We wrześniu 2022 r. Komisja Europejska w ramach procedury centralnej wydała 10 decyzji o dopuszczeniu do obrotu nowych produktów leczniczych przeznaczonych do stosowania u ludzi. Dotyczą one 7 nowych substancji czynnych (farycymab, fosdenopteryna – oznaczona jako lek sierocy, relatlimab, tezepelumab, tirzepatyd, woklosporyna, wutrisyran – oznaczony jako lek sierocy) i 4 substancji czynnych już stosowanych w medycynie.
Produkty omówiono w ramach klasy ATC według WHO oraz substancji czynnej z uwzględnieniem wskazań i mechanizmu działania według Charakterystyki Produktu Leczniczego, pomijając inne szczegóły, które można znaleźć w witrynie internetowej Europejskiej Agencji Produktów Leczniczych (https://www.ema.europa.eu).
A – Przewód pokarmowy i metabolizm
A10 – Leki stosowane w cukrzycy; A10B – Leki obniżające poziom glukozy we krwi, z wyłączeniem insulin; A10BX – Inne leki obniżające poziom glukozy we krwi, z wyłączeniem insulin
Tirzepatide: Mounjaro (Eli Lilly) jest wskazany w leczeniu osób dorosłych z niedostatecznie kontrolowaną cukrzycą typu 2 jako uzupełnienie diety i ćwiczeń fizycznych: w monoterapii, gdy stosowanie metforminy uważa się za niewłaściwe z powodu nietolerancji lub przeciwwskazań; w skojarzeniu z innymi produktami leczniczymi stosowanymi w leczeniu cukrzycy.
Tirzepatyd jest peptydem złożonym z 39 aminokwasów z cząsteczką dwukwasu tłuszczowego C20, która umożliwia wiązanie z albuminą i wydłuża okres półtrwania związku. Tirzepatyd jest długo działającym podwójnym agonistą receptorów glukozozależnego polipeptydu insulinotropowego (ang. glucose-dependent insulinotropic polypeptide, GIP) i glukagonopodobnego peptydu 1 (ang. glucagon-like peptide-1, GLP-1). Obydwa receptory występują na komórkach wewnątrzwydzielniczych α i β trzustki, komórkach mózgu, serca, naczyń krwionośnych, komórkach układu immunologicznego (leukocytach), jelita i nerki. Receptory GIP występują także na adipocytach. Tirzepatyd cechuje się wysokim stopniem selektywności wobec ludzkich receptorów GIP i GLP-1. Ma wysokie powinowactwo zarówno do receptorów GIP, jak i GLP-1. Działanie tirzepatydu na receptory GIP jest podobne do działania naturalnego hormonu GIP. Działanie tirzepatydu na receptory GLP-1 jest słabsze w porównaniu z naturalnym hormonem GLP-1. Maksymalne stężenie tirzepatydu osiągane jest 8 do 72 godzin po podaniu dawki. Ekspozycję w stanie równowagi dynamicznej uzyskuje się po 4 tygodniach podawania raz w tygodniu. Ekspozycja na tirzepatyd podawany podskórnie zwiększa się w sposób proporcjonalny do dawki.
A16/A16A – Pozostałe produkty działające na przewód pokarmowy i metabolizm; A16AX – Różne środki działające na przewód pokarmowy i metabolizm
Fosdenopterin: Nulibry (Comharsa Life Sciences) jest wskazany do stosowania w leczeniu pacjentów z niedoborem kofaktora molibdenowego (MoCD, ang. molybdenum cofactor deficiency) typu A.
U pacjentów z MoCD typu A występują mutacje w genie syntezy kofaktora molibdenowego 1 (MOCS1), prowadzące do niewystarczającej, zależnej od MOCS1A/B, syntezy substratu pośredniego cPMP. Terapia zastępcza substratami przy zastosowaniu leku Nulibry zapewnia egzogenne źródło cPMP, który jest przekształcany w molybdopterynę. Następnie molybdopteryna przekształca się w kofaktor molibdenowy, który jest potrzebny do aktywacji enzymów zależnych od molibdenu, w tym oksydazy siarczynowej (ang. sulphite oxidase, SOX), enzymu obniżającego stężenie siarczynów neurotoksycznych.
Decyzją Komisji Europejskiej z 20 września 2010 fosdenopteryna (cykliczny monofosforan piranopteryny) została oznaczona jako sierocy produkt leczniczy w podanym wskazaniu, a w okresie do 16 września 2032 ma zagwarantowaną 10‑letnią wyłączność rynkową.
L – Leki przeciwnowotworowe i wpływające na układ odpornościowy
L01 – Leki przeciwnowotworowe;
L01D – Antybiotyki cytotoksyczne i substancje o zbliżonym działaniu; L01DB – Antracykliny i substancje o podobnej budowie
Doxorubicin: Celdoxome pegylated liposomal (Yes Pharmaceutical Development Services) to 7. zarejestrowana marka doksorubicyny. Do sprzedaży wprowadzono 5 marek: Adriblastina PFS (Pfizer), Caelyx pegylated liposomal (Baxter; lek zarejestrowany pierwotnie pod nazwą Caelyx), Doxorubicin-Ebewe, Myocet Liposomal (Teva; lek zarejestrowany pierwotnie pod nazwą Myocet) i od maja 2012 Doxorubicinum Accord (Accord Healthcare).
Nie pojawił się jeszcze na rynku: Zolsketil pegylated liposomal (Accord Healthcare).
Preparaty Caelyx, Celdoxome, Myocet i Zolsketil są lekami przygotowanymi w postaci liposomalnej, w tym Caelyx pegylated liposomal, Celdoxome pegylated liposomal i Zolsketil pegylated liposomal zawierają liposomy pegylowane, których powierzchnia pokryta jest metoksypolietylenoglikolem (MPEG). Proces ten zabezpiecza liposomy przed wykryciem przez układ fagocytów jednojądrzastych (MPS), co powoduje, że lek dłużej znajduje się w krwiobiegu.
L01X – Inne leki przeciwnowotworowe; L01XY – Połączenia leków przeciwnowotworowych; L01XY03 – Niwolumab i relatlimab
Nivolumab+relatlimab: Opdualag (Bristol Myers-Squibb) jest wskazany do leczenia pierwszej linii zaawansowanego (nieoperacyjnego lub przerzutowego) czerniaka u dorosłych i młodzieży w wieku 12 lat i starszej z ekspresją PD-L1 na komórkach guza <1%.
Niwolumab i relatlimab są ludzkimi przeciwciałami monoklonalnymi z klasy immunoglobulin G4 (IgG4), wytwarzanymi w komórkach jajnika chomika chińskiego za pomocą technologii rekombinacji DNA. Niwolumab jest inhibitorem receptora programowanej śmierci komórki typu 1 (anty-PD-1; PD = ang. programmed death). Relatlimab jest inhibitorem genu aktywacji limfocytów-3 (anty-LAG-3; LAG 3 = ang. lymphocyte-activation gene 3).
Wiązanie ligandów PD-1, PD-L1 i PD-L2 z receptorem PD-1 znajdującym się na limfocytach T hamuje proliferację limfocytów T i produkcję cytokin. W niektórych nowotworach dochodzi do zwiększenia stężenia ligandów PD-1, a sygnalizacja za pośrednictwem tego szlaku może przyczynić się do zahamowania aktywnego nadzoru immunologicznego limfocytów T nad nowotworami. Niwolumab wiąże się z receptorem PD-1, blokuje interakcje z jego ligandami PD-L1 i PD-L2 oraz zmniejsza hamowanie odpowiedzi immunologicznej, w tym odpowiedzi immunologicznej przeciwnowotworowej za pośrednictwem szlaku PD-1. W mysich syngenicznych modelach nowotworów zablokowanie aktywności receptora PD-1 powodowało zmniejszenie wzrostu guza. Relatlimab wiąże się z receptorem LAG-3, blokuje jego interakcję z ligandami, w tym z cząsteczkami głównego układu zgodności tkankowej klasy 2 (MHC II, MHC = ang. major histocompatibility complex), i zmniejsza hamowanie odpowiedzi immunologicznej za pośrednictwem szlaku LAG-3. Antagonizm tego szlaku sprzyja proliferacji limfocytów T i wydzielaniu cytokin. Skojarzenie niwolumabu (anty-PD-1) i relatlimabu (anty-LAG‑3) powoduje zwiększoną aktywację limfocytów T w porównaniu z aktywnością każdego z tych przeciwciał osobno. W mysich syngenicznych modelach nowotworów blokada LAG-3 potęguje przeciwnowotworowe działanie blokady PD‑1, hamując wzrost guza i sprzyjając jego regresji.
L04/L04A – Leki hamujące układ odpornościowy;
L04AD – Inhibitory kalcyneuryny
Voclosporin: Lupkynis (Otsuka) w połączeniu z mykofenolanem mofetylu jest wskazany w leczeniu dorosłych pacjentów z czynną nefropatią toczniową (ang. lupus nephritis, LN) klasy III, IV lub V (w tym mieszaną klasą III/V i IV/V).
Woklosporyna jest immunosupresyjnym inhibitorem kalcyneuryny, który hamuje kalcyneurynę w sposób zależny od dawki do maksymalnej dawki 1,0 mg/kg masy ciała. Aktywacja limfocytów wiąże się ze wzrostem wewnątrzkomórkowych stężeń wapnia. Kalcyneuryna jest fosfatazą zależną od wapnia/kalmoduliny, której aktywność jest wymagana do indukowania produkcji i proliferacji limfocytów T. Działanie immunosupresyjne prowadzi do hamowania proliferacji limfocytów, produkcji cytokin T oraz ekspresji antygenów powierzchniowych aktywacji komórek T.
L04AX – Inne leki hamujące układ odpornościowy
Thalidomide: Thalidomide Lipomed to 3. zarejestrowana marka talidomidu. Do sprzedaży wprowadzono od września 2010 Thalidomide Celgene (Celgene Europe; zmieniono nazwę leku na Thalidomide BMS i podmiot odpowiedzialny na Bristol-Myers Squibb, ale lek pod nową nazwą jeszcze nie pojawił się na rynku; zarejestrowany pierwotnie pod nazwą Thalidomide Pharmion). Nie został jeszcze wprowadzony do sprzedaży Thalidomide Accord (Accord Healthcare).
N – Układ nerwowy
N07/N07X/N07XX – Inne leki wpływające na układ nerwowy
Vutrisiran: Amvuttra (Alnylam) jest wskazany do stosowania w leczeniu dziedzicznej amyloidozy transtyretynowej (hATTR, ang. hereditary transthyretin-mediated amyloidosis) u dorosłych pacjentów z polineuropatią w I lub II stadium zaawansowania.
Wutrisyran to ustabilizowany chemicznie, dwuniciowy, mały interferujący kwas rybonukleinowy (siRNA, ang. small interfering ribonucleis acid), którego działanie jest ukierunkowane swoiście na przekaźnikowy RNA (mRNA) kodujący wariantową i niezmutowaną (dzikiego typu) transtyretynę (TTR) i który jest związany wiązaniem kowalencyjnym z ligandem zawierającym trzy reszty N-acetylogalaktozaminy (GaINAc), co umożliwia dostarczenie siRNA do hepatocytów. W naturalnym procesie zwanym interferencją RNA (RNAi) wutrisyran wywołuje katalityczny rozpad mRNA TTR w wątrobie, a w efekcie zmniejszenie stężenia wariantowego i niezmutowanego białka TTR w surowicy.
TTR w surowicy jest nośnikiem białka wiążącego retinol typu 4, które jest głównym białkiem transportowym witaminy A we krwi. Produkt leczniczy Amvuttra zmniejszał stężenie witaminy A, ze średnim zmniejszeniem maksymalnego i minimalnego stężenia w stanie stacjonarnym wynoszącym odpowiednio 70% i 63%.
Decyzją Komisji Europejskiej z 25 maja 2018 wutrisyran został oznaczony jako sierocy produkt leczniczy w podanym wskazaniu, a w okresie do 16 września 2032 ma zagwarantowaną 10‑letnią wyłączność rynkową.
R – Układ oddechowy
R03 – Leki stosowane w obturacyjnych chorobach dróg oddechowych; R03D – Inne leki do stosowania ogólnego w obturacyjnych chorobach dróg oddechowych; R03DX – Inne leki do stosowania ogólnego w obturacyjnych chorobach dróg oddechowych
Tezepelumab: Tezspire (AstraZeneca) jest wskazany do stosowania w podtrzymującym leczeniu uzupełniającym u dorosłych pacjentów i młodzieży w wieku 12 lat i starszych z ciężką astmą, niedostatecznie kontrolowaną pomimo stosowania dużych dawek wziewnych kortykosteroidów w skojarzeniu z innym produktem leczniczym stosowanym w leczeniu podtrzymującym.
Tezepelumab jest ludzkim przeciwciałem monoklonalnym (IgG2λ), skierowanym przeciwko limfopoetynie zrębu grasicy (ang. thymic stronal lymphopoietin, TSLP), uniemożliwiającym jej interakcję z heterodimerycznym receptorem dla TSLP, wytwarzanym metodą rekombinacji DNA w komórkach jajnika chomika chińskiego (ang. Chinese hamster ovary, CHO). W przebiegu astmy czynniki wyzwalające, zarówno alergiczne jak i niealergiczne, wywołują wytwarzanie TSLP. Zablokowanie TSLP przez tezepelumab powoduje zmniejszenie stężenia wielu biomarkerów i cytokin związanych ze stanem zapalnym dróg oddechowych (np. eozynofile we krwi, eozynofile w błonie podśluzowej dróg oddechowych, IgE, FeNO, IL-5 i IL-13). Jednak mechanizm działania tezepelumabu w astmie nie został ostatecznie ustalony.
S – Narządy zmysłów
S01 – Leki oftalmologiczne; S01L – Środki stosowane w leczeniu zaburzeń naczyniowych oka; S01LA – Leki hamujące tworzenie nowych naczyń
Faricimab: Vabysmo (Roche) jest wskazany do stosowania u dorosłych pacjentów w leczeniu: neowaskularnej (wysiękowej) postaci zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem (ang. neovascular age-related macular degeneration, nAMD); zaburzeń widzenia spowodowanych cukrzycowym obrzękiem plamki (ang. diabetic macular oedema, DME).
Farycymab jest humanizowanym przeciwciałem z klasy immunoglobulin G1 (IgG1), wytwarzanym w hodowli ssaczych komórek jajnika chomika chińskiego (ang. Chinese Hamster Ovary, CHO) z zastosowaniem technologii rekombinacji DNA. Działa przez zahamowanie dwóch odrębnych szlaków, neutralizując zarówno angiopoetynę-2 (Ang-2), jak i czynnik wzrostu śródbłonka naczyniowego A (VEGF‑A; VEGF = ang. vascular endothelial growth factor). Ang-2 powoduje niestabilność naczyń poprzez sprzyjanie destabilizacji śródbłonka, utracie perycytów i patologicznej angiogenezie, nasilając w ten sposób wyciek przez nieszczelne naczynia i stan zapalny. Ang-2 uwrażliwia także naczynia krwionośne na działanie VEGF-A, powodując dalszą destabilizację naczyń. Ang-2 i VEGF-A synergicznie zwiększają przepuszczalność naczyń i stymulują neowaskularyzację. Dzięki podwójnemu zahamowaniu Ang-2 i VEGF-A farycymab zmniejsza przepuszczalność naczyń i stan zapalny, hamuje patologiczną angiogenezę i przywraca stabilność naczyń.
V – Preparaty różne
V10 – Radiofarmaceutyki lecznicze; V10X – Inne radiofarmaceutyki lecznicze; V10XX – Różne radiofarmaceutyki lecznicze
Lutetium [177Lu] chloride: ilLuzyce (Billev) prekursor radiofarmaceutyczny, roztwór to 4. rejestracja preparatu do znakowania izotopem lutetu 177Lu. Preparat jest przeznaczony wyłącznie do radioznakowania cząstek nośnych, specjalnie opracowanych i dopuszczonych do stosowania dla celów znakowania przy pomocy tego radionuklidu. Nieprzeznaczony do bezpośredniego podawania pacjentom.
Wcześniej zarejestrowano preparaty: EndolucinBeta (ITM Medical Isotopes), LutaPol (Narodowe Centrum Badań Jądrowych) i Lumark (IDB Holland).
Niektóre decyzje porejestracyjne Komisji Europejskiej:
- decyzja z 15 IX 2022 dotycząca wycofania, na wniosek posiadacza (Hexal) z 26 VII 2022, pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego stosowanego u ludzi Temozolomide Hexal, zarejestrowanego 15 III 2010 – substancja czynna: temozolomide, klasa: L01AX;
- decyzja z 15 IX 2022 dotycząca wycofania, na wniosek posiadacza (Sandoz) z 26 VII 2022, pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego stosowanego u ludzi Temozolomide Sandoz, zarejestrowanego 15 III 2010 – substancja czynna: temozolomide, klasa: L01AX.
Opracowanie: dr n. farm. Jarosław Filipek
Kierownik Działu Informacji o Produktach
Administrator Farmaceutycznej Bazy Danych BAZYL
IQVIA
2022-10-26
Źródła:
- klasyfikacja ATC i nomenklatura nazw substancji czynnych na podstawie opracowania WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology (“Guidelines for ATC Classification and DDD assignment 2022”, Oslo 2021; “ATC Index with DDDs 2022”, Oslo 2021), ze zmianami i uzupełnieniami mającymi zastosowanie w roku 2022 – tłumaczenie własne;
- informacje rejestracyjne: “Union Register of medicinal products for human use”; “Union Register of not active medicinal products for human use”;
- informacje o wprowadzeniu produktu na rynek w Polsce: dane IQVIA;
- opisy wskazań i mechanizmów działania: Charakterystyki Produktów Leczniczych;
- pozostałe opinie i komentarze: autorskie.