Newsletter
Aptekarz Polski
Archiwum
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • EKSPERCISprawdź
  • SZKOLENIAWeź udział
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
  • WYWIADYPrzeczytaj
  • EKSPERCISprawdź
  • SZKOLENIAWeź udział
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
  • WYWIADYPrzeczytaj
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Aptekarz Polski
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Strona główna Receptura

Surowce recepturowe dawniej i dziś – olej rycynowy

mgr farm. Joanna Bilekdr hab. Maciej Bilek, prof. URAutormgr farm. Joanna Bilekidr hab. Maciej Bilek, prof. UR
15/10/2021
Surowce recepturowe dawniej i dziś – olej rycynowy

fot. Canva.com

Pierwsze skojarzenie z nazwą „olej rycynowy” jest u większości farmaceutów oczywiste: to lek przeczyszczający. A przecież olej rycynowy to również bardzo cenny surowiec recepturowy do stosowania zewnętrznego, pozostający niestety ciągle w cieniu najbardziej oczywistej, wewnętrznej drogi podania. Jako składnik leków recepturowych posiada wyjątkowe, niespotykane w przypadku żadnego innego oleju cechy o których wielu farmaceutów, nawet tych pracujących na recepturach, często nie pamięta. Olej rycynowy to równie fascynująca historia, co interesująca współczesność – zapraszamy do lektury!

REKLAMA

Historia, pochodzenie i pozyskiwanie oleju rycynowego

Profesor Jan Muszyński, znany farmakognosta i propagator zielarstwa, to postać doskonale znana Czytelnikom „Aptekarza Polskiego”. Z bogatym życiorysem naukowym profesora mogliśmy zapoznać się dzięki opracowaniu Szkoła polskiej farmacji. Uczeni i ich dzieła. Prof. dr farm. Jan Muszyński (1884 – 1957). Jak pamiętamy Muszyński – w okresie dwudziestolecia międzywojennego dyrektor wileńskiego Oddziału Farmaceutycznego i zarazem kierownik Katedry Farmakognozji i Uprawy Roślin Leczniczych – w pracy naukowej koncentrował się nie tylko na badaniach typowo fitochemicznych, ale również – bardzo trudnych i niewdzięcznych pracach uprawowych i hodowlanych. Jedną ze specjalności Jana Muszyńskiego była również aklimatyzacja gatunków roślin egzotycznych i poszukiwania odmian zdatnych do wegetacji w Polsce. Najczęściej wymienia się w tym kontekście jego badania nad soją, podjął się jednak również prac nad rącznikiem, które podsumował w artykule „Rącznik (Ricinus communis L.)”, opublikowanym w „Kronice Farmaceutycznej” (1932).

REKLAMA

Pierwotne występowanie i rozpowszechnienie rącznika

Za pierwotne miejsce występowania rącznika pospolitego (Ricnus communis) wskazał Muszyński Afrykę podzwrotnikową, zaś historię stosowania datuje na niezmiernie odległe czasy, o czym świadczyć ma nie tylko wzmianka w pracach Herodota, ale również namacalna obecność olejodajnych nasion tej rośliny w grobowcach faraonów. Rącznik był rozpowszechniony we wszystkich krajach dookoła Oceanu Indyjskiego.

Skąd pochodzi nazwa “rącznik”?

Znane są dawne, lokalne nazwy rącznika: „Kiki” w Egipcie, „Eranda”, „Ravuka”, „Vatari” w Indiach, „Kikinos” lub „Kroton” w Grecji, wreszcie „Ricinus” w Rzymie. Nazwy „Kroton” i „Ricinus” wywodzi Muszyński od znanego nam aż za dobrze kleszcza Ixodes ricinus, który – jak wyjaśnia – w stanie nassanym przypomina dojrzałe nasienie rącznika. I to dlatego właśnie w dawnych polskich źródłach medycznych spotykana jest nazwa „kleszczowina”. Nazwa „rącznik” z kolei nawiązuje do kształtu dłoni ludzkiej. Z kolei używana w Czechach, Serbii i również w dawnych polskich źródłach nazwa „skoczek” pochodziła od wyrzucania nasion z dojrzewających owoców we wszystkie strony na odległość 1 do 2 m.   

Profesor Muszyński zwracał uwagę na ogromną liczbę odmian rącznika i wskazywał na bardzo duże różnice pomiędzy nimi, wymieniając i opisując zarówno odmiany drzewiaste, wieloletnie, jak i zielne, jednoroczne, kontrastując odmiany o całkowicie odmiennych barwach i kształcie: liści, łodyg, owocostanów, owoców i najważniejszych z praktycznego punktu widzenia – nasion, z których pozyskiwany był olej.

Jakich problemów przysparzał rącznik w uprawie?

Przedstawił również niemałe problemy z którymi borykać muszą się plantatorzy rącznika: plantator ma kłopot przy zbieraniu, albowiem musi chwytać dokładnie moment dojrzewania owoców i wycinać owocostan, gdy torebki zaczynają żółknąć. Jeśli ten moment przepuści (spóźnienie o 2-3 dni), to owoce rozpękną się na krzaku samorzutnie lub przy najlżejszym dotknięciu przy ścinaniu i wysypią nasiona na ziemię.

Toksalbumina

Ponadto niemałe znaczenie miał fakt, iż nasiona są bardzo trujące z powodu zawartości trującego białka (toksalbuminy – Riciny). Jak podkreślał profesor Muszyński już 3 nasiona wywołują silne wymioty i biegunkę, a 8-10 nasion może spowodować śmierć nawet dorosłego człowieka. Zalecał zatem szczególną uwagę, aby dzieci lub robotnicy nie zjadali nasion rącznika, które w smaku przypominają orzeszki.

Czyta także: Repetytorium do specjalizacji. Substancje pomocnicze stosowane w płynnych postaciach leku.

Strona 1 z 8
12...8Następny
Tagi: leki recepturoweleki sporządzane w apteceolej rącznikowyrącznikrecepturareceptura aptecznasurowce recepturowe
UdostępnijPodziel się
mgr farm. Joanna Bilek

mgr farm. Joanna Bilek

Joanna Bilek – magister farmacji, wychowana na zapleczu cefarmowskiej apteki wraz z mlekiem matki-farmaceutki wyssała miłość do roślin leczniczych i samodzielnego sporządzania leków. Na łamach czasopism aptekarskich, ogólnopolskich periodyków ekologicznych i lifestylowych opublikowała prawie dwieście artykułów (w tym blisko pół setki w „Aptekarzu Polskim”), poświęconych m.in. naturalnym metodom leczenia, medycynie alternatywnej, surowcom zielarskim i przyprawowym, właściwościom odżywczym owoców i warzyw. Dzielone z mężem Maciejem zamiłowanie do podróży zamieniła obecnie na wychowywanie dzieci – Mieczysława oraz Felicji i doglądanie własnego ogródka. W wolnych chwilach maluje akwarele, uwieczniając z natury rośliny lecznicze i tworząc tym samym ilustracje do swoich artykułów, destyluje olejki eteryczne, fermentuje liście rozmaitych gatunków na herbatki „liściówki”, tworzy i sprawdza na sobie i rodzinie kosmetyki domowej roboty.

dr hab. Maciej Bilek, prof. UR

dr hab. Maciej Bilek, prof. UR

Maciej Bilek – magister farmacji, doktor nauk farmaceutycznych, doktor habilitowany nauk leśnych. Temu nietypowemu połączeniu patronują przodkowie: ojciec Jerzy – farmaceuta, dziadek Mieczysław – docent doktor medycyny oraz prapradziadek Jan Nepomucen i praprapradziadek Józef – leśniczowie. Autor ponad stu publikacji naukowych, poświęconych m.in. chemizmowi, toksykologii i przetwórstwu soku brzozowego, fitochemii leśnych roślin leczniczych, zanieczyszczeniom wód studziennych, właściwościom żywieniowym płynnych środków spożywczych oraz owoców i warzyw. Autor blisko sześciuset (w tym ponad stu dla „Aptekarza Polskiego”) artykułów popularno-naukowych, dotyczących m.in. historii farmacji i medycyny, receptury aptecznej, zielarstwa i ziołolecznictwa, chemii i toksykologii żywności oraz chorób zakaźnych. Autor kilkunastu książek na temat dziejów prowincjonalnych aptek i historii farmacji w południowej Polsce. Pracownik naukowy Uniwersytetu Rzeszowskiego, wykładowca przedmiotów związanych m.in. z dietetyką, żywnością funkcjonalną, suplementami diety, surowcami leśnymi, analizą instrumentalną i zielarstwem. Najważniejszym jednak terenem działalności jest zabawa z dziećmi – Mieczysławem i Felicją.

Powiązane artykuły

Wykorzystanie chlorowodorku klindamycyny jako nowego surowca farmaceutycznego w recepturze preparatów dermatologicznych i ginekologicznych

Wykorzystanie chlorowodorku klindamycyny jako nowego surowca farmaceutycznego w recepturze preparatów dermatologicznych i ginekologicznych
AutorSponsorowane

W Zakładzie Farmacji Stosowanej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku przeprowadzono ocenę nowej substancji pro receptura – chlorowodorku klindamycyny pod kątem możliwości...

Czytaj więcej

Co ciekawego w nowym „Suplemencie 2022” do „Farmakopei Polskiej XII”?

Co ciekawego w nowym „Suplemencie 2022” do „Farmakopei Polskiej XII”?
Autordr hab. Maciej Bilek, prof. UR

Koniec starego i początek nowego roku to już tradycyjnie czas, gdy do prenumeratorów trafia część podstawowa lub kolejne suplementy „Farmakopei...

Czytaj więcej
Następny wpis
Od 14 października osoby przeprowadzające badania kwalifikacyjne lub szczepienie ochronne przeciwko COVID-19 będą podlegać ochronie prawnej

Od 14 października osoby przeprowadzające badania kwalifikacyjne lub szczepienie ochronne przeciwko COVID-19 będą podlegać ochronie prawnej

Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego

Przeczytaj również

Rzadkie choroby ujawniające się w dzieciństwie – kiedy warto wybrać się do lekarza?

Rzadkie choroby ujawniające się w dzieciństwie – kiedy warto wybrać się do lekarza?

Farmaceutki na prestiżowym stażu farmaceutów w Hospital Universitario Son Espases. Tydzień czwarty

Farmaceutki na prestiżowym stażu farmaceutów w Hospital Universitario Son Espases. Tydzień czwarty

PRAC: stosowanie fluorochinolonów jest ograniczone

PRAC o ograniczeniach w stosowaniu fluorochinolonów

Ruszają bezpłatne szczepienia nastolatków przeciwko HPV

Ruszają bezpłatne szczepienia nastolatków przeciwko HPV

Przełom w leczeniu stwardnienia rozsianego to jeden z największych postępów w medycynie [WYWIAD]

Przełom w leczeniu stwardnienia rozsianego to jeden z największych postępów w medycynie [WYWIAD]

Facebook

  • Kontakt
  • Dla reklamodawców
  • Dla autorów
  • Regulamin serwisu
Aptekarz Polski. Pismo Naczelnej Izby Aptekarskiej

Redakcja korzysta z zasobów: Canva.com, Pixabay.com

Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • Aptekarz Polski
  • Akademia Aptekarza Polskiego – szkolenie [punkty edukacyjne]
  • Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 200 (178e)
  • Aktualności
  • Wiedza
  • Receptura
  • Trendy
  • Prawo
  • Farmacja szpitalna
  • WIDEO
  • Podcasty
  • WYWIADY
  • Opinie ekspertów

Redakcja korzysta z zasobów: Canva.com, Pixabay.com

Cześć!
Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do regulaminu serwisu.
Rezygnuję
Cześć!
Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do regulaminu serwisu.
Rezygnuję
Jak pomóc Ukrainie?
SPRAWDŹ
Jak pomóc Ukrainie?
SPRAWDŹ