Newsletter
Aptekarz Polski
Archiwum
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • EKSPERCISprawdź
  • SZKOLENIAWeź udział
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
  • WYWIADYPrzeczytaj
  • EKSPERCISprawdź
  • SZKOLENIAWeź udział
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
  • WYWIADYPrzeczytaj
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Aptekarz Polski
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Strona główna Receptura

Surowce recepturowe dawniej i dziś – olejek miętowy

mgr farm. Joanna Bilekdr hab. Maciej Bilek, prof. URAutormgr farm. Joanna Bilekidr hab. Maciej Bilek, prof. UR
06/06/2022
Surowce recepturowe dawniej i dziś - olejek miętowy

fot. Canva.com

Olejek mięty pieprzowej towarzyszy aptekarzom od wieków, współcześnie zaś posiada swoją monografię farmakopealną i bardzo interesującą monografię zielarską Europejskiej Agencji Leków. Wszystko to sprawia, że zarówno jego „dawniej”, jak i „dziś” są fascynującym, bardzo pouczającym zagadnieniem!

Mięta, ale czy zawsze pieprzowa?

Pionier polskiego zielarstwa i ziołolecznictwa, magister farmacji Jan Biegański, w swej słynnej książce „Nasze Zioła i leczenie się niemi” (1931) pisał: Mentha piperita (…) – Mięta pieprzowa. Pod tą nazwą hodujemy nie osobny gatunek ale odmianę, czy mieszańca, może paru gatunków, wyradzającego się łatwo z nasienia i dlatego rozmnażanego na plantacjach z podziału krzaków, odrostków i sadzonek. „Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy” (1976) pod red. Aleksandra Ożarowskiego wyjaśniało, że mieszaniec ów otrzymany został w Anglii. W artykule „Uprawa mięty pieprzowej”, opublikowanym w okupacyjnych „Wiadomościach Aptekarskich” (15 lutego 1941), tłumaczono: mięta pieprzowa (…) nie jest gatunkiem botanicznym, lecz mieszańcem, o nieustalonych cechach pochodzących ze skrzyżowania Mentha longifolia (L.) Huds. i Mentha aquatica L. Dlatego Mięta pieprzowa wykazuje cały szereg odmian (ras), różniących się w budowie morfologicznej, zapachu, zawartości olejku lotnego i.t.p.

Poszukiwanie elity mięty pieprzowej…

Bardzo ciekawe informacje na temat pochodzenia przekazywał artykuł „Poszukiwanie elity mięty pieprzowej wśród ras i klonów najczęściej spotykanych w Polsce” („Farmacja Polska”, nr 3/1949): naturalny mieszaniec, określony przez Linneusza pod nazwą gatunkową – Mentha piperita L., pojawił się w Anglii na początku XVIII stulecia. Dzięki szczególnym właściwościom zapachowym, smakowym i leczniczym, angielska mięta pieprzowa znalazła szeroki rozgłos i zajęła jedno z miejsc czołowych wśród roślin leczniczo-przemysłowych, uprawianych w umiarkowanej strefie północnej naszego globu. Jak jednak zastrzegano nie należy (…) sądzić, że pojawienie się angielskiej mięty pieprzowej było i jest zjawiskiem odosobnionym. Są wiarygodne wskazówki, że już starożytni znali i użytkowali miętę pieprzową, a jednym z nowszych dowodów istnienia możliwości krzyżówek naturalnych w obrębie rodzaju Mentha, prowadzących do powstania mieszańca, obdarzonego cechami mięty pieprzowej, jest odnalezienie takiego mieszańca w r. 1947 wśród roślin, otrzymanych z nasion Mentha viridis L., nadesłanych do naszego Instytutu [Naukowego Leczniczych Surowców Roślinnych w Poznaniu] z ogrodu botanicznego w Poznaniu. Podkreślono zatem: należy (…) utrzymywać jako pewne, że pojawienie się mieszańca o cechach mięty pieprzowej jest zjawiskiem, powtarzającym się w różnych miejscach i czasach, jeśli tylko zaistnieją możliwości niezbędnej krzyżówki naturalnej. (…) nawet angielska mięta pieprzowa nie jest produktem pojedyńczej krzyżówki naturalnej, co znajduje swe potwierdzenie w istnieniu odmian: czarnej (…) i białej (…) oraz szeregu przejściowych form kwiatostanowych.

Olejek miętowy w najdawniejszych źródłach

O olejku miętowym pochodzącym od ogrodnej Mięty, którą czerwoną zowiemy i jego wyjątkowych właściwościach pisał już Szymon Syreniusz w „Zielniku” (1613): bywa z suchey miety oleiek alchimiskiem obyczaiem czyniony, barzo osobliwy y w skutkach swych daleko od pierwszego poteżnieyszy: przeto samego szczegulnego przez usta nie godzi się dawać ieno z różą w cukrze przyprawiona. A to przeciwko krztuszeniu y womitom z zimney przyczyny. Też przerzeczonem dolegliwościom może służyć.

Dwieście lat później Józef Celiński, w „Farmacyi” (1811) informował, że ziele Mięty pieprznej na infuzye, oley lotny i wodę wonną iest używanem, przy czym uwagę zwracał właśnie na ów oley, który przez handel otrzymywany, dodatkiem różnych rodzaiów mięty, nayosobliwiey. Mentha Pulbegium oleiów bywa fałszowany. Zastrzegał przy tym: prawdziwy iest tego samego zapachu i smaku co i iego ziele, lecz w stanie znacznie wzmocnionym.

Czytaj także: Płynne postaci leku w renesansowym lecznictwie. Część trzecia.

Bezbarwny lub cokolwiek żółtawy. Olejek miętowy w „Komentarzu…” Zajączkowskiego

Olejek miętowy pojawił się oczywiście w farmakopeach państw zaborczych. „Komentarz do VII wydania farmakopei austrjackiej” (1895) magistra Wilhelma Zajączkowskiego podawał następującą definicję: otrzymany ze świeżych liści mięty pieprzowej, ma być czysty, bezbarwny lub cokolwiek żółtawy, rzadki, woni właściwej mięcie pieprzowej smaku bardzo korzennego, piekącego i chłodzącego (…), czysto miesza się nawet z wyskokiem rozcieńczonym. Zajączkowski informował, że zasuszone liście miętowe, destylowane z parą wodną, dają 1/2 do 1 1/2% olejku eterycznego, zastrzegał przy tym, że olejek otrzymany z rośliny dziko rosnącej jest mniej ceniony i dodawał, że ilość i jakość olejku miętowego zawisła od sposobu hodowania rośliny, jak niemniej i od użytego materyału. Jako dowód przytaczał Zajączkowski przykład: liście i kwitnące wierzchołki dają olejek o wiele cenniejszy, jeżeli przed destylacyą uwolniono je od łodyg i liści uszkodzonych. Na jakość olejku miętowego wpływ miało także miejsce uprawy: zależnie od miejsca pochodzenia rośliny użytej do wyrobu olejku, rozróżniają w handlu olejek angielski, amerykański i niemiecki. Z pomiędzy tych najlepsze i najwyżej cenione są olejki angielskie, oznaczane w handlu nazwami olejków z Cambridge, Mitcham i Lincolnshire; z tych zaś olejek z Mitcham jest najlepszy i najdroższy. W Ameryce zajmują się hodowaniem mięty pieprzowej i przekraplaniem [destylowaniem] olejku, przedewszystkiem w prowincyi Nowo-yorskiej, Ohio i Michigan, a firmy Hotchkiss, Todd i Parshall są uważane za pierwszorzędne.

Kryteria oceny olejku miętowego

Jak dowiemy się z dalszej części artykułu, i jak pamiętamy już po lekturze artykułu o olejku terpentynowym, podstawowym współczesnym kryterium oceny jakości olejków eterycznych są badania za pomocą techniki chromatografii gazowej. U schyłku XIX wieku posługiwano się oczywiście znacznie prostszymi technikami: wartość olejku mięty pieprzowej można ocenić po zapachu i smaku mieszaniny z cukrem, po ciężarze właściwym i łatwej rozpuszczalności w wyskoku.

Nie bez powodu wspomnieliśmy olejek terpentynowy, bowiem jak wiadomo, olejek miętowy zawiera terpen prawie identyczny z terpenem olejku terpentynowego, który po niejakim czasie w obec przystępu powietrza żywicznieje i jest powodem (…) mętnienia. Jakież to mętnienie miał na myśli Zajączkowski? Otóż rozpuszczając olejek miętowy w wyskoku, otrzymuje się bardzo często mieszaninę mętną, niekiedy prawie mleczną, która dopiero po dłuższym czasie się oczyszcza, wydzielając osad żywiczny. Osad ten jest bardzo podobny do żywicy sosnowej i kolofonii. Jak jednak zastrzegał Zajączkowski mętnienie takie nie jest (…) oznaką zafałszowania olejku, lecz dowodem jego starości.

Czytaj także: Surowce recepturowe dawniej i dziś – olejek terpentynowy.

Strona 1 z 4
12...4Następny
Tagi: farmakognozjafitoterapiamentolmięta pieprzowaolejek miętowy
UdostępnijPodziel się

Chcesz otrzymywać powiadomienia o najważniejszych aktualnościach?

WYŁĄCZ
mgr farm. Joanna Bilek

mgr farm. Joanna Bilek

Joanna Bilek – magister farmacji, wychowana na zapleczu cefarmowskiej apteki wraz z mlekiem matki-farmaceutki wyssała miłość do roślin leczniczych i samodzielnego sporządzania leków. Na łamach czasopism aptekarskich, ogólnopolskich periodyków ekologicznych i lifestylowych opublikowała prawie dwieście artykułów (w tym blisko pół setki w „Aptekarzu Polskim”), poświęconych m.in. naturalnym metodom leczenia, medycynie alternatywnej, surowcom zielarskim i przyprawowym, właściwościom odżywczym owoców i warzyw. Dzielone z mężem Maciejem zamiłowanie do podróży zamieniła obecnie na wychowywanie dzieci – Mieczysława oraz Felicji i doglądanie własnego ogródka. W wolnych chwilach maluje akwarele, uwieczniając z natury rośliny lecznicze i tworząc tym samym ilustracje do swoich artykułów, destyluje olejki eteryczne, fermentuje liście rozmaitych gatunków na herbatki „liściówki”, tworzy i sprawdza na sobie i rodzinie kosmetyki domowej roboty.

dr hab. Maciej Bilek, prof. UR

dr hab. Maciej Bilek, prof. UR

Maciej Bilek – magister farmacji, doktor nauk farmaceutycznych, doktor habilitowany nauk leśnych. Temu nietypowemu połączeniu patronują przodkowie: ojciec Jerzy – farmaceuta, dziadek Mieczysław – docent doktor medycyny oraz prapradziadek Jan Nepomucen i praprapradziadek Józef – leśniczowie. Autor ponad stu publikacji naukowych, poświęconych m.in. chemizmowi, toksykologii i przetwórstwu soku brzozowego, fitochemii leśnych roślin leczniczych, zanieczyszczeniom wód studziennych, właściwościom żywieniowym płynnych środków spożywczych oraz owoców i warzyw. Autor ponad dziewięciuset (w tym ponad dwustu dla „Aptekarza Polskiego”) artykułów popularno-naukowych, dotyczących m.in. historii farmacji i medycyny, receptury aptecznej, zielarstwa i ziołolecznictwa, chemii i toksykologii żywności oraz chorób zakaźnych. Autor kilkunastu książek na temat dziejów prowincjonalnych aptek i historii farmacji w południowej Polsce. Pracownik naukowy Uniwersytetu Rzeszowskiego, wykładowca przedmiotów związanych m.in. z dietetyką, żywnością funkcjonalną, suplementami diety, surowcami leśnymi, analizą instrumentalną i zielarstwem. Najważniejszym jednak terenem działalności jest zabawa z dziećmi – Mieczysławem i Felicją.

Powiązane artykuły

Nowe surowce zielarskie w „Farmakopei Europejskiej”

Nowe surowce zielarskie w „Farmakopei Europejskiej”
Autordr hab. Maciej Bilek, prof. UR

Zaledwie już kilka surowców zielarskich wystarczy, aby uzmysłowić sobie, jak ogromne i wszechstronne są możliwości roślinnych produktów leczniczych!

Czytaj więcejDetails

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 3

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 3
Autordr hab. Maciej Bilek, prof. UR

To już ostatni odcinek cyklu „Z receptariuszami dookoła świata”! Dzisiejsze spotkanie poświęcamy francuskojęzycznym receptariuszom opublikowanym na stronie Centre hospitalier universitaire...

Czytaj więcejDetails
Następny wpis
Rusza projekt profilaktyczny "Zdrowe Życie"

Rusza projekt "Zdrowe Życie"

Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego

Przeczytaj również

Nowe surowce zielarskie w „Farmakopei Europejskiej”

Nowe surowce zielarskie w „Farmakopei Europejskiej”

Szansa na sukces – farmacja kliniczna w psychiatrii

Szansa na sukces – farmacja kliniczna w psychiatrii

Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 224

Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 224

Farmaceuci – niewykorzystany potencjał systemu szczepień dorosłych

Farmaceuci – niewykorzystany potencjał systemu szczepień dorosłych

Problemy i wyzwania związane z podaniem dziecku leku

Problemy i wyzwania związane z podaniem dziecku leku

Znajdź nas na Facebooku!

Subskrybuj powiadomienia

Nie przegap nowych wpisów - zapisz się na powiadomienia!

Zapisz się na powiadomienia
  • Kontakt
  • Dla reklamodawców
  • Dla autorów
  • Regulamin serwisu i Polityka Prywatności
Aptekarz Polski. Pismo Naczelnej Izby Aptekarskiej

Redakcja korzysta z zasobów: Canva.com, Pixabay.com

Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do Regulaminu Serwisu i Polityki Prywatności.
Rezygnuję
Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do Regulaminu serwisu i Polityki Prywatności.
Rezygnuję
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • Aptekarz Polski
  • Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 223 (201e)
  • Akademia Aptekarza Polskiego – szkolenie [punkty edukacyjne]
  • Aktualności
  • Wiedza
  • Receptura
  • Trendy
  • Prawo
  • Farmacja szpitalna
  • WIDEO
  • Podcasty
  • WYWIADY
  • Opinie ekspertów

Redakcja korzysta z zasobów: Canva.com, Pixabay.com

Ta strona korzysta z plików cookies. Kontynuując korzystanie z tej witryny, wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Zapoznaj się z naszą Regulaminem serwisu i Polityką Prywatności.