10.2015 – “O projekcie Ustawy o zawodzie farmaceuty i izbach aptekarskich.”

Obecna wersja projektu to efekt kilkunastoletniej dyskusji na temat zasad wykonywania zawodu farmaceuty w nowych warunkach prawnych, organizacyjnych i ekonomicznych. Dokument, który został wypracowany, uwzględnia dotychczasowy dorobek samorządu aptekarskiego, a przede wszystkim nie uchyla i nie zmienia norm prawnych uchwalonych dzięki staraniom członków Naczelnej Rady Aptekarskiej poprzednich kadencji.

W swoich pracach kierowaliśmy się nakazem Krajowego Zjazdu Aptekarzy. Przygotowaliśmy przepisy, które muszą się znaleźć w każdej ustawie regulującej wykonywanie zawodu zaufania publicznego oraz działanie samorządu takiego zawodu. Projekt nawiązuje wprost do dotychczasowego dorobku samorządu aptekarskiego i rozwija rozwiązania, które zawarto
w dokumentach uchwalanych przez Naczelną Radę Aptekarską. Plon wieloletnich prac nad projektem ustawy o zawodzie farmaceuty, uzgodniony przez wszystkie izby aptekarskie, znalazł odzwierciedlenie w przygotowanym dzisiaj projekcie. Projekt nie zawiera żadnych bardzo kontrowersyjnych rozwiązań, które byłyby nieznane członkom samorządu aptekarskiego; jest efektem dyskusji, która toczy się od początku istnienia samorządu aptekarskiego.

Moim zdaniem, musimy pamiętać i stale podkreślać, że w obecnie obowiązującej ustawie o izbach aptekarskich mamy wiele ważnych norm prawa, które uchwalono na wniosek samorządu aptekarskiego. Stanowią one wynik pracy i starań członków poprzednich rad aptekarskich, zarówno okręgowych, jak i Naczelnej Rady Aptekarskiej. Już wcześniej samorząd aptekarski wywalczył ustawową definicję opieki farmaceutycznej oraz wprowadził zasadę, że tylko osoby  o nienagannej postawie etycznej i dające swoim dotychczasowym zachowaniem rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu farmaceuty mogą otrzymać prawo wykonywania zawodu farmaceuty.

Podejmując prace nad projektem ww. ustawy, przyjęliśmy założenie, że procedowanie dwóch odrębnych projektów ustaw, tzn. projektu nowej ustawy o zawodzie farmaceuty i projektu ustawy o zmianie ustawy o izbach aptekarskich łączyłoby się z koniecznością ponownego uchwalenie wielu przepisów, które już obowiązują. Taka sytuacja spowodowana byłaby potrzebą przeniesienia części przepisów z ustawy o izbach aptekarskich do ustawy o zawodzie farmaceuty. Oznaczałoby to konieczność ponownego bronienia instytucji opieki farmaceutycznej i wielu innych korzystnych rozwiązań, na przykład prawa do opiniowania przez radę aptekarską wniosku o udzielenie lub cofnięcie zezwolenia na prowadzenie apteki lub hurtowni.

W istniejących warunkach, uwzględniając trudności, jakie samorząd aptekarski napotka w trakcie prac legislacyjnych, przyjęto strategię rozszerzenia zakresu przedmiotowego ustawy o izbach aptekarskich i zmiany tytułu ustawy na „ustawę o zawodzie farmaceuty i izbach aptekarskich”.

Opracowując projekt ustawy, chcieliśmy scalić wszystkie przepisy dotyczące wykonywania zawodu farmaceuty w jednym akcie prawnym. Projekt ustawy nie narusza – wypracowanych na gruncie obowiązującej ustawy o izbach aptekarskich – idei samorządności zawodowej i rozwiązań systemowych w zakresie sprawowania pieczy nad zawodem zaufania publicznego, jakim jest zawód farmaceuty. Z uwagi na uwarunkowania historyczne i dorobek samorządu aptekarskiego zostaje pozostawiona w ustawie nazwa samorządu aptekarskiego: Naczelna Izba Aptekarska i okręgowe izby aptekarskie.

Trzeba wyraźnie zaznaczyć, że ustawa o izbach aptekarskich zawiera materię charakterystyczną dla ustaw zawodowych – reguluje bowiem dokładnie te same kwestie, co ustawy dotyczące innych zawodów. Przedstawiony projekt nawiązuje do usankcjonowanych w Polsce zasad regulowania samorządów zawodowych zawodów zaufania publicznego. Dokładna analiza ustaw zawodowych wskazuje, że w doskonałej większości obowiązuje zasada jeden zawód – jedna ustawa, a nawet kilka zawodów w jednej ustawie. Zasada ta dotyczy samorządu lekarzy weterynarii, diagnostów laboratoryjnych oraz psychologów, a w przypadku zawodów zaufania publicznego, tzw. niemedycznych, zasada: jeden zawód – jedna ustawa nie ma żadnych wyjątków.

Projekt ustawy porządkuje w jednym akcie prawnym wymagania kwalifikacyjne uprawniające do podejmowania i wykonywania zawodu farmaceuty, zasady dostępu do wykonywania zawodu farmaceuty, wymogi formalne, które muszą być spełnione w przypadku świadczenia przez farmaceutów na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej usług w tym zakresie oraz zasady doskonalenia zawodowego.

Zasady odpowiedzialności zawodowej, postępowanie przed rzecznikami i sądami odpowiedzialności zawodowej zostały unormowane w sposób, jaki obecnie narzuca orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, tzn. poprzez kompleksowe uregulowanie w ustawie, a nie w rozporządzeniu wykonawczym.

Najważniejsza część projektu to rozdział dotyczących „Zasad wykonywania zawodu farmaceuty”. Proponujemy wprowadzenie zasady, że zawód farmaceuty, będący zawodem medycznym, może wykonywać wyłącznie osoba posiadająca prawo wykonywania zawodu farmaceuty, która złożyła ślubowanie i jest wpisana do rejestru farmaceutów prowadzonego przez właściwą okręgową izbę aptekarską.

Ustawowo normujemy zasady, które dla każdego farmaceuty powinny być oczywiste, chociażby tę, że świadomie i dobrowolnie bierzemy na siebie obowiązek służenia pacjentom. Wskazujemy, że farmaceuta wykonuje swoje czynności ze starannością wynikającą z wiedzy farmaceutycznej, doświadczenia zawodowego oraz zasad etyki i deontologii zawodowej ustalonych na podstawie ustawy. Farmaceuta ma obowiązek kierowania się wartościami humanistycznymi oraz wartościami aptekarstwa polskiego, dbania o najwyższą jakość usług farmaceutycznych udzielanych w ramach czynności zawodowych.

Unormowano obowiązek świadczenia usług farmaceutycznych w przypadkach nagłych, gdy zwłoka w ich udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach niecierpiących zwłoki. Doprecyzowaliśmy także obowiązek farmaceuty w postaci udzielania pełnej i przystępnej informacji o produktach leczniczych i wyrobach medycznych, będących przedmiotem obrotu w aptekach i hurtowniach farmaceutycznych oraz porad dotyczących ich stosowania.
Wprowadzono do projektu ustawowy nakaz poszanowania przez farmaceutę intymności i godności osobistej pacjenta podczas świadczenia usług farmaceutycznych, a także obowiązek dbania, aby inne współpracujące z nim osoby przestrzegały w postępowaniu z pacjentem tego obowiązku. Zaproponowaliśmy przepis, zgodnie z którym farmaceuta może odmówić wydania produktu leczniczego, jeżeli jego wydanie może zagrażać życiu lub zdrowiu pacjenta. Doprecyzowano obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem swoich czynności zawodowych. Projekt przewiduje prowadzenie przez farmaceutę indywidualnej dokumentacji aptecznej produktów leczniczych i wyrobów medycznych wydawanych pacjentowi z apteki. Dodano normę, że farmaceuta wykonujący zawód w aptece szpitalnej lub w dziale farmacji szpitalnej ma prawo wglądu do dokumentacji medycznej w zakresie niezbędnym do świadczenia usług farmaceutycznych.

W projekcie podkreślono rolę i samodzielność funkcji kierownika apteki, ustalając, że farmaceuta odpowiedzialny za kierowanie apteką, punktem aptecznym, działem farmacji szpitalnej lub hurtownią farmaceutyczną, zwany dalej „kierownikiem”, samodzielnie podejmuje decyzje w sprawach dotyczących kierowania apteką, punktem aptecznym lub hurtownią farmaceutyczną, wynikających z odrębnych przepisów i nie jest związany w tym zakresie poleceniami podmiotu prowadzącego aptekę, punkt apteczny lub hurtownię farmaceutyczną.

Przyjęto zasadę, że kierownik wykonuje zawód na podstawie umowy o pracę, w pełnym wymiarze czasu pracy, chyba że kierownik wykonuje usługi farmaceutyczne w prowadzonej przez siebie aptece ogólnodostępnej lub hurtowni farmaceutycznej, której jest właścicielem lub współwłaścicielem.

Farmaceuta będzie mógł pełnić funkcję kierownika apteki lub hurtowni farmaceutycznej po uzyskaniu zgody okręgowej rady aptekarskiej okręgowej izby aptekarskiej, której jest członkiem. Okręgowa rada aptekarska wydawać będzie zgodę na pełnienie funkcji kierownika apteki lub hurtowni farmaceutycznej, jeżeli farmaceuta spełniać będzie ustawowe warunki określone w art. 88 ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne oraz wykazywać będzie nienaganną postawę etyczną i swym dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię należytego pełnienia funkcji kierownika apteki lub hurtowni farmaceutycznej.

Dodano zasadę, że okręgowa rada aptekarska dokonuje wizytacji i oceny wykonywania zawodu przez farmaceutę będącego członkiem okręgowej izby aptekarskiej. Rozbudowano rozdział 5 „Odpowiedzialność zawodowa”, który został opracowany przy uwzględnieniu obecnych regulacji prawnych w zakresie postępowania karnego oraz zasad wynikających z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Mam nadzieję, że projekt znajdzie się w planie prac Ministerstwa Zdrowia i Rządu w 2015 roku.

                            dr n. farm. Marek Jędrzejczak