapnia; H05A/H05AA – Hormony przytarczyc i analogi
Teriparatide: Teriparatide Sun (Sun Pharmaceutical Industries) to 7. zarejestrowana marka teryparatydu. Na rynek wprowadzono lek oryginalny Forsteo (Eli Lilly). Nie pojawiły się jeszcze w sprzedaży: Livogiva (Theramex), Movymia (Stada), Osteoteri (G.L. Pharma), Sondelbay (Accord Healthcare) i Terrosa (Gedeon Richter).
Teryparatyd zawarty w lekach Osteoteri i Teriparatide Sun jest wytwarzany syntetycznie, w odróżnieniu od pozostałych leków, których teryparatyd jest otrzymywany biotechnologicznie (metodą rekombinacji DNA) w komórkach Escherichia coli (Forsteo, Movymia, Sondelbay, Terrosa) lub Pseudomonas fluorescens (Livogiva).
J – Leki przeciwzakaźne działające ogólnie
J05 – Leki przeciwwirusowe działające ogólnie; J05A – Bezpośrednio działające leki przeciwwirusowe; J05AX – Inne leki przeciwwirusowe
Maribavir: Livtencity (Takeda) jest wskazany w leczeniu zakażenia wirusem cytomegalii (CMV) i (lub) choroby niereagującej (z opornością lub bez) na jedną lub więcej wcześniejszych terapii, w tym na gancyklowir, walgancyklowir, cydofowir lub foskarnet u dorosłych pacjentów, którzy przeszli przeszczepienie krwiotwórczych komórek macierzystych (HSCT) lub przeszczepienie narządu litego (SOT).
Marybawir jest konkurencyjnym inhibitorem kinazy białkowej UL97. Inhibicja UL97 występuje w fazie replikacji wirusowego DNA, co powoduje zahamowanie kinazy serynowo-treoninowej UL97 poprzez konkurencyjne hamowanie wiązania ATP z miejscem wiązania ATP kinazy, bez wpływu na proces dojrzewania konkatemeru, znosząc działanie fosfotransferazy hamującej replikację i dojrzewanie DNA CMV, enkapsydację DNA CMV oraz wydostawanie się DNA CMV z jądra komórkowego.
Decyzją Komisji Europejskiej z 18 grudnia 2007 marybawir został oznaczony jako sierocy produkt leczniczy w podanym wskazaniu, a w okresie do 10 listopada 2032 ma zagwarantowaną 10‑letnią wyłączność rynkową.
J07 – Szczepionki; J07B – Szczepionki wirusowe; J07BX – Inne szczepionki wirusowe
COVID-19 vaccines: VidPrevtyn Beta (Sanofi Pasteur) to 7. zarejestrowana szczepionka przeciw chorobie COVID‑19 (ang. coronavirus disease 2019). Do dystrybucji do punktów szczepień wprowadzono 5 szczepionek: od grudnia 2020 Comirnaty (BioNTech Manufacturing), od stycznia 2021 Spikevax (Moderna Biotech; wprowadzona pierwotnie pod nazwą COVID-19 Vaccine Moderna), od lutego 2021 Vaxzevria (AstraZeneca; wprowadzona pierwotnie pod nazwą COVID-19 Vaccine AstraZeneca), od kwietnia 2021 Jcovden (Janssen-Cilag; wprowadzona pierwotnie pod nazwą COVID-19 Vaccine Janssen) i od marca 2022 Nuvaxovid (Novavax).
Nie została wprowadzona do dystrybucji w Polsce szczepionka COVID-19 Vaccine (inactivated, adjuvanted) Valneva.
Szczepionka VidPrevtyn Beta jest wskazana jako dawka przypominająca do czynnego uodpornienia osób dorosłych w celu zapobiegania chorobie COVID-19, które otrzymały wcześniej szczepionkę mRNA przeciw COVID-19 lub szczepionkę przeciw COVID-19 z wektorem adenowirusowym.
Jedna dawka 0,5 ml zawiera 5 mcg rozpuszczalnego trimerycznego białka S (ang. spike) wirusa SARS-CoV-2 (szczep B.1.351), wytwarzanego metodą rekombinacji DNA przy użyciu bakulowirusowego systemu ekspresji w owadziej linii komórkowej pochodzącej z komórek Sf9 gatunku Spodoptera frugiperda (ang. fall armyworm – sówka jesienna, z rzędu motyli, szkodnik kukurydzy, pomidora, papryki, cebuli, fasoli, warzyw dyniowatych i kapustnych). Białko S jest stabilizowane w konformacji przedfuzyjnej oraz z usuniętymi domenami transbłonową i wewnątrzkomórkową. Połączenie antygenu z adiuwantem wzmacnia odpowiedź immunologiczną, co może się przyczyniać do ochrony przed COVID-19. Zestaw do podania stanowią dwie fiolki wielodawkowe po 2,5 ml (fiolka z antygenem i fiolka z adiuwantem), których zawartość należy zmieszać przed użyciem. Po zmieszaniu fiolka ze szczepionką zawiera 10 dawek po 0,5 ml. Adiuwant AS03 zawiera w 2,5 ml: 10,69 mg skwalenu, 11,86 mg DL-α-tokoferolu i 4,86 mg polisorbatu 80.
L – Leki przeciwnowotworowe i wpływające na układ odpornościowy
L01 – Leki przeciwnowotworowe; L01E – Inhibitory kinazy białkowej; L01EX – Inne inhibitory kinazy białkowej
Sorafenib: Sorafenib Accord (Accord Healthcare) to 9. zarejestrowana marka sorafenibu. Na rynek wprowadzono 6 marek: Nexavar (Bayer; lek oryginalny), od sierpnia 2021 Sorafenib Zentiva, od września 2021 Sorafenib Sandoz, od listopada 2021 Sorafenib G.L. (G.L. Pharma), od lutego 2022 Sorafenib Teva i od października 2022 Sorafenib Stada.
Nie pojawiły się jeszcze w sprzedaży: Sorafenib Mylan, Sorafenib Pharmascience.
L04/L04A – Leki hamujące układ odpornościowy; L04AA – Selektywne leki hamujące układ odpornościowy
Sutimlimab: Enjaymo (Genzyme) jest wskazany do stosowania w leczeniu niedokrwistości hemolitycznej u dorosłych pacjentów z chorobą zimnych aglutynin (ang. cold agglutinin disease, CAD).
Sutymlimab jest przeciwciałem monoklonalnym (mAb) z klasy immunoglobuliny G4 (IgG4) wytwarzanym metodą rekombinacji DNA w komórkach jajnika chomika chińskiego (CHO), które hamuje klasyczną drogę aktywacji dopełniacza (CP) i wiąże się specyficznie ze składową 1 białka dopełniacza, podjednostką s (C1s), proteazą serynową, która rozszczepia C4. Sutymlimab nie hamuje lektynowej i alternatywnej drogi aktywacji dopełniacza. Hamowanie klasycznej drogi aktywacji dopełniacza na poziomie C1s zapobiega odkładaniu się opsonin dopełniacza na powierzchni krwinek czerwonych, co prowadzi do zahamowania hemolizy u pacjentów z CAD, zapobiega powstawaniu prozapalnych anafilatoksyn C3a i C5a oraz końcowego kompleksu dopełniacza C5b-9.
Decyzją Komisji Europejskiej z 17 lutego 2016 sutymlimab został oznaczony jako sierocy produkt leczniczy w podanym wskazaniu, a w okresie do 23 listopada 2032 ma zagwarantowaną 10‑letnią wyłączność rynkową.
Teriflunomide: Teriflunomide Accord (Accord Healthcare) i Teriflunomide Mylan to odpowiednio 2. i 3. zarejestrowana marka teryflunomidu. Do sprzedaży wprowadzono od czerwca 2015 lek oryginalny Aubagio (Sanofi Winthrop).
Leki są wskazane w leczeniu dorosłych pacjentów oraz dzieci i młodzieży w wieku 10 lat i starszych ze stwardnieniem rozsianym (ang. multiple sclerosis, MS) o przebiegu rzutowo-ustępującym.
Teryflunomid jest środkiem immunomodulującym o właściwościach przeciwzapalnych, który w sposób wybiórczy i odwracalny hamuje aktywność mitochondrialnego enzymu – dehydrogenazy dihydroorotanowej (ang. dihydroorotate dehydrogenase, DHO-DH), który funkcjonalnie łączy się z łańcuchem oddechowym. W wyniku hamowania teryflunomid ogólnie zmniejsza proliferację szybko dzielących się komórek, które zależą od syntezy pirymidyny de novo. Dokładny mechanizm terapeutycznego działania teryflunomidu w leczeniu MS nie jest do końca wyjaśniony, ale może on obejmować redukcję liczby limfocytów T.
N – Układ nerwowy
N05 – Leki psychotropowe; N05C – Leki nasenne i uspokajające; N05CH – Agoniści receptora melatoniny
Melatonin: Melatonin Neurim (RAD Neurim Pharmaceuticals) to 8. zarejestrowana marka produktu leczniczego zawierającego melatoninę. Lek jest wskazany jako monoterapia w krótkotrwałym leczeniu pierwotnej bezsenności, charakteryzującej się niską jakością snu, u pacjentów w wieku 55 lat lub starszych.
Do sprzedaży wprowadzono:
- 1 lek receptowy wskazany jako monoterapia w krótkotrwałym leczeniu pierwotnej bezsenności, charakteryzującej się niską jakością snu, u pacjentów w wieku 55 lat lub starszych: od sierpnia 2008 Circadin (RAD Neurim Pharmaceuticals) o przedłużonym uwalnianiu w dawce 2 mg;
- 4 leki bezreceptowe wskazane jako środki pomocnicze w leczeniu zaburzeń rytmu snu i czuwania np. związanych ze zmianą stref czasowych lub w związku z pracą zmianową, a także jako środki ułatwiające regulację zaburzeń dobowego rytmu snu i czuwania u pacjentów niewidomych: Melatonina LEK-AM, od listopada 2019 Melabiorytm (Aflofarm; preparat wprowadzony pierwotnie pod nazwą Melatonina Medicplast, a następnie od maja 2011 pod nazwą Tonasen), od lipca 2021 Melatonina Polfarmex i od października 2022 Melatonina Pharma Nord.
Nie pojawiły się jeszcze na rynku:
- Sental (Vitabalans) wskazany do krótkotrwałego leczenia zaburzeń snu związanych ze zmianą stref czasowych u osób dorosłych;
- Slenyto (RAD Neurim Pharmaceuticals) wskazany w leczeniu bezsenności u dzieci i młodzieży w wieku 2-18 lat z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (ang. Autism Spectrum Disorder, ASD) i (lub) zespołem Smith-Magenis, gdy środki zapewniające higienę snu okazały się nieskuteczne.
Na rynku są także dostępne środki spożywcze zawierające melatoninę.
S – Narządy zmysłów
S01 – Leki oftalmologiczne; S01L – Środki stosowane w leczeniu zaburzeń naczyniowych oka; S01LA – Leki hamujące tworzenie nowych naczyń
Ranibizumab: Ximluci (Stada) to lek biopodobny, 4. zarejestrowana marka ranibizumabu. Do sprzedaży od grudnia 2006 wprowadzono Lucentis (Novartis Europharm).
Nie pojawiły się jeszcze na rynku: Byooviz (Samsung Bioepis) i Ranivisio (Midas Pharma).
Leki są wskazane do stosowania u dorosłych w: leczeniu neowaskularnej (wysiękowej) postaci zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem (AMD, ang. age-related macular degeneration); leczeniu zaburzeń widzenia spowodowanych cukrzycowym obrzękiem plamki (DME, ang. diabetic macular oedema); leczeniu retinopatii cukrzycowej proliferacyjnej (PDR, ang. proliferative diabetic retinopathy); leczeniu zaburzeń widzenia spowodowanych obrzękiem plamki wtórnym do niedrożności naczyń żylnych siatkówki (RVO, ang. retinal vein occlusion) tj. zakrzepie żyły środkowej siatkówki (CRVO, ang. central RVO) lub jej gałęzi (BRVO, ang. branch RVO); leczeniu zaburzeń widzenia spowodowanych neowaskularyzacją naczyniówkową (CNV, ang. choroidal neovascularisation).
Niektóre decyzje porejestracyjne Komisji Europejskiej:
- decyzja z 18 XI 2022 dotycząca wycofania od 31 XII 2022, na wniosek posiadacza (Gilead Sciences) z 26 X 2022, pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego stosowanego u ludzi Hepsera, zarejestrowanego 6 III 2003 – substancja czynna: adefovir dipivoxil, klasa: J05AF.
Opracowanie: dr n. farm. Jarosław Filipek
Kierownik Działu Informacji o Produktach
Administrator Farmaceutycznej Bazy Danych BAZYL
IQVIA
2022-12-10
Źródła:
- klasyfikacja ATC i nomenklatura nazw substancji czynnych na podstawie opracowania WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology (“Guidelines for ATC Classification and DDD assignment 2022”, Oslo 2021; “ATC Index with DDDs 2022”, Oslo 2021), ze zmianami i uzupełnieniami mającymi zastosowanie w roku 2022 – tłumaczenie własne;
- informacje rejestracyjne: “Union Register of medicinal products for human use”; “Union Register of not active medicinal products for human use”;
- informacje o wprowadzeniu produktu na rynek w Polsce: dane IQVIA;
- opisy wskazań i mechanizmów działania: Charakterystyki Produktów Leczniczych;
- pozostałe opinie i komentarze: autorskie.