
■ Apteki szpitalne są likwidowane (wg GIF 45 w ciągu 3 lat);
■ W funkcjonujących aptekach brak etatów dla farmaceutów, często jest to jeden lub dwa etaty w szpitalu kilkuset łóżkowym.
■ Jak wiele więc z usług farmaceuta jest w stanie zrealizować w tej sytuacji? Najczęściej jedynie tę podstawową – zakupić leki zgodnie z ustawą o zamówieniach publicznych i wydać na oddziały. Apteka więc jako placówka ochrony zdrowia ze specjalistami od leków, mająca wspierać lekarzy w udzielaniu pełnych świadczeń zdrowotnych, sprowadzona zostaje jedynie do działalności dystrybucyjnej.
■ Nie uregulowana od lat dokuczliwa sprawa wyrobów medycznych, mimo ustawicznych prób Samorządu zmierzających do uporządkowania i podania wykazu tych wyrobów medycznych, które obligatoryjnie powinna prowadzić apteka szpitalna. Dziś rzeczywistość wygląda tak że jedna apteka ma narzucone odgórnie wszystko włącznie ze sprzętem, druga trochę, trzecia – nic.
■ Odsuwane są w czasie terminy dostosowania i wyposażenia pomieszczeń apteki szpitalnej do określonych wymogów, tak więc często brak jest warunków do realizacji wszystkich usług farmaceutycznych.
■ Dokuczliwe są braki leków w lecznictwie zamkniętym. Samorząd Aptekarski domaga się zdecydowanych działań nakazujących producentom leków w Polsce, a zwłaszcza leków produkowanych przez jednego producenta, powiadamianie Departamentu Polityki Lekowej i Farmacji z wyprzedzeniem np. 3 miesięcznym o planach zaprzestania produkcji, tak by można było wcześniej zorganizować alternatywne zaopatrzenie szpitali w niezbędne leki. Potrzebny jest czas na wynegocjowanie cen, trzeba bowiem pamiętać, że niesie to za sobą również skutki finansowe: leki z importu są droższe czasem dwu- i trzykrotnie, a nie słychać jakoś by płatnik zmienił finansowanie usług z tego powodu, nie mówiąc już o terminach oczekiwania na decyzje Ministerstwa. To tylko niektóre bolączki z codziennej pracy farmaceuty w szpitalu.
■ Farmaceuci szpitalni powinni być integralnymi uczestnikami obchodów lekarskich, by wspomagać proces podejmowania decyzji terapeutycznych i doradzać w zakresie spraw związanych z farmacją kliniczną oraz bezpieczeństwem pacjenta.
■ Interwencje kliniczne farmaceutów powinny być dokumentowane w historii choroby pacjenta. Powinny być poddawane regularnej analizie w celu poprawy jakości i bezpieczeństwa farmakoterapii.
■ Wszystkie recepty powinny być przeglądane, interpretowane i uprawomocniane przez farmaceutę przed dyspensowaniem leku i jego podaniem pacjentowi.
■ Farmaceuci powinni mieć dostęp do pełnej historii choroby pacjenta.
■ Farmaceuci szpitalni powinni zapewniać odpowiednie ukierunkowanie i szkolenie pielęgniarek, lekarzy i innego personelu szpitalnego w zakresie spraw związanych ze stosowaniem leków, z wykorzystaniem zaleceń najlepszej praktyki.
■ Należy stworzyć i utrzymywać system raportowania działań niepożądanych leków, monitorować go i podejmować niezbędne działania dla zminimalizowania zauważonych zagrożeń.
■ Należy stworzyć i utrzymywać system raportowania błędów w stosowaniu leków.
We wszystkich działaniach związanych ze stosowaniem leków w szpitalu należy przestrzegać pięciu następujących zasad: właściwy pacjent, właściwy lek, właściwa dawka, właściwa droga podania i właściwy czas podania.
Gdyby tak miało być należy zapytać:
■ kto udzieli rzetelnej informacji o lekach?
■ kto będzie sprawował nadzór nad RS, doborem w nim leków bezpiecznych, o udowodnionej skuteczności a nie tylko mocno reklamowanych?
■ kto dopilnuje by pacjent nie otrzymał leków wstrzymanych, wycofanych, przeterminowanych?
■ kto lek sporządzi?
■ kto sprawdzi zarejestrowane wskazania do zastosowania leku?
■ kto weźmie odpowiedzialność materialną za ogromne kwoty wydawane na zakup leków?
■ kto będzie monitorował działania niepożądane leków?
■ kto będzie monitorował zużycie?
■ kto będzie prowadził ewidencję produktów leczniczych, zgłaszał do przetargów, sprawdzał dokumentację?
■ kto dopilnuje, by leki się nie marnowały?
Czy nikogo nie interesuje coraz wyższy procent popełnianych błędów?
Czasem wiele zależy od determinacji samego kierownika apteki szpitalnej, jeśli znajdzie w dyrektorze partnera do rozmowy. Rola apteki szpitalnej nie jest doceniana nie tylko przez wielu dyrektorów szpitali. W ogóle nie uświadamiają jej sobie organy założycielskie placówek medycznych czy nawet Narodowy Fundusz Zdrowia, który przy zawieraniu kontraktów z ZOZ-ami powinien wymagać także świadczenia usługi farmaceutycznej odpowiedniej jakości i gwarantującej bezpieczeństwo terapii pacjenta.
czerwiec 2006 – spotkanie dyskusyjne na temat współpracy lekarzy i farmaceutów w szpitalu w świetle zapisów ustawy Prawo farmaceutyczne, w którym uczestniczyli dyrektorzy ds. lecznictwa, lekarze i farmaceuci;
październik 2006 – dwudniowa konferencja pt. „Apteka w szpitalu, magazyn leków, czy coś więcej” dla dyrektorów szpitali w Polsce z udziałem przewodniczących komisji aptek szpitalnych każdej OIA. Cel to pogłębienie wiedzy uczestników dotyczącej ustawowych zadań apteki szpitalnej, jej wkładu (przy odpowiedniej obsadzie kadrowej) na rzecz podnoszenia jakości świadczonych usług, bezpieczeństwa pacjenta, a także racjonalizacji farmakoterapii w oddziałach szpitalnych.
maj-lipiec 2007 – cykl konferencji pt. „Apteka w szpitalu – niewykorzystane możliwości” dla dyrektorów szpitali oraz kierowników aptek szpitalnych, które odbyły się na terenie każdej OIA w Polsce. Celem konferencji było przedstawienie możliwości, jakie daje zaangażowanie farmaceuty szpitalnego w tworzenie i realizację procedur bezpiecznej farmakoterapii tak, aby przy ograniczonych możliwościach finansowych szpitala osiągane były maksymalnie korzystne efekty dla pacjenta. Wykazanie na przykładzie konkretnego szpitala, iż oszczędności nie należy szukać w likwidacji etatów farmaceutycznych, a wręcz przeciwnie – poprzez umożliwienie farmaceucie wykonywania swojego zawodu, współpracę z przedstawicielami innych zawodów medycznych, udaje się uzyskać wymierne korzyści zarówno finansowe jak i terapeutyczne.
Przeprowadzenie jednodniowych szkoleń dla wszystkich OIA na temat roli i odpowiedzialności kierownika apteki przy udzielaniu zamówień publicznych.
Zorganizowanie z inicjatywy koordynatora, kolejnych Ogólnopolskich Konferencji tym razem dla lekarzy i farmaceutów – Bezpieczna farmakoterapia w szpitalu.
W Polsce kształcenie lekarzy i farmaceutów, zdobywanie dalszych umiejętności po dyplomie, a w konsekwencji praca, są realizowane osobno, niezależnie od siebie. A przecież farmaceuta w codziennej pracy w szpitalu powinien wspierać lekarza w doborze skutecznej, bezpiecznej i uzasadnionej kosztowo terapii, mając inne zadania do wykonania, inne uprawnienia i kompetencje zawodowe.
■ w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenie zakładu opieki zdrowotnej;
■ w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej;
■ w sprawie zmiany rozporządzenia dotyczącego zasad wynagradzania pracowników publicznych zoz-ów;
■ w sprawie kwalifikacji członków zespołu kontroli zakażeń szpitalnych;
■ w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych;
■ w sprawie kwalifikacji wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami;
■ w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej;
– o zakładach opieki zdrowotnej (zoz-ach)
– o sieci szpitali
– o działalności leczniczej
– o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi
– o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii
– o szczególnych uprawnieniach pracowników zoz-ów
– o akredytacji w ochronie zdrowia
– o konsultantach krajowych i wojewódzkich w ochronie zdrowia
– przepisy wprowadzające ustawy z zakresu ochrony zdrowia
– o pracownikach zoz-ów
– o systemie informacji w ochronie zdrowia
– Prawo badań klinicznych produktów leczniczych i produktów leczniczych weterynaryjnych
– Prawo farmaceutyczne
• maj 2005 – Ogólnopolska Konferencja „Jakość w opiece zdrowotnej – bezpieczny pacjent” zorganizowana przez Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia” wygłoszony wykład pt. „Rola farmaceuty szpitalnego w procesie podnoszenia jakości w opiece zdrowotnej – bezpieczna farmakoterapia”.
• Ogólnopolska konferencja organizowana przez IMS Poland Ltd. „Szpital i Jego Apteka”
• październik 2005 – wykład pt. „Apteka Szpitalna – jej miejsce w strukturze organizacyjnej szpitala”.
• październik 2006 – wykład pt. „Gospodarka lekiem w szpitalu”.
• maj 2006 – zaprezentowanie pracy „Farmaceuta w systemie opieki zdrowotnej” na Ogólnopolskiej Konferencji „Jakość w opiece zdrowotnej”
• czerwiec 2009 – IV Konferencja Rynku Zdrowia – Leki w Polsce – zaproszenie w charakterze dyskutanta za stołem prezydialnym
• wrzesień 2009 – Konferencja Polskiego Towarzystwa Prawa Medycznego, wygłoszenie wykładu pt. „Prawa farmaceuty w systemie ochrony zdrowia w Polsce”
• listopad 2009 – Konferencja z cyklu – Technologie informatyczne w medycynie, wygłoszenie wykładu pt. „Apteka szpitalna w realiach niepublicznego zoz-u i szpitala prywatnego”
■ wzmocnienie pozycji i roli farmaceuty szpitalnego;
■ zabieganie o interesy farmaceuty szpitalnego poprzez kraje członkowskie w Unii Europejskiej.
Aktualnie toczą się prace legislacyjne do których zgłosiliśmy swoje propozycje zapisów:
Analizując przesłany projekt resortu zdrowia, oraz rozwiązania zawarte w tym projekcie ma się nieodparte wrażenie, że jedynymi podmiotami uprawnionymi z racji wykształcenia i zakresu wykonywanych zadań do prowadzenia badań klinicznych nad produktem leczniczym są lekarze, którzy gwarantują posiadanym wykształceniem nie tylko zapewnienie prawidłowego przebiegu leczenia badanym produktem leczniczym, ale również bezpieczeństwo i stosowną jego jakość, są także gwarantami prawidłowego przechowywania leków, gwarantują również prawidłowy obrót tym produktem w trakcie realizacji badania klinicznego. Za niedopuszczalne Samorząd uważa oddanie badanego produktu leczniczego w inne ręce niż farmaceuty, który z racji posiadania odpowiednich kwalifikacji powołany jest do świadczenia usług farmaceutycznych. Eksperyment z udziałem ludzi (czym jest badanie kliniczne produktu leczniczego) musi być wykonywany zgodnie z wymogami Dobrej Praktyki Klinicznej, gdzie w sposób jasny i czytelny są sprecyzowane zarówno obowiązki badacza jak i sponsora, którzy zobowiązani są do zaangażowania do przeprowadzenia badania klinicznego osób posiadających odpowiednie kwalifikacje, a więc w tym również farmaceuty.
2. W załączniku nr. 5 do Rozporządzenia Ministerstwa Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej w pkt. 4 zatytułowanym „Żywienie pozajelitowe w warunkach domowych” proponujemy zapis:
Po wejściu w życie nowych ustaw o działalności leczniczej i o refundacji pojawiają się wypowiedzi na temat zapisów tych ustaw, np. wypowiedź Pana Mariusza Kondrata w Serwisie Prawo i Zdrowie pt. „Apteka szpitalna a dział farmacji szpitalnej w świetle ustawy o działalności leczniczej oraz ustawy o refundacji leków” w której autor w związku z uchyleniem ustępu 3 art. 87 Prawo farmaceutyczne i uchyleniem w całości ustawy o Zoz-ach sformułował kuriozalny wniosek, iż szpitale zostały zwolnione z konieczności prowadzenia apteki szpitalnej – wystarczy dział farmacji.
Ostatnio pojawiły się na rynku usług medycznych podmioty oferujące tak naprawdę zarządzanie finansami szpitala, nazywając to obsługą administracyjną procesu doboru i zakupu leków stosowanych w szpitalu.
Podejmowane działania Departamentu Farmacji Szpitalnej w ostatnich kilku latach przyczyniły się niewątpliwie do wzrostu prestiżu naszego zawodu, czego dowodem może być zwiększone zainteresowanie pracą w szpitalu, jak również powstawanie nowoczesnych aptek szpitalnych mogących realizować wszystkie usługi farmaceutyczne.
Koordynator Departamentu Farmacji Szpitalnej
Naczelnej Rady Aptekarskiej