Newsletter
Aptekarz Polski
Archiwum
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • EKSPERCISprawdź
  • SZKOLENIAWeź udział
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
  • WYWIADYPrzeczytaj
  • EKSPERCISprawdź
  • SZKOLENIAWeź udział
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
  • WYWIADYPrzeczytaj
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Aptekarz Polski
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Strona główna Receptura

Surowce recepturowe dawniej i dziś – olej rycynowy

mgr farm. Joanna Bilekdr hab. Maciej Bilek, prof. URAutormgr farm. Joanna Bilekidr hab. Maciej Bilek, prof. UR
15/10/2021
Surowce recepturowe dawniej i dziś – olej rycynowy

fot. Canva.com

Pierwsze skojarzenie z nazwą „olej rycynowy” jest u większości farmaceutów oczywiste: to lek przeczyszczający. A przecież olej rycynowy to również bardzo cenny surowiec recepturowy do stosowania zewnętrznego, pozostający niestety ciągle w cieniu najbardziej oczywistej, wewnętrznej drogi podania. Jako składnik leków recepturowych posiada wyjątkowe, niespotykane w przypadku żadnego innego oleju cechy o których wielu farmaceutów, nawet tych pracujących na recepturach, często nie pamięta. Olej rycynowy to równie fascynująca historia, co interesująca współczesność – zapraszamy do lektury!

Historia, pochodzenie i pozyskiwanie oleju rycynowego

Profesor Jan Muszyński, znany farmakognosta i propagator zielarstwa, to postać doskonale znana Czytelnikom „Aptekarza Polskiego”. Z bogatym życiorysem naukowym profesora mogliśmy zapoznać się dzięki opracowaniu Szkoła polskiej farmacji. Uczeni i ich dzieła. Prof. dr farm. Jan Muszyński (1884 – 1957). Jak pamiętamy Muszyński – w okresie dwudziestolecia międzywojennego dyrektor wileńskiego Oddziału Farmaceutycznego i zarazem kierownik Katedry Farmakognozji i Uprawy Roślin Leczniczych – w pracy naukowej koncentrował się nie tylko na badaniach typowo fitochemicznych, ale również – bardzo trudnych i niewdzięcznych pracach uprawowych i hodowlanych. Jedną ze specjalności Jana Muszyńskiego była również aklimatyzacja gatunków roślin egzotycznych i poszukiwania odmian zdatnych do wegetacji w Polsce. Najczęściej wymienia się w tym kontekście jego badania nad soją, podjął się jednak również prac nad rącznikiem, które podsumował w artykule „Rącznik (Ricinus communis L.)”, opublikowanym w „Kronice Farmaceutycznej” (1932).

Pierwotne występowanie i rozpowszechnienie rącznika

Za pierwotne miejsce występowania rącznika pospolitego (Ricnus communis) wskazał Muszyński Afrykę podzwrotnikową, zaś historię stosowania datuje na niezmiernie odległe czasy, o czym świadczyć ma nie tylko wzmianka w pracach Herodota, ale również namacalna obecność olejodajnych nasion tej rośliny w grobowcach faraonów. Rącznik był rozpowszechniony we wszystkich krajach dookoła Oceanu Indyjskiego.

Skąd pochodzi nazwa “rącznik”?

Znane są dawne, lokalne nazwy rącznika: „Kiki” w Egipcie, „Eranda”, „Ravuka”, „Vatari” w Indiach, „Kikinos” lub „Kroton” w Grecji, wreszcie „Ricinus” w Rzymie. Nazwy „Kroton” i „Ricinus” wywodzi Muszyński od znanego nam aż za dobrze kleszcza Ixodes ricinus, który – jak wyjaśnia – w stanie nassanym przypomina dojrzałe nasienie rącznika. I to dlatego właśnie w dawnych polskich źródłach medycznych spotykana jest nazwa „kleszczowina”. Nazwa „rącznik” z kolei nawiązuje do kształtu dłoni ludzkiej. Z kolei używana w Czechach, Serbii i również w dawnych polskich źródłach nazwa „skoczek” pochodziła od wyrzucania nasion z dojrzewających owoców we wszystkie strony na odległość 1 do 2 m.   

Profesor Muszyński zwracał uwagę na ogromną liczbę odmian rącznika i wskazywał na bardzo duże różnice pomiędzy nimi, wymieniając i opisując zarówno odmiany drzewiaste, wieloletnie, jak i zielne, jednoroczne, kontrastując odmiany o całkowicie odmiennych barwach i kształcie: liści, łodyg, owocostanów, owoców i najważniejszych z praktycznego punktu widzenia – nasion, z których pozyskiwany był olej.

Jakich problemów przysparzał rącznik w uprawie?

Przedstawił również niemałe problemy z którymi borykać muszą się plantatorzy rącznika: plantator ma kłopot przy zbieraniu, albowiem musi chwytać dokładnie moment dojrzewania owoców i wycinać owocostan, gdy torebki zaczynają żółknąć. Jeśli ten moment przepuści (spóźnienie o 2-3 dni), to owoce rozpękną się na krzaku samorzutnie lub przy najlżejszym dotknięciu przy ścinaniu i wysypią nasiona na ziemię.

Toksalbumina

Ponadto niemałe znaczenie miał fakt, iż nasiona są bardzo trujące z powodu zawartości trującego białka (toksalbuminy – Riciny). Jak podkreślał profesor Muszyński już 3 nasiona wywołują silne wymioty i biegunkę, a 8-10 nasion może spowodować śmierć nawet dorosłego człowieka. Zalecał zatem szczególną uwagę, aby dzieci lub robotnicy nie zjadali nasion rącznika, które w smaku przypominają orzeszki.

Czyta także: Repetytorium do specjalizacji. Substancje pomocnicze stosowane w płynnych postaciach leku.

Strona 1 z 8
12...8Następny
Tagi: leki recepturoweleki sporządzane w apteceolej rącznikowyrącznikrecepturareceptura aptecznasurowce recepturowe
UdostępnijPodziel się

Chcesz otrzymywać powiadomienia o najważniejszych aktualnościach?

WYŁĄCZ
mgr farm. Joanna Bilek

mgr farm. Joanna Bilek

Joanna Bilek – magister farmacji, wychowana na zapleczu cefarmowskiej apteki wraz z mlekiem matki-farmaceutki wyssała miłość do roślin leczniczych i samodzielnego sporządzania leków. Na łamach czasopism aptekarskich, ogólnopolskich periodyków ekologicznych i lifestylowych opublikowała prawie dwieście artykułów (w tym blisko pół setki w „Aptekarzu Polskim”), poświęconych m.in. naturalnym metodom leczenia, medycynie alternatywnej, surowcom zielarskim i przyprawowym, właściwościom odżywczym owoców i warzyw. Dzielone z mężem Maciejem zamiłowanie do podróży zamieniła obecnie na wychowywanie dzieci – Mieczysława oraz Felicji i doglądanie własnego ogródka. W wolnych chwilach maluje akwarele, uwieczniając z natury rośliny lecznicze i tworząc tym samym ilustracje do swoich artykułów, destyluje olejki eteryczne, fermentuje liście rozmaitych gatunków na herbatki „liściówki”, tworzy i sprawdza na sobie i rodzinie kosmetyki domowej roboty.

dr hab. Maciej Bilek, prof. UR

dr hab. Maciej Bilek, prof. UR

Maciej Bilek – magister farmacji, doktor nauk farmaceutycznych, doktor habilitowany nauk leśnych. Temu nietypowemu połączeniu patronują przodkowie: ojciec Jerzy – farmaceuta, dziadek Mieczysław – docent doktor medycyny oraz prapradziadek Jan Nepomucen i praprapradziadek Józef – leśniczowie. Autor ponad stu publikacji naukowych, poświęconych m.in. chemizmowi, toksykologii i przetwórstwu soku brzozowego, fitochemii leśnych roślin leczniczych, zanieczyszczeniom wód studziennych, właściwościom żywieniowym płynnych środków spożywczych oraz owoców i warzyw. Autor ponad dziewięciuset (w tym ponad dwustu dla „Aptekarza Polskiego”) artykułów popularno-naukowych, dotyczących m.in. historii farmacji i medycyny, receptury aptecznej, zielarstwa i ziołolecznictwa, chemii i toksykologii żywności oraz chorób zakaźnych. Autor kilkunastu książek na temat dziejów prowincjonalnych aptek i historii farmacji w południowej Polsce. Pracownik naukowy Uniwersytetu Rzeszowskiego, wykładowca przedmiotów związanych m.in. z dietetyką, żywnością funkcjonalną, suplementami diety, surowcami leśnymi, analizą instrumentalną i zielarstwem. Najważniejszym jednak terenem działalności jest zabawa z dziećmi – Mieczysławem i Felicją.

Powiązane artykuły

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 3

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 3
Autordr hab. Maciej Bilek, prof. UR

To już ostatni odcinek cyklu „Z receptariuszami dookoła świata”! Dzisiejsze spotkanie poświęcamy francuskojęzycznym receptariuszom opublikowanym na stronie Centre hospitalier universitaire...

Czytaj więcejDetails

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 2

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 2
Autordr hab. Maciej Bilek, prof. UR

W przedostatnim odcinku cyklu „Z receptariuszami dookoła świata” omawiamy receptariusz szpitalny z prowincji Nowa Szkocja. Pokazuje nam on znakomicie charakter...

Czytaj więcejDetails
Następny wpis
Od 14 października osoby przeprowadzające badania kwalifikacyjne lub szczepienie ochronne przeciwko COVID-19 będą podlegać ochronie prawnej

Od 14 października osoby przeprowadzające badania kwalifikacyjne lub szczepienie ochronne przeciwko COVID-19 będą podlegać ochronie prawnej

Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego

Przeczytaj również

Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 224

Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 224

Farmaceuci – niewykorzystany potencjał systemu szczepień dorosłych

Farmaceuci – niewykorzystany potencjał systemu szczepień dorosłych

Problemy i wyzwania związane z podaniem dziecku leku

Problemy i wyzwania związane z podaniem dziecku leku

Porozmawiajmy o… „zielonych receptach” [WYWIAD]

Porozmawiajmy o… „zielonych receptach” [WYWIAD]

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 3

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 3

Znajdź nas na Facebooku!

Subskrybuj powiadomienia

Nie przegap nowych wpisów - zapisz się na powiadomienia!

Zapisz się na powiadomienia
  • Kontakt
  • Dla reklamodawców
  • Dla autorów
  • Regulamin serwisu i Polityka Prywatności
Aptekarz Polski. Pismo Naczelnej Izby Aptekarskiej

Redakcja korzysta z zasobów: Canva.com, Pixabay.com

Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do Regulaminu Serwisu i Polityki Prywatności.
Rezygnuję
Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do Regulaminu serwisu i Polityki Prywatności.
Rezygnuję
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • Aptekarz Polski
  • Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 223 (201e)
  • Akademia Aptekarza Polskiego – szkolenie [punkty edukacyjne]
  • Aktualności
  • Wiedza
  • Receptura
  • Trendy
  • Prawo
  • Farmacja szpitalna
  • WIDEO
  • Podcasty
  • WYWIADY
  • Opinie ekspertów

Redakcja korzysta z zasobów: Canva.com, Pixabay.com

Ta strona korzysta z plików cookies. Kontynuując korzystanie z tej witryny, wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Zapoznaj się z naszą Regulaminem serwisu i Polityką Prywatności.