Leki gotowe stosowane w recepturze aptecznej

Przykłady recept wykonywanych w aptekach ogólnodostępnych

Rp.
Aripiprazoli 0,00125
Sacch. lactici ad 0,3
M. f. pulvis
D. t. d. No 40
D.S. 2 x dziennie proszek

Powyższe proszki dla dziecka należy sporządzić poprzez mikronizację niepowlekanych tabletek (najlepiej takich o standardowym mechanizmie uwalniania). Recepta będzie refundowana, ponieważ pojedyncza dawka jest mniejsza od najmniejszej dawki zarejestrowanej w formie stałej do stosowania doustnego.

Rp.
Naltrexoni 0,005
Glucosi ad 0,3
M. f. pulvis
D. t. d. No 50
D.S. 2 x dziennie proszek

Powyższe proszki to przykład terapii LDN (ang. Low-dose Naltrexone). Naltrekson dostępny jest w formie tabletek powlekanych, które należy rozetrzeć w moździerzu, a następnie oddzielić od gruboziarnistych fragmentów otoczki. Recepta jest pełnopłatna, ponieważ dostępne preparaty nalterksonu nie podlegają refundacji.

Czytaj także: Low Dose Naltrekson – terapia naltreksonem w niskiej dawce oraz Repozycjonowanie leków, czyli nowe oblicze znanych cząsteczek.

Rp.
0,1% Ung. Protopic 30,0
Hascobaza ad 100,0
M. f. ung.
D.S. zewnętrznie

Powyższą recepturę sporządza się w celu zmniejszenia stężenia takrolimusu w stosunku do preparatu gotowego. Recepta jest pełnopłatna, ponieważ Protopic nie ma zniżki.

Rp.
Cefuroximi 0,02
Cacao olei q.s.
M. f. glob. vag.
D. t. d. No 12
D.S. dopochwowo

Należy w tym przypadku zaznaczyć, że cefuroksym zawarty w preparatach gotowych może występować w formie aksetylu cefuroksymu lub soli sodowej cefuroksymu. Pierwszy z nich stanowi prolek, który uaktywnia się w reakcji hydrolizy w błonie śluzowej jelit, a następnie w formie wolnej trafia do krwiobiegu. W przypadku powyższych globulek dopochwowych użycie tej formy cefuroksymu byłoby bezcelowe. Dlatego do wykonania tej recepty zaleca się użycie proszku do sporządzania roztworu lub zawiesiny do wstrzykiwań. Zawiera on cefuroksym w formie soli sodowej, a ponadto charakteryzuje się jałowością i niewielką ilością substancji pomocniczych. Recepta refundowana.

Rp.
Encortoni 0,005
Papaverini 0,002
Cacao olei q.s.
M. f. supp. anal.
D. t. d. No 12
D.S. 2 x dziennie doodbytniczo

Prednizon nie występuje jako lek gotowy w postaci czopków, dlatego w tym przypadku należy użyć tabletek i z ich pomocą sporządzić powyższą recepturę. Recepta jest pełnopłatna, ponieważ jednorazowa dawka jest wyższa od najmniejszej zarejestrowanej do użytku doustnego, która wynosi 1 mg.

Rp.
Vinilini (Balsam Szostakowskiego) 20,0
Benzocaini 5,0
Lanolini 10,0
Oleogeli ad 100,0
M. f. ung.
D.S. 1-2 x dz.

Dodatek Balsamu Szostakowskiego wzbogaca skład leku i pozwala na osiągnięcie wartościowego preparatu stosowanego w oparzeniach, odmrożeniach i zmianach troficznych skóry w przebiegu cukrzycy. Recepta jest pełnopłatna.

Rp.
Diltiazemi hydrochlorici 2,0
Celugeli ad 100,0
M. f. gelatum
D.S. 1 – 2 x dz.

Diltiazem w formie doustnej zarejestrowany jest jako lek wskazany w leczeniu dusznicy bolesnej, arytmii i nadciśnienia tętniczego, natomiast maści zawierające go w swoim składzie stosuje się w leczeniu szczeliny odbytu (przykład leczenia off-label). Dostępne na rynku tabletki powlekane należy dokładnie zmikronizować, a następnie oddzielić od fragmentów otoczki. W przypadku zapisania na recepcie nazwy międzynarodowej substancji, a nie konkretnego preparatu, zaleca się sięgać po preparat o standardowym (nie przedłużonym) mechanizmie uwalniania.

Refundacja powyższego leku jest kwestią problematyczną. Co prawda preparaty zawierające w składzie diltiazem podlegają refundacji, jednak w przypadku stosowania zewnętrznego sporządzonej receptury trudno określić jednorazowo aplikowaną objętość maści oraz dawkę substancji czynnej i porównać ją z najmniejszą zarejestrowaną dawką do użytku doustnego. W praktyce wycenia się tego typu leki pełnopłatnie Wyjątkiem może być sytuacja, gdy lekarz określi precyzyjny sposób dawkowania (np. 2 x 1 g maści) i będzie możliwe wyliczenie jednorazowej dawki substancji czynnej.

Czytaj także: Recepturowe maści proktologiczne.

Rp.
2% Ung. Nitrocard 12,5
Oleogeli ad 50,0
M. f. ung.
D.S. 1 – 2 x dziennie (wg ścisłych wskazówek lekarza!)

2% maść Nitrocard w formie leku gotowego stosowana jest w leczeniu dusznicy bolesnej. Powyższy przykład pozwala na otrzymanie preparatu o stężeniu 0,5%, który zaleca się w terapii szczeliny odbytu. Recepta jest pełnopłatna.

Rp.
Sol. Insulini Humulin R 10 j.m.
0,9% Inj. Natrii chloridi ad 10,0
M. f. guttae ophthalmicae
D.S. 3 x 1 kropla

Ta ciekawa recepta to przykład wykorzystania insuliny podczas sporządzania kropli do oka o działaniu regenerującym rogówkę po zabiegach okulistycznych. Recepta pełnopłatna – mimo, że lek gotowy jest objęty refundacją i podane jest precyzyjne dawkowanie, nie istnieje dawka doustna, do której można się odnieść

Podsumowanie

Przykłady recept z wykorzystaniem leków gotowych w recepturze aptecznej można mnożyć i mnożyć. Niektóre z nich dobrze znamy, inne nierzadko zaskakują i wymagają głębszego przemyślenia, zanim zostaną sporządzone. Nie zmienia to faktu, że stanowią istotną rolę w terapii wielu schorzeń, gdzie tradycyjne metody leczenia nie przynoszą oczekiwanych skutków. Jedynym ograniczeniem są w tym przypadku kwestie finansowe, gdyż spora część takich recept nie podlega refundacji…

Bibliografia

S. M. Baranowska, Ze słownika farmaceuty-aptekarza; wyjaśnienie wybranych podstawowych pojęć związanych z farmacją. Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, 2010, 66(3):202-205.
L. Krówczyński, R. Jachowicz, Ćwiczenia z receptury. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2000.
R. Jachowicz, Receptura apteczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2010.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2012 r. w sprawie leków, które mogą być traktowane jako surowce farmaceutyczne przy sporządzaniu leków recepturowych. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, 2012, poz. 1259).
https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12354953/katalog/12845133#12845133
Przykłady recept z archiwum Autorki.
Materiały edukacyjne firmy Actifarm Sp. z o.o.
Materiały edukacyjne firmy Fagron Sp. z o.o.