Maści transdermalne
Pod względem głębokości wnikania w obrębie skóry odpowiadają maściom endodermalnym – docierają do skóry właściwej. Różni je natomiast fakt, że ich składniki zdolne są do przeniknięcia do krwiobiegu przez występujące w tej warstwie liczne naczynia krwionośne – stąd też zwane są niekiedy maściami resorpcyjnymi. W efekcie jako jedyne wykazują działanie ogólne, a nie miejscowe.
Podczas sporządzania maści transdermalnych wykorzystuje się podłoża emulsyjne oraz rozpuszczalne w wodzie (np. Celugel – hydrożel na bazie hydroksyetylocelulozy).
Substancje czynne, które wchłaniają się do krążenia ogólnego z maści to np.:
- hormony (progesteron, estradiol, testosteron),
- alkaloidy (morfina),
- leki nasercowe (nitrogliceryna, diazotan izosorbidu),
- witaminy,
- jodki i jod,
- olejki eteryczne.
Przykłady recept
Rp.
Morphini hydrochlorici 2,0
Olei Menthae piperitae 0,05
Celugeli ad 100,0
M. f. gel.
S: 3 x dziennie po 5 g żelu (10 jednostek FTU) na bolesne rany przy zmianach nowotworowych
Miejscowe zastosowanie morfiny może być alternatywną drogą uśmierzania bólu towarzyszącego ranom i owrzodzeniom w przebiegu wielu chorób. Tego typu aplikacja staje się ważnym elementem wspomagającym w terapii standardowego leczenia bólu – w postaci leków doustnych, iniekcji czy plastrów. W praktyce recepturowej wykonuje się leki zawierające chlorowodorek morfiny, gdzie nośnikiem jest nie tylko Celugel, ale także kleik z metylocelulozy bądź podłoże głęboko penetrujące – Pentravan.
Rp.
Kalii iodidi 10,0
Natrii thiosulfatis 0,2
Aquae 8,0
Adipis suilli ad 100,0
M. f. ung.
Głównym działaniem tej maści jest działanie przeciwgrzybicze. Niegdyś aplikowana w okolice tarczycy służyła uzupełnieniu niedoborów jodu w organizmie.
Czytaj także: Recepturowe maści proktologiczne.
Maści diadermalne
Zalicza się do nich maści, których składniki po pokonaniu bariery skórnej są zdolne dotrzeć najgłębiej – do tkanki mięśniowej podskórnej. Z uwagi na taki mechanizm działania w postaci maści diadermalnych stosuje się substancje przeciwbólowe i przeciwzapalne skuteczne w bólach mięśniowych i reumatycznych. Jako vehiculum stosuje się w tym przypadku podłoża emulsyjne (Pentravan, Lekobaza, Lekobaza LUX).
Przykłady recept
Rp.
Ketoprofeni 2,5
Pentravani ad 100,0
M. f. ung.
S: 3 x dziennie aplikować na bolące kolano
Rp.
Methylis salicylas 30,0
Mentholi 10,0
Procaini hydrochloridi 4,0
Spir. Vini 96˚ 8,0
Pentravani ad 200,0
M. f. ung.
D.S. 2 x dziennie
Czytaj także: Maści rozgrzewające i przeciwbólowe.
Podsumowanie
Maści stanowią istotną postać leku recepturowego, która umiejętnie wykorzystywana wykazuje ogromny potencjał leczniczy. Zwracając uwagę na dobór odpowiedniego podłoża można wpłynąć na to, gdzie zostanie wywarte docelowe działanie składników maści. Należy także pamiętać, że efekt terapeutyczny w dużym stopniu uzależniony jest także od sposobu aplikacji maści i stanu skóry, na którą są nanoszone.
Bibliografia
- Janicki S, Fiebig A, Sznitowska M. Farmacja stosowana, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008.
- Jachowicz R. Receptura apteczna. Podręcznik dla studentów farmacji. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2015.
- Pandyra-Kowalska B, Jucha W. Wykorzystanie nowych podłoży żelowych w praktyce receptury szpitalnej. Farmacja Polska 2020, 7(76): 407-412.
- Arciszewka K. Wykorzystanie podłoża hydrożelowego (hydroksyetylocelulozowego) w transdermalnym podawaniu leków z wykorzystaniem metody jonoforezy i sonoforezy. Farmakoekonomika Szpitalna 2021; 53: 48-52.
- Przykłady recept z archiwum Autorki.
- Materiały edukacyjne firmy Actifarm Sp. z o.o.
- Materiały edukacyjne firmy Fagron Sp. z o.o.
