W jaki sposób leki recepturowe mogą pomóc w przebiegu AZS?
Mimo obecności na rynku wielu preparatów gotowych, często podstawę leczenia AZS stanowią leki recepturowe. Ich prosty skład i nieobecność drażniących substancji dodatkowych sprawiają, że w przypadku wielu chorych są jedyną tolerowaną formą terapii AZS. Istotną kwestią jest także korzystna cena w porównaniu do preparatów gotowych, co w przypadku konieczności codziennego stosowania dużych ilości produktu znacznie obniża koszty terapii.
Recepturowe preparaty nawilżające i natłuszczające
Preparaty z tej grupy, zwane inaczej emolientami, to mieszaniny składników o charakterze hydrofilowym i hydrofobowym, często w postaci emulsji O/W lub W/O. Większość z nich wykazuje działanie epidermalne, gdyż tworzą na powierzchni naskórka cienką warstwę okluzyjną chroniącą przed nadmierną utratą wody – wywierają pośrednie działanie nawilżające. Wynikiem ich działania jest także rozluźnienie i uelastycznienie keratynocytów naskórka, które odpowiadają za wytwarzanie naturalnego czynnika nawilżającego (NMF).
Niektóre ze składników emolientów odpowiadają za odbudowę bariery naskórkowej poprzez wnikanie do struktur cementu międzykomórkowego. To sprawia, że w efekcie stosowania emolientów skóra staje się bardziej miękka, wygładzona i zregenerowana oraz odporna na uszkodzenia, pęknięcia i wnikanie egzogennych substancji drażniących.
Jakie składniki mogą odgrywać rolę w działaniu emolientów?
Emolienty funkcjonują na rynku aptecznym w formie wielu produktów gotowych o różnorodnym składzie i zastosowaniu. Z punktu widzenia preparatów recepturowych należy zwrócić uwagę na poniższe składniki:
- Oleje mineralne: wazelina, parafina płynna. Działają silnie okluzyjnie, zabezpieczają przed utratą wody z naskórka, zmiękczają, natłuszczają skórę.
- Oleje silikonowe: dimetykon. Tworzy warstwę okluzyjną i poprawia właściwości sensoryczne preparatu.
- Oleje odzwierzęce i woski: lanolina, wosk biały i żółty. Odbudowują barierę naskórkową, nawilżają i działają dłużej niż składniki okluzyjne.
- Oleje roślinne: olej lniany i kakaowy. Zawierają nienasycone kwasy tłuszczowe i odbudowują cement międzykomórkowy naskórka.
- Lipidy naskórka: cholesterol i maść cholesterolowa. Zwiększają nawodnienie skóry i odbudowują barierę naskórkową.
- Humektanty: gliceryna, mocznik, kwas mlekowy. Przyciągają wodę z głębszych warstw skóry i zatrzymują ją w warstwie rogowej. Mogą zwiększać przeznaskórkową utratę wody, więc powinny być komponowane ze składnikami okluzyjnymi.
- Substancje przeciwświądowe: mentol, kamfora, lidokaina. Stosowane w przypadku silnego świądu skóry.
Jak prawidłowo stosować emolienty?
Dla zapewnienia skuteczności stosowania emolienty należy stosować w odpowiedni sposób i z właściwą częstotliwością. Istotne, aby aplikować je systematycznie, również w okresach wygaszenia objawów AZS. Wydając pacjentowi gotowy lek z tej grupy, warto odnieść się do kilku zagadnień:
- Dobór emolientów powinien być indywidualny i zależny od stanu naskórka oraz jego potrzeb – tłuste emulsje typu W/O zaleca się w stanach nasilonej suchości skóry, lżejsze emulsje O/W w stanach zapalnych.
- Zwykle zaleca się je stosować 3-4 razy dziennie w sporej objętości zużywając tygodniowo ok. 250 g preparatu w przypadku dzieci i 500 g w przypadku dorosłych.
- W przypadku AZS kąpiele powinny odbywać się w wodzie o temperaturze ciała i trwać nie dłużej niż 15 minut.
- Do kąpieli należy używać preparatów nawilżająco-zmiękczających o niskim pH, pozbawionych alkoholu, konserwantów, substancji zapachowych i powodujących pienienie (SLS).
- Po kąpieli skóra powinna zostać delikatnie osuszona – należy unikać silnego pocierania ręcznikiem.
- Emolienty powinny być aplikowane około 5 minut po kąpieli, kiedy skóra wykazuje najlepsze nawodnienie.
- Regularne stosowanie emolientów może stanowić jedyną i wystarczającą formę leczenia łagodnych postaci AZS.
- U wielu pacjentów dzięki emolientom możliwe staje się uniknięcie stosowania preparatów sterydowych lub zmniejszenie ich dawek.
Przykłady recept na preparaty o właściwościach emolientów
Rp.
Aquae 40,0
Ung. Cholesteroli ad 100,0
M. f. cremor
D.S. 2 x dziennie na całe ciało
Rp.
Paraffini liq. 10,0
Aquae
Eucerini aa ad 100,0
M. f. cremor
D.S. 2 x dziennie na twarz
Rp.
Ureae 5,0
Aquae 15,0
Ung. Cholesteroli ad 100,0
M. f. ung.
D.S. 2 x dziennie na skórę
Rp.
Acidi salicylici 1,0
Aquae 40,0
Vaselini hydrophylici ad 100,0
M. f. ung.
D.S. 2-3 x dziennie na skórę
Rp.
Siloli 1,0
Glyceroli 10,0
Ung. Cholesteroli ad 100,0
M. f. ung.
D.S. co najmniej 2 x dziennie na skórę
Rp.
Paraffini liq. 20,0
Aquae
Lanolini
Vaselini albi aa ad 100,0
M. f. ung.
D.S. 2 x dziennie na skórę