Staranność profesjonalna farmaceuty w świetle obowiązujących przepisów
Koncepcja zindeksowania charakterystyki i lokalizacji zawodu farmaceuty, jaką podjęto przy próbie przypisania statusu, pozwala na refleksję, że jest to kategoria niejednorodna. Wydaje się, że wymaga zintegrowania przepisów i procedur dotyczących uzyskiwania usługi farmaceutycznej jako funkcji ewaluatywnej wsparcia społecznego. Można przyjąć stanowisko, że osiągnięcie przez aptekarza pozytywnego rezultatu z punktu widzenia wartości, jakimi są zdrowie i życie, ogólnie warunkuje należyta staranność.
Wstępna analiza pozwala uznać, że przepisy, w których poumieszczano obligatoryjność staranności, mają dualny charakter: powszechny i bezpośrednio powiązany z wykonywaniem zawodu. Jak będzie o tym mowa, jej nieodzowność ma swoje źródło w rozproszonych i licznych unormowaniach. Punktem wyjścia dla zidentyfikowania standardów wykonywania zawodu jest udział aptekarza w realizacji założeń zapewnienia obywatelom równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej [11].
Konstytucja RP
W Konstytucji RP jest mowa o ochronie życia i zdrowia oraz szczególnej pieczy sprawowanej nad dziećmi, kobietami ciężarnymi, osobami niepełnosprawnymi i w wieku podeszłym [11]. Są to założenia zbieżne z oczekiwaniami stawianymi przedstawicielom systemu opieki zdrowotnej, w tym farmaceutom.
Kodeks cywilny
Następnie należy zaznaczyć, że obowiązek zachowania należytej staranności spoczywa na każdej osobie realizującej czynności zawodowe. Wynika on wprost z Kodeksu cywilnego [12]. Świadczenie usług farmaceutycznych jest realizacją zobowiązania wobec pacjenta [13]. Każda czynność, zarówno obejmująca czynności doradcze, jak i handlowe, powinna uwzględniać szczególny charakter tych usług i mieścić się w kategoriach staranności: wymaganej ogólnie i z uwzględnieniem charakteru zawodu [12].
Ustawa o Prawach Pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta
Uzupełnieniem wątku jest zawarte w ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta uprawnienie do uzyskania świadczenia udzielanego należycie i starannie [14]. Ustawa reguluje świadczenia zdrowotne, nie farmaceutyczne. Mimo to w literaturze powszechny jest pogląd, że przywołane przepisy można rozszerzyć na usługi uzyskiwane w aptekach. Nie powinny bowiem odbiegać od omawianych standardów [4].
Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego
Prezentowane stanowisko znajduje potwierdzenie w orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 lipca 2007 r. (sprawa K 41/05). Można wnioskować, ze należyta staranność zawodowa urealnia się we właściwych motywacjach i przestrzeganiu wartości istotnych dla profilu zawodu, zwłaszcza zaufania publicznego [9 ].
Regulacje wspólnotowe
Do podobnego wnioskowania skłania przegląd regulacji dotyczących transgranicznej opieki zdrowotnej. Traktują one o bezpiecznej, odpowiedniej i wydajnej opiece zdrowotnej oraz o dążeniu do osiągnięcia wysokiego poziomu ochrony zdrowia [15]. W założeniach dyrektywy może być umieszczona staranność profesjonalna farmaceuty.
Kodeks Etyki Aptekarza
Wymienione normy prawa powszechnego wzbogaca szereg przepisów stypizowanych dla przedstawicieli zawodu farmaceuty. Nadrzędne wydają się kanony deontologii zawodowej, składające się na Kodeks Etyki Aptekarza Rzeczypospolitej Polskiej. Ustanowienie dla danego zawodu „kodeksu profesjonalizmu” wskazuje na specjalne wymagania stawiane jego przedstawicielom. Wśród nich wymieniono kompetencje, rzetelność, sumienność, odpowiedzialność za wykonaną pracę, postępowanie zgodne z doniesieniami współczesnej wiedzy [16] oraz zachowanie tajemnicy zawodowej (art.1-14 KEA RP). Wyszczególniono także cechy naganne, przeczące standardom postępowania starannego aptekarza, w tym wykraczanie poza dobro pacjenta oraz przekroczenie zasad etyki i naruszenie godności zawodu. Kodeks etyczny pełni dwojaką funkcję. Stanowi przede wszystkim źródło wskazówek i wzorcowych cech pożądanych w wykonywaniu profesji oraz system sankcji dotyczących nieprzestrzegania reguł deontologii i nienależytego wykonywania czynności zawodowych [5].
Ustawa o Izbach Aptekarskich
Kontynuację idei wprowadzonych przez KE można znaleźć także w regulacjach związanych z samorządem zawodowym. Ujęto je w ustawie o izbach aptekarskich. Zobowiązanie starannego i gorliwego wykonywania pracy ślubuje każdy farmaceuta ubiegający się o uzyskanie prawa samodzielnego wykonywania zawodu [3]. Dla osób obejmujących stanowisko kierownika apteki wydawana jest rękojmia należytego jej prowadzenia [17].
Inne akty prawne
Założenia deontologiczne można uzupełnić o przepisy ustanowione przez prawo farmaceutyczne [1], unormowania ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (z pózn. zm) [18] oraz rozporządzenie w sprawie recept [19], precyzujące właściwe wykonywanie świadczeń farmaceutycznych.