Surowce recepturowe o działaniu przeciwgrzybiczym

Nystatyna jako surowiec recepturowy

Podczas pracy w recepturze spotykamy nystatynę w postaci żółtego proszku lub substancji krystalicznej o charakterystycznym zapachu. Skrzętnie ukryta w szczelnie zamkniętym pojemniku w zaciszu aptecznej lodówki – tak powinna być przechowywana ze względu na silną higroskopijność, wrażliwość na tlen, światło i temperaturę. Specjalnego traktowania wymaga sama nystatyna, jak również sporządzane z jej udziałem leki recepturowe – taką informację zawsze należy przekazać pacjentowi. Należy uprzedzić, że zmiana zabarwienia preparatu z żółtego na brązowy świadczy o rozkładzie chemicznym nystatyny i utracie jej właściwości leczniczych.

W odróżnieniu od większości surowców recepturowych ilość nystatyny w składzie recepty robionej określa się nie w gramach, a w jednostkach międzynarodowych. FP XII określa dla preparatów do użytku zewnętrznego stężenie zwykle stosowane 100 000 j.m./g, a dla podania dopochwowego 200 000 j.m. w pojedynczej dawce sporządzonego leku.

Nystatyna (Nystatinum, Fungicidinum, Mycostatinum, Marcostatin) jako substancja pro receptura występuje w postaci rozcierki, która w zależności od firmy produkującej zawiera odmienną ilość czystej nystatyny w przeliczeniu na 1 mg surowca (informacja o przeliczniku znajduje się na opakowaniu). Dlatego mając przed sobą receptę na lek robiony i opakowanie nystatyny, należy przed przystąpieniem do pracy obliczyć potrzebną ilość konkretnej rozcierki.

Preparaty recepturowe, w składzie których możemy spotkać nystatynę to:

• zawiesiny do stosowania na skórę i błony śluzowe,
• zasypki,
• maści,
• globulki dopochwowe.

Z uwagi na trudną rozpuszczalność w wodzie i rozpuszczalnikach organicznych, sporządzenie leków recepturowych polega na zawieszeniu nystatyny w warunkach aseptycznych – czy to w roztworze wodnym, glicerolowym, podłożu maściowym czy oleju kakaowym. W zależności od vehiculum gotowe preparaty wykazują odmienną trwałość po sporządzeniu. Najmniej trwałe są roztwory wodne zawierające nystatynę, które zaleca się zużyć jak najszybciej (najkorzystniej, aby ich pH wynosiło 7). Dla osiągnięcia jej optymalnej trwałości w maściach zaleca się łączenie z podłożami lipofilowymi.

Przykłady recept z wykorzystaniem nystatyny

Rp.
Nystatini 1 000 000 j.
Neomycini sulfatis 0,5
Anaesthesini 0,5
Boracis cum glycerini ad 50,0
M.D.S. 3 x dziennie do pędzlowania jamy ustnej

Rp.
Nystatini 1 000 000 j.
Zinci oxydi
Talci veneti aa 15,0
Glyceroli 10,0
Aquae ad 100,0
M. f. susp.
D.S. 2 x dziennie na skórę

Rp.
Metronidazoli 0,3
Nystatini 100 000 j.
Acidi borici 0,06
Lactosi 0,4
Cacao olei q.s.
M. f. glob. vag.
D. t. d. No 12
D.S. 1 globulka na noc

Rp.
Gentamycini 0,02
Nystatini 200 000 j.
Acidi borici 0,06
Linomagi liq. 0,4
Lactosi 0,4
Cacao olei q.s.
M. f. glob. vag.
D. t. d. No 12
D.S. 1 globulka na noc

Rp.
Neomycini 0,1
Nystatini 200 000 j.
Vit. A liq. 5 000 j.
Lactosi 0,15
Cacao olei q.s.
M. f. glob. vag.
D. t. d. No 12
D.S. dopochwowo na noc

Czytaj także: Receptura okiem praktyka. Substancje przeciwdrobnoustrojowe we współczesnej recepturze oraz Niektóre aspekty kandydoz jamy ustnej.