W sierpniu 2022 r. Komisja Europejska w ramach procedury centralnej wydała 9 decyzji o dopuszczeniu do obrotu nowych produktów leczniczych przeznaczonych do stosowania u ludzi. Dotyczą one 6 nowych substancji czynnych (ascyminib – oznaczony jako lek sierocy, efgartygimod alfa – oznaczony jako lek sierocy, lasmidytan, lenakapawir, roksaparwowek waloktokogenu – oznaczony jako lek sierocy, teklistamab) i 3 substancji czynnych już stosowanych w medycynie, w tym 1 substancji w nowej strukturze chemicznej (flufenamid melfalanu).
Produkty omówiono w ramach klasy ATC według WHO oraz substancji czynnej z uwzględnieniem wskazań i mechanizmu działania według Charakterystyki Produktu Leczniczego, pomijając inne szczegóły, które można znaleźć w witrynie internetowej Europejskiej Agencji Produktów Leczniczych (https://www.ema.europa.eu).
B – Krew i układ krwiotwórczy
B02 – Leki przeciwkrwotoczne; B02B – Witamina K i inne hemostatyki; B02BD – Czynniki krzepnięcia krwi
Valoctogene roxaparvovec: Roctavian (BioMarin) jest wskazany do stosowania w leczeniu ciężkiej postaci hemofilii typu A (wrodzony niedobór czynnika VIII) u dorosłych pacjentów, u których nie występowały wcześniej inhibitory czynnika VIII i u których nie wykryto przeciwciał przeciwko serotypowi 5 adenowirusa (AAV5).
Roksaparwowek waloktokogenu to produkt leczniczy przeznaczony do terapii genowej, który powoduje ekspresję postaci SQ pozbawionego domeny B ludzkiego czynnika krzepnięcia VIII (hFVIII-SQ). Jest niereplikującym, rekombinowanym wektorem opartym na serotypie wirusa towarzyszącego adenowirusom AAV zawierającym cDNA postaci SQ pozbawionego domeny B genu ludzkiego czynnika krzepnięcia VIII pod kontrolą promotora specyficznego dla wątroby. Jest wytwarzany z wykorzystaniem systemu ekspresji bakulowirusa, który pochodzi z linii komórek Sf9 Spedoptera frugiperda (sówka jesienna – z rzędu motyli, szkodnik kukurydzy, pomidora, papryki, cebuli, fasoli, warzyw dyniowatych i kapustnych) i przy użyciu techniki rekombinacji DNA. Ekspresja hFVIII–SQ zastępuje brakujący czynnik koagulacji VIII niezbędny do skutecznej hemostazy. Po infuzji roksaparwoweku waloktokogenu wektor DNA jest przetwarzany w warunkach in vivo, tworząc pełnej długości transgeny episomalne, które utrzymują się jako stabilne formy DNA wspomagające długoterminowe wytwarzanie hFVIII-SQ.
Decyzją Komisji Europejskiej z 21 marca 2016 roksaparwowek waloktokogenu został oznaczony jako sierocy produkt leczniczy w podanym wskazaniu, a w okresie do 25 sierpnia 2032 ma zagwarantowaną 10‑letnią wyłączność rynkową.
J – Leki przeciwzakaźne działające ogólnie
J05 – Leki przeciwwirusowe działające ogólnie; J05A – Bezpośrednio działające leki przeciwwirusowe; J05AX – Inne leki przeciwwirusowe
Lenacapavir: Sunlenca (Gilead Sciences) tabletki, w skojarzeniu z innymi lekami przeciwretrowirusowymi, jest wskazany do stosowania w leczeniu dorosłych z wielolekoopornym zakażeniem HIV-1, u których nie jest możliwe w inny sposób uzyskanie supresyjnego schematu leczenia przeciwwirusowego, w celu podania doustnych dawek nasycających przed podaniem długo działającego wstrzyknięcia lenakapawiru. Sunlenca roztwór do wstrzykiwań, w skojarzeniu z innymi lekami przeciwretrowirusowymi, jest wskazany do stosowania w leczeniu dorosłych z wielolekoopornym zakażeniem HIV-1, u których nie jest możliwe w inny sposób uzyskanie supresyjnego schematu leczenia przeciwwirusowego.
Lenakapawir jest wieloetapowym selektywnym inhibitorem czynności kapsydu HIV‑1, który wiąże się bezpośrednio z połaczeniem pomiędzy białkowymi podjednostkami kapsydu (ang. capsid protein, CA). Hamuje replikację HIV-1 przez zakłócanie wielu niezbędnych etapów cyklu życia wirusa, w tym zależnego od kapsydu wychwytu przez jądro prowirusowego DNA HIV-1 (przez blokowanie importu przez jądro białek wiążących z kapsydem), składania i uwalniania wirusa (przez zakłócanie czynności Gag/Gag-Pol, powodujące zmniejszenie produkcji podjednostek CA) oraz tworzenia kapsydu (poprzez zakłócenie tempa łączenia podjednostek kapsydu, co prowadzi do powstania zniekształconych kapsydów).
L – Leki przeciwnowotworowe i wpływające na układ odpornościowy
L01 – Leki przeciwnowotworowe;
L01A – Środki alkilujące; L01AA – Analogi iperytu azotowego
Melphalan flufenamide: Pepaxti (Oncopeptides) jest wskazany do stosowania w skojarzeniu z deksametazonem w leczeniu dorosłych pacjentów ze szpiczakiem mnogim, którzy wcześniej otrzymali co najmniej trzy linie leczenia, u których choroba jest oporna na co najmniej jeden inhibitor proteasomów, jeden lek immunomodulujący i jedno przeciwciało monoklonalne przeciwko CD38 i u których w trakcie ostatniego leczenia lub po jego zakończeniu wystąpiła progresja choroby. U pacjentów z wcześniejszym autologicznym przeszczepem komórek macierzystych czas między przeszczepieniem a progresją powinien wynosić co najmniej 3 lata od momentu przeszczepienia.
Flufenamid melfalanu jest lekiem alkilującym sprzężonym z peptydem. Lek składa się z dipeptydu i grupy alkilującej należącej do analogów iperytu azotowego. Lipofilowy koniugat peptydowy w postaci nienaruszonej ulega szybkiej dystrybucji na drodze biernego transportu komórkowego, gdzie wiąże się z esterazami i peptydazami, które katalizują jego rozkład z utworzeniem metabolitu — melfalanu. Podobnie jak w przypadku innych leków będących pochodnymi iperytu azotowego, w działaniu przeciwnowotworowym flufenamidu melfalanu uczestniczy sieciowanie DNA. W badaniach komórkowych flufenamid melfalanu hamował proliferację i wywołał apoptozę komórek nowotworowych układu krwiotwórczego. W przypadku komórek szpiczaka mnogiego z zaburzoną funkcją p53 lub jej brakiem wykazano utrzymanie działania cytotoksycznego. W przypadku opornych i nieopornych linii komórkowych szpiczaka mnogiego flufenamid melfalanu wykazał synergiczną cytotoksyczność z deksametazonem.
L01E – Inhibitory kinazy białkowej; L01EA – Inhibitory kinazy tyrozynowej BCR-ABL
Asciminib: Scemblix (Novartis Europharm) jest wskazany do stosowania w leczeniu dorosłych pacjentów z przewlekłą białaczką szpikową z chromosomem Philadelphia w fazie przewlekłej (Ph+ CML-CP), leczonych wcześniej dwoma lub więcej inhibitorami kinazy tyrozynowej.
Ascyminib jest silnym inhibitorem kinazy białkowej ABL/BCR::ABL1. Hamuje działanie kinazy ABL1 w białku fuzyjnym BCR::ABL1 i jest ukierunkowany swoiście na kieszeń mirystoilową ABL.
Decyzją Komisji Europejskiej z 24 marca 2020 ascyminib został oznaczony jako sierocy produkt leczniczy w podanym wskazaniu, a w okresie do 26 sierpnia 2032 ma zagwarantowaną 10‑letnią wyłączność rynkową.
L01F – Przeciwciała monoklonalne i połączenia przeciwciała z lekiem;
L01FG – Inhibitory VEGF/VEGFR (czynnika wzrostu śródbłonka naczyń/receptora czynnika wzrostu śródbłonka naczyń)
Bevacizumab: Vegzelma (Celltrion) to lek biopodobny, 9. zarejestrowana marka bewacyzumabu. Do sprzedaży wprowadzono 5 marek: Avastin (Roche; lek oryginalny), od czerwca 2020 Mvasi (Amgen), od czerwca 2021 Alymsys (Mabxience Research) oraz od grudnia 2021 Abevmy (Mylan) i Oyavas (Stada).
Nie pojawiły się jeszcze na rynku: Aybintio (Samsung Bioepis), Onbevzi (Samsung Bioepis) i Zirabev (Pfizer).
Ostatnio skreślono z Rejestru: Equidacent (Centus Biotherapeutics), Lextemy (Mylan).
L01FX – Inne przeciwciała monoklonalne i połączenia przeciwciała z lekiem
Teclistamab: Tecvayli (Janssen-Cilag) jest wskazany do stosowania w monoterapii w leczeniu dorosłych pacjentów z nawrotowym i opornym na leczenie szpiczakiem mnogim, którzy otrzymali co najmniej trzy wcześniejsze terapie, w tym lek immunomodulujący, inhibitor proteasomu i przeciwciało anty-CD38, i u których stwierdzono progresję choroby w trakcie ostatniej terapii.
Teklistamab jest humanizowaną immunoglobuliną G4-prolina, alanina, alanina (IgG4-PAA), pełnowymiarowym przeciwciałem bispecyficznym, skierowanym przeciwko antygenowi dojrzewania komórek B (ang. B cell maturation antigen, BCMA) i receptorom CD3, wytwarzanym w linii komórkowej jajnika chomika chińskiego z zastosowaniem technologii rekombinacji DNA.
Teklistamab jest przeciwciałem, którego celem jest receptor CD3 znajdujący się na powierzchni komórek T i antygen dojrzewania komórek B (BCMA), który znajduje się na powierzchni złośliwych komórek linii B szpiczaka mnogiego, jak również komórek B i komórek plazmatycznych w późnym stadium rozwoju. Dzięki podwójnym miejscom wiązania teklistamab jest w stanie przyciągnąć komórki T CD3+ w bliskie sąsiedztwo komórek BCMA+, powodując aktywację komórek T oraz następczą lizę i śmierć komórek BCMA+, w czym pośredniczy wydzielana perforyna i różne granzymy przechowywane w pęcherzykach wydzielniczych cytotoksycznych komórek T. Efekt ten występuje bez względu na specyficzność receptorów komórek T lub zależność od cząsteczek głównego układu zgodności tkankowej (MHC, ang. major histocompatibility complex) klasy 1 na powierzchni komórek prezentujących antygen.
L04/L04A – Leki hamujące układ odpornościowy; L04AA – Selektywne leki hamujące układ odpornościowy
Efgartigimod alfa: Vyvgart (argenx) jest wskazany jako leczenie uzupełniające do standardowej terapii dorosłych pacjentów z uogólnioną miastenią rzekomoporaźną (gMG, ang. generalized myasthenia gravis), u których stwierdzono obecność przeciwciał przeciwko receptorowi acetylocholiny (AChR, ang. acetylcholine receptor).
Efgartygimod alfa jest fragmentem Fc pochodzącym z ludzkiej rekombinowanej immunoglobuliny G1 (IgG1) wytwarzanym w komórkach jajnika chomika chińskiego za pomocą technologii rekombinacji DNA. Został skonstruowany w taki sposób, aby zwiększyć jego powinowactwo do noworodkowego receptora Fc (FcRn, ang. neonatal Fc receptor). Efgartygimod alfa wiąże się z FcRn, co powoduje zmniejszenie stężenia przeciwciał IgG w krążeniu, w tym patogennych autoprzeciwciał IgG. Efgartygimod alfa nie wpływa na stężenie innych immunoglobulin (IgA, IgD, IgE lub IgM) ani albumin. Autoprzeciwciała IgG stanowią podstawowy czynnik w patogenezie MG. Zaburzają przekaźnictwo nerwowo-mięśniowe poprzez wiązanie się z receptorami acetylocholiny (AChR), kinazą tyrozynową swoistą dla mięśni (MuSK, ang. muscle specific kinase) lub białkiem 4 związanym z receptorem lipoprotein o małej gęstości (LRP4, ang. low-density lipoprotein receptor-related protein 4).
Decyzją Komisji Europejskiej z 21 marca 2018 efgartygimod alfa został oznaczony jako sierocy produkt leczniczy w podanym wskazaniu, a w okresie do 11 sierpnia 2032 ma zagwarantowaną 10‑letnią wyłączność rynkową.
N – Układ nerwowy
N02 – Leki przeciwbólowe; N02C – Preparaty przeciwmigrenowe; N02CC – Selektywni agoniści serotoniny (5HT1)
Lasmiditan: Rayvow (Eli Lilly) jest wskazany w doraźnym leczeniu bólu głowy podczas napadu migrenowego, z aurą bądź bez aury, u osób dorosłych.
Lasmidytan jest agonistą receptora 5-hydroksytryptaminy 1F (5-HT1F) o wysokim powinowactwie, który przenika do ośrodkowego układu nerwowego. Dokładny mechanizm działania nie jest znany, aczkolwiek działanie lecznicze lasmidytanu w migrenowych bólach głowy prawdopodobnie polega na agonistycznym wpływie na receptor 5-HT1F, zmniejszeniu uwalniania neuropeptydu oraz hamowaniu szlaków bólowych, w tym nerwu trójdzielnego.
W badaniach in vitro dotyczących wiązania z receptorami, lasmidytan wykazywał ponad 440-krotnie większą selektywność wobec receptora 5-HT1F niż wobec receptorów 5-HT1B i 5-HT1D. Lasmidytan nie powoduje ex vivo skurczu ludzkich tętnic wieńcowych, ludzkich tętnic piersiowych wewnętrznych ani ludzkich tętnic oponowych środkowych, prawdopodobnie ze względu na jego małe powinowactwo do receptora 5-HT1B odpowiedzialnego za czynność naczynioskurczową.
S – Narządy zmysłów
S01 – Leki oftalmologiczne; S01L – Środki stosowane w leczeniu zaburzeń naczyniowych oka; S01LA – Leki hamujące tworzenie nowych naczyń
Ranibizumab: Ranivisio (Midas Pharma) to lek biopodobny, 3. zarejestrowana marka ranibizumabu. Wytwórcą substancji biologicznie czynnej leku Ranivisio jest Polpharma Biologics z Gdańska. Do sprzedaży od grudnia 2006 wprowadzono Lucentis (Novartis Europharm). Nie pojawił się jeszcze na rynku Byooviz (Samsung Bioepis).
Leki są wskazane do stosowania u dorosłych w: leczeniu neowaskularnej (wysiękowej) postaci zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem (AMD, ang. age-related macular degeneration); leczeniu zaburzeń widzenia spowodowanych cukrzycowym obrzękiem plamki (DME, ang. diabetic macular oedema); leczeniu retinopatii cukrzycowej proliferacyjnej (PDR, ang. proliferative diabetic retinopathy); leczeniu zaburzeń widzenia spowodowanych obrzękiem plamki wtórnym do niedrożności naczyń żylnych siatkówki (RVO, ang. retinal vein occlusion) tj. zakrzepie żyły środkowej siatkówki (CRVO, ang. central RVO) lub jej gałęzi (BRVO, ang. branch RVO); leczeniu zaburzeń widzenia spowodowanych neowaskularyzacją naczyniówkową (CNV, ang. choroidal neovascularisation).
Ponadto Lucentis jest wskazany do stosowania u wcześniaków w leczeniu retinopatii wcześniaków (ang. retinopathy of prematurity, ROP) w strefie I (stadium 1+, 2+, 3 lub 3+), w strefie II (stadium 3+) lub agresywnej tylnej postaci ROP (ang. aggressive posterior ROP, AP-ROP).
Ranibizumab jest fragmentem rekombinowanego humanizowanego przeciwciała monoklonalnego, wytwarzanego w komórkach Escherichia coli za pomocą technologii rekombinacji DNA, skierowanym przeciwko ludzkiemu śródbłonkowemu czynnikowi wzrostu naczyń typu A (VGEF-A). Ranibizumab wiąże się z dużym powinowactwem z izoformami VEGF-A (np. VEGF110, VEGF112 i VEGF165) zapobiegając w ten sposób wiązaniu VEGF-A ze swoimi receptorami VEGFR-1 i VEGFR-2. Wiązanie VEGF-A z receptorami prowadzi do proliferacji komórek śródbłonka i powstawania nowych naczyń, jak również do przecieku naczyniowego, czynniki uznawane za sprzyjające progresji wysiękowej postaci zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem, patologicznej krótkowzroczności i CNV lub zaburzeń widzenia, spowodowanych albo cukrzycowym obrzękiem plamki albo obrzękiem plamki wtórnym do RVO u dorosłych.
Niektóre decyzje porejestracyjne Komisji Europejskiej:
- decyzja z 5 VIII 2022 dotycząca wycofania, na wniosek posiadacza (FGK Representative Service) z 19 V 2022, pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego stosowanego u ludzi Zalviso, zarejestrowanego 18 IX 2015 – substancja czynna: sufentanil, klasa: N01AH.
Opracowanie: dr n. farm. Jarosław Filipek
Kierownik Działu Informacji o Produktach
Administrator Farmaceutycznej Bazy Danych BAZYL
IQVIA
2022-09-21
Źródła:
- klasyfikacja ATC i nomenklatura nazw substancji czynnych na podstawie opracowania WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology (“Guidelines for ATC Classification and DDD assignment 2022”, Oslo 2021; “ATC Index with DDDs 2022”, Oslo 2021), ze zmianami i uzupełnieniami mającymi zastosowanie w roku 2022 – tłumaczenie własne;
- informacje rejestracyjne: “Union Register of medicinal products for human use”; “Union Register of not active medicinal products for human use”;
- informacje o wprowadzeniu produktu na rynek w Polsce: dane IQVIA;
- opisy wskazań i mechanizmów działania: Charakterystyki Produktów Leczniczych;
- pozostałe opinie i komentarze: autorskie.