Kwas salicylowy w recepturze aptecznej

Bezpieczne stosowanie kwasu salicylowego – jakich porad udzielać pacjentom?

Mimo wielu korzyści, stosowanie kwasu salicylowego na skórę niesie za sobą ryzyko działań niepożądanych. Poniżej przedstawiono praktyczne informacje, których warto udzielać pacjentom sięgającym po preparaty na bazie kwasu salicylowego.

• Kwas salicylowy jest czynnikiem drażniącym, może powodować zapalenie skóry i przejściowe objawy alergiczne.
• Łatwo wchłania się przez skórę i może powodować objawy ogólnoustrojowe, takie jak: wymioty, biegunka, bóle głowy, szumy uszne, problemy z oddychaniem.
• Aby uniknąć absorpcji do krążenia ogólnego, należy go stosować w jak najmniejszym stężeniu, jak najkrócej i na jak najmniejszą powierzchnię ciała.
• Z powodu łatwego wchłaniania nie należy go stosować na skórę uszkodzoną lub objętą stanem zapalnym.
• Podczas stosowania kwasu salicylowego na skórę należy unikać kontaktu z ustami, oczami i błonami śluzowymi.
• W przypadku stosowania na bardzo suchą skórę należy jednocześnie aplikować preparaty nawilżające.
• Stosowanie wysokich stężeń kwasu salicylowego powoduje ubytki w skórze, dlatego okoliczne zdrowe tkanki należy zabezpieczać wazeliną, parafiną lub specjalnymi plastrami ochronnymi.
• Preparaty tego typu należy stosować ostrożnie u pacjentów z cukrzycą, zaburzeniami krążenia i neuropatiami w obrębie kończyn.
• Należy unikać stosowania kwasu salicylowego u kobiet w ciąży i karmiących oraz dzieci i młodzieży poniżej 12. roku życia.

Kwas salicylowy w recepturze

W recepturze aptecznej kwas salicylowy stanowi składnik preparatów do stosowania zewnętrznego:

• roztworów etanolowych i olejowych;
• zawiesin;
• maści;
• proszków niedzielonych.

W zależności od charakteru preparatu wyznaczono dopuszczalne maksymalne stężenia kwasu salicylowego, które wynoszą do 10% dla działania odkażającego i do 20% dla działania keratolitycznego, jednak często można się spotkać z preparatami o wyższym stężeniu. Leki recepturowe zawierające ten składnik, podobnie jak leki gotowe na jego bazie, są ordynowane w leczeniu trądziku, łojotokowego i atopowego zapalenia skóry, łuszczycy, łupieżu, zapalenia mieszków włosowych, odcisków czy grzybicy.

Kwas salicylowy: znaczenie mikronizacji i euteksji

Receptura leków z kwasem salicylowym wiąże się z dwoma istotnymi kwestiami. Po pierwsze – jego krystaliczny charakter wymaga przeprowadzenia mikronizacji dla zapewnienia odpowiedniego rozproszenia w całej objętości wykonywanego preparatu. Ma to szczególne znaczenie w przypadku maści, w których kwas salicylowy zawiesza się w odpowiednim podłożu. W celu ułatwienia mikronizacji i uniknięcia pylenia zaleca się dodatek do moździerza niewielkiej ilości podłoża lub parafiny.

Po drugie – kwas salicylowy tworzy mieszaniny eutektyczne m.in. z kamforą, mentolem i tymolem. W przypadku leków płynnych jest to zjawisko nieistotne, natomiast w odniesieniu do stałych postaci leku wpływa na jakość wykonywanych preparatów. Aby uniknąć rozpływania się preparatu należy rozdzielić składniki powodujące euteksję lub zmieszać je w odpowiedniej kolejności.

Przykłady recept – roztwory etanolowe

1. Rp.

Mentholi
Resorcinoli
Acidi salicylici aa 1,0
Ethanoli 70˚ ad 100,0
M. f. sol.
D.S. zewnętrznie na skórę głowy

2. Rp.

Hydrocortisoni 1,0
Formalini 2,0
Acidi salicylici 1,0
Ethanoli 60˚ ad 100,0
M. f. sol.
D.S. zewnętrznie na skórę

3. Rp.

Mentholi 0,5
Thymoli 0,05
Acidi salicylici 1,0
Spir. Vini. 96˚ 30,0
M. f. gutt.
D.S. 20 kropli na ½ szklanki wody, do płukania gardła

Powyższe recepty są przykładami roztworów etanolowych, w których kwas salicylowy pełni rolę środka odkażającego. Ze względu na jego dobrą rozpuszczalność w etanolu, ich wykonanie nie jest kłopotliwe, a polega na odważeniu składników proszkowych, rozpuszczeniu w odpowiedniej ilości etanolu, dodaniu pozostałych składników płynnych (formalina w recepcie 2) i uzupełnieniu wodą do pożądanej objętości (w przypadku recept 1 i 2).

Czytaj także: Co zamiast rezorcyny? Substancje recepturowe o działaniu redukującym, złuszczającym i antyseptycznym.