Newsletter
Aptekarz Polski
Archiwum
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • EKSPERCISprawdź
  • SZKOLENIAWeź udział
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
  • WYWIADYPrzeczytaj
  • EKSPERCISprawdź
  • SZKOLENIAWeź udział
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
  • WYWIADYPrzeczytaj
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Aptekarz Polski
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Strona główna Receptura

Surowce recepturowe dawniej i dziś – kamfora

mgr farm. Joanna Bilekdr hab. Maciej Bilek, prof. URAutormgr farm. Joanna Bilekidr hab. Maciej Bilek, prof. UR
15/10/2021
Surowce recepturowe dawniej i dziś - kamfora

fot. Canva.com

Przeglądającego dawne aptekarskie manuały i zeszyty recepturowe zaskakuje ogromna ilość substancji i surowców, których od bardzo dawna nie stosujemy już we współczesnych aptekach. A jeżeli nawet pojawiają się na kartach tych archiwaliów składniki, które i obecnie są używane, wchodzą one w skład receptur dla nas niezrozumiałych, tak w wykonaniu, jak i działaniu terapeutycznym. Jest jednak kilka wyjątków, a na pierwszym miejscu wymienić trzeba – kamforę!

Niezależnie od tego, czy zajrzymy do „Farmakopei Polskiej II” (1937), czy „Farmakopei Polskiej XII” (2020) znajdziemy przepisy o analogicznym składzie i bardzo podobnym, zalecanym sposobie wykonania. Kamfora stanowiła jedną z najważniejszych substancji obecnych w dawnych aptekach, była niezbędnym towarzyszem każdego farmaceuty, zarówno jako składnik leków gotowych, jak i recepturowych.

Także i dziś nie wyobrażamy sobie apteki bez spirytusu i olejku kamforowego, co pokazuje że farmacja, zmieniająca się tak bardzo dynamicznie łączy też tradycję z nowoczesnością. Zapraszamy do lektury kolejnego odcinka cyklu „Surowce recepturowe dawniej i dziś…”, do następnej podróży w czasie, kończącej się w naszych codziennych, aptecznych realiach!

Kamfora – historia stosowania i pochodzenie surowca

Historię stosowania oraz pochodzenie kamfory opisano bardzo interesująco na łamach „Kroniki Farmaceutycznej”, opublikowanej kilka miesięcy przed wybuchem II wojny światowej. Autorem opracowania zatytułowanego po prostu „Kamfora” był świeżo upieczony doktor farmacji i późniejszy wybitny polski naukowiec – Stanisław Biniecki, którego sylwetkę prezentowano już na łamach „Aptekarza Polskiego”. Pisał on: kamfora należy do bardzo dawno znanych środków leczniczych. Pierwszą wzmiankę o niej spotykamy w VI wieku po Chr. w literaturze chińskiej, choć zapewne znana była już wcześniej.

Czytaj także: Szkoła polskiej farmacji. Uczeni i ich dzieła. Prof. dr hab. Stanisław Biniecki (1907 – 1999).

Co było naturalnym źródłem kamfory?

Biniecki wyjaśniał, że macierzystą substancją kamfory naturalnej jest olejek, zawarty w drzewie Cinnamomum camphora [cynamonowiec kamforowy, drzewo kamforowe, kamforowiec] z którego z biegiem czasu wydziela się drobnokrystaliczny osad kamfory. Ojczyzną drzewa kamforowego są południowe Chiny, wyspa Formoza [Tajwan] i Japonia, jak jednak zastrzegał autor uprawa tego drzewa udaje się (…) również w innych krajach. Początkowo do produkcji kamfory stosowane były wyłącznie korzenie i łodygi, z czasem jednak, w miarę wzrastającego zapotrzebowania, zaczęto kamforę pozyskiwać również z liści, gałęzi, a nawet z owoców.

Jak otrzymywano kamforę?

Przez długi czas kamfora otrzymywana była poprzez destylację z parą wodną olejku drzewa kamforowego w bardzo prymitywnych aparatach destylacyjnych, a następnie oddzielenie z mieszaniny oddestylowanego olejku i wody. Tak otrzymywano tzw. kamforę surową, którą dopiero po sprowadzeniu do Europy oczyszczano: surową kamforę mieszano z węglem, piaskiem, ługiem sodowym, opiłkami żelaznymi i ogrzewano w kolbach szklanych. Sublimującą kamforę zbierano. Jednak, jak podkreślał Biniecki, po zdobyciu przez Japonię Formozy w wojnie japońsko-chińskiej(1894-1895) zaprowadzono tam monopol kamforowy, ulepszono dawne metody otrzymywania kamfory, a rafinowanie odbywa się na miejscu bądź to drogą kilkukrotnej krystalizacji, bądź też przez kondensację.

Gdzie w roślinie szukano kamfory?

Zagadnieniem szeroko dyskutowanym na łamach czasopism farmaceutycznych było powstawanie i umiejscowienie kamfory w macierzystej roślinie. „Kronika Farmaceutyczna” z 1929 roku relacjonowała wyniki zaskakujących dla ówczesnego stanu wiedzy badań, z których wynikało, że 1) już w kilku miesięcznych roślinach tworzy się kamfora, 2) olej z części nadziemnych zawiera więcej kamfory, niż z części podziemnych rośliny, 3) ze wzrostem młodych pędów ilość kamfory wzrasta proporcjonalnie. Wykazano także, że tworzenie się kamfory w drzewie jest najobfitsze w miejscach leżących poza cambium i stopniowo ubywa zawartość w częściach leżących bliżej centrum.

Starano się również odpowiedzieć na pytanie o sposób powstawania kamfory i dowodzono, że obecna w komórkach peroksydaza utlenia składowe części oleju kamforowego (pinen, borneol) na keton kamforę. Wyniki tych samych badań relacjonowano również w „Wiadomościach Farmaceutycznych” (1930) dodając, że im intensywniejszy jest wzrost drzewa, tem więcej tworzy się kamfory, – tak że najwięcej kamfory tworzy się tam, gdzie następuje silny wzrost komórek.

Strona 1 z 8
12...8Następny
Tagi: leki recepturoweleki sporządzane w aptecerecepturasurowce recepturowe
UdostępnijPodziel się

Chcesz otrzymywać powiadomienia o najważniejszych aktualnościach?

WYŁĄCZ
mgr farm. Joanna Bilek

mgr farm. Joanna Bilek

Joanna Bilek – magister farmacji, wychowana na zapleczu cefarmowskiej apteki wraz z mlekiem matki-farmaceutki wyssała miłość do roślin leczniczych i samodzielnego sporządzania leków. Na łamach czasopism aptekarskich, ogólnopolskich periodyków ekologicznych i lifestylowych opublikowała prawie dwieście artykułów (w tym blisko pół setki w „Aptekarzu Polskim”), poświęconych m.in. naturalnym metodom leczenia, medycynie alternatywnej, surowcom zielarskim i przyprawowym, właściwościom odżywczym owoców i warzyw. Dzielone z mężem Maciejem zamiłowanie do podróży zamieniła obecnie na wychowywanie dzieci – Mieczysława oraz Felicji i doglądanie własnego ogródka. W wolnych chwilach maluje akwarele, uwieczniając z natury rośliny lecznicze i tworząc tym samym ilustracje do swoich artykułów, destyluje olejki eteryczne, fermentuje liście rozmaitych gatunków na herbatki „liściówki”, tworzy i sprawdza na sobie i rodzinie kosmetyki domowej roboty.

dr hab. Maciej Bilek, prof. UR

dr hab. Maciej Bilek, prof. UR

Maciej Bilek – magister farmacji, doktor nauk farmaceutycznych, doktor habilitowany nauk leśnych. Temu nietypowemu połączeniu patronują przodkowie: ojciec Jerzy – farmaceuta, dziadek Mieczysław – docent doktor medycyny oraz prapradziadek Jan Nepomucen i praprapradziadek Józef – leśniczowie. Autor ponad stu publikacji naukowych, poświęconych m.in. chemizmowi, toksykologii i przetwórstwu soku brzozowego, fitochemii leśnych roślin leczniczych, zanieczyszczeniom wód studziennych, właściwościom żywieniowym płynnych środków spożywczych oraz owoców i warzyw. Autor ponad dziewięciuset (w tym ponad dwustu dla „Aptekarza Polskiego”) artykułów popularno-naukowych, dotyczących m.in. historii farmacji i medycyny, receptury aptecznej, zielarstwa i ziołolecznictwa, chemii i toksykologii żywności oraz chorób zakaźnych. Autor kilkunastu książek na temat dziejów prowincjonalnych aptek i historii farmacji w południowej Polsce. Pracownik naukowy Uniwersytetu Rzeszowskiego, wykładowca przedmiotów związanych m.in. z dietetyką, żywnością funkcjonalną, suplementami diety, surowcami leśnymi, analizą instrumentalną i zielarstwem. Najważniejszym jednak terenem działalności jest zabawa z dziećmi – Mieczysławem i Felicją.

Powiązane artykuły

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 3

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 3
Autordr hab. Maciej Bilek, prof. UR

To już ostatni odcinek cyklu „Z receptariuszami dookoła świata”! Dzisiejsze spotkanie poświęcamy francuskojęzycznym receptariuszom opublikowanym na stronie Centre hospitalier universitaire...

Czytaj więcejDetails

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 2

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 2
Autordr hab. Maciej Bilek, prof. UR

W przedostatnim odcinku cyklu „Z receptariuszami dookoła świata” omawiamy receptariusz szpitalny z prowincji Nowa Szkocja. Pokazuje nam on znakomicie charakter...

Czytaj więcejDetails
Następny wpis
EMA w sprawie stosowania dawek dodatkowych i przypominających szczepionek mRNA przeciwko COVID-19

EMA w sprawie stosowania dawek dodatkowych i przypominających szczepionek mRNA przeciwko COVID-19

Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego

Przeczytaj również

Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 224

Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 224

Farmaceuci – niewykorzystany potencjał systemu szczepień dorosłych

Farmaceuci – niewykorzystany potencjał systemu szczepień dorosłych

Problemy i wyzwania związane z podaniem dziecku leku

Problemy i wyzwania związane z podaniem dziecku leku

Porozmawiajmy o… „zielonych receptach” [WYWIAD]

Porozmawiajmy o… „zielonych receptach” [WYWIAD]

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 3

Z receptariuszami dookoła świata. Kanada, część 3

Znajdź nas na Facebooku!

Subskrybuj powiadomienia

Nie przegap nowych wpisów - zapisz się na powiadomienia!

Zapisz się na powiadomienia
  • Kontakt
  • Dla reklamodawców
  • Dla autorów
  • Regulamin serwisu i Polityka Prywatności
Aptekarz Polski. Pismo Naczelnej Izby Aptekarskiej

Redakcja korzysta z zasobów: Canva.com, Pixabay.com

Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do Regulaminu Serwisu i Polityki Prywatności.
Rezygnuję
Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do Regulaminu serwisu i Polityki Prywatności.
Rezygnuję
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • Aptekarz Polski
  • Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 223 (201e)
  • Akademia Aptekarza Polskiego – szkolenie [punkty edukacyjne]
  • Aktualności
  • Wiedza
  • Receptura
  • Trendy
  • Prawo
  • Farmacja szpitalna
  • WIDEO
  • Podcasty
  • WYWIADY
  • Opinie ekspertów

Redakcja korzysta z zasobów: Canva.com, Pixabay.com

Ta strona korzysta z plików cookies. Kontynuując korzystanie z tej witryny, wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Zapoznaj się z naszą Regulaminem serwisu i Polityką Prywatności.