Problemy współczesnej opieki farmaceutycznej
Opieka farmaceutyczna staje się w dzisiejszym świecie zjawiskiem niezwykle istotnym i potrzebnym. Przyczynia się do tego obserwowana od dziesięcioleci zmiana profilu farmakoterapii – z krótkoterminowej (głównie leczenia infekcji) na długoterminową (leczenie chorób przewlekłych). To sprawia, że wielu pacjentów skazanych jest na dozgonne stosowanie leków od wielu specjalistów jednocześnie. A jak wiadomo, im więcej zażywanych preparatów, tym większe ryzyko interakcji i nieskuteczności terapii. Jeśli dołożyć do tego jeszcze suplementy diety i leki OTC, które producenci tak szeroko reklamują, tworzy się już niezła „mieszanka”.
Obecna sytuacja epidemiczna jest kolejnym czynnikiem wpływającym na potrzebę świadczenia opieki farmaceutycznej. Pandemia COVID-19 już od ponad roku utrudnia pacjentom dostęp do lekarzy i sprawia, że to właśnie farmaceuci pozostają jedyną nadzieją w sytuacjach awaryjnych. Brak osobistych wizyt u lekarza i zastąpienie ich teleporadami sprawiają, że pacjenci są często niedoinformowani w kwestii ordynowanych leków lub po prostu błędnie diagnozowani. Nierzadko mają też problem z uzyskaniem recept na leki przyjmowane przewlekle.
Czytaj także: Opieka farmaceutyczna: jak wykorzystać potencjał farmaceutów?
Nowe możliwości opieki farmaceutycznej
Jednym z najważniejszych zadań opieki farmaceutycznej, na które zwracają uwagę farmaceuci, jest czuwanie nad stosowaniem się pacjenta do zaleceń lekarskich oraz monitorowanie działań niepożądanych i interakcji leków. Fundamentalną rolę w osiągnięciu tego celu mogą odgrywać przeglądy lekowe. Są one tym bardziej istotne w sytuacjach, gdy pacjenci przyjmują leki ordynowane przez wielu specjalistów i lekarza rodzinnego jednocześnie. Jedni i drudzy często nie pytają o dotychczas stosowane produkty lecznicze i zalecają dodatkowe preparaty, które niejednokrotnie powielają się pod względem substancji czynnej lub wchodzą w interakcje. Rozwiązaniem takiego problemu mogą być właśnie rzetelnie przeprowadzony przegląd lekowy, dzięki którym można zmniejszyć ilość stosowanych przez pacjenta preparatów, a co za tym idzie uchronić go przed wieloma działaniami niepożądanymi.
Taki przegląd lekowy miałby przebiegać w formie udokumentowanej rozmowy między pacjentem i farmaceutą w miejscu oddzielonym od dostępu innych pacjentów, zapewniającym spokój i dyskrecję. Po przedstawieniu przez pacjenta zażywanych leków oraz, co bardzo ważne, suplementów diety, farmaceuta winien przeanalizować sytuację, poinformować o możliwych działaniach niepożądanych, zalecić odpowiednie pory stosowania leków i przedstawić zasady łączenia leków z pożywieniem. W przypadku stwierdzenia interakcji lub powielenia się substancji czynnych w przyjmowanych przez pacjenta lekach, farmaceuta powinien skontaktować się z lekarzem prowadzącym i przedstawić mu swoje wątpliwości.
Kolejnym bardzo istotnym elementem opieki farmaceutycznej, który warto wcielić w życie, jest program profilaktyki chorób układu krążenia. Obecnie sprawują go lekarze podstawowej opieki zdrowotnej, jednak nie cieszy się on zbyt wielką popularnością wśród pacjentów. Planowane uprawnienie farmaceutów do sprawowania tego programu w aptekach pozwoliłoby im na: dokonywanie pomiarów ciśnienia i poziomu glukozy we krwi, określenie współczynnika masy ciała BMI, zlecanie badań biochemicznych poziomu cholesterolu i trójglicerydów oraz analizowanie ich wyników i kierowanie do lekarza POZ w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości. Byłoby to korzystne dla pacjentów również w kwestii samokontroli domowej, ponieważ zdarza się, że nie potrafią obsługiwać ciśnieniomierzy czy glukometrów i nie są w tym kierunku instruowani przez lekarzy. A jak wiadomo dokładna, codzienna diagnostyka pozwala na monitorowanie skuteczności farmakoterapii i ewentualne modyfikacje stosowanych dawek leków.
Innym udogodnieniem, cieszącym się dużym zainteresowaniem farmaceutów, jest możliwość wystawiania recept kontynuowanych na leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyroby medyczne na kolejnych 12 miesięcy terapii. Będą one sporządzane na podstawie recepty wystawionej przez lekarza, na której zaznaczy on możliwość kontynuacji przez farmaceutę. Ta nowa zdolność aptekarzy ma na celu racjonalizację farmakoterapii oraz zapewnienie ciągłości stosowania leków. Zgodnie z ustawą farmaceuci nabędą prawo do wystawiania recept kontynuowanych po 16 stycznia 2022 roku.
Innymi projektami, które będzie można realizować w ramach opieki farmaceutycznej, są:
- Usługa Nowy Lek – trzyczęściowa konsultacja farmaceutyczna przeprowadzana z pacjentem przyjmującym po raz pierwszy lek, którego nigdy wcześniej nie stosował (pierwsza w momencie sprzedaży leku, druga po tygodniu stosowania i trzecia po dwóch lub trzech tygodniach kuracji). Celem jej sprawowania jest wsparcie pacjenta w osiągnięciu pozytywnych efektów farmakoterapii, nadzór nad tolerancją nowego leku, co przekłada się na zmniejszenie strat lekowych oraz przyjęć do szpitala z powodu działań niepożądanych stosowanych leków.
- Program Drobne Dolegliwości – pozwalający na udzielaniu porad pacjentom cierpiącym na łagodne i umiarkowane objawy ściśle określone na liście drobnych dolegliwości (m. in. przeziębienie, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, powierzchniowe uszkodzenia skóry, bóle głowy). Za cel programu stawia się odciążenie placówek ochrony zdrowia w sytuacjach, gdy problem zdrowotny może zostać rozwiązany przez farmaceutę.
Pandemia COVID-19 pokazała, jak istotne i przydatne było przeprowadzenie cyfryzacji usług medycznych w Polsce. W punktu widzenia farmaceutów największą pomocą w obecnej sytuacji stała się e-recepta, która stanowi także użyteczne narzędzie w aspekcie sprawowania opieki farmaceutycznej. Podgląd wykupowanych przez pacjenta leków może ułatwić przeprowadzanie przeglądów lekowych, jednak ogranicza się tylko do konkretnej apteki. Większym udogodnieniem, które już udało się wcielić w życie, jest dostęp farmaceuty do IKP (Internetowe Konto Pacjenta), gdzie udokumentowane są wszystkie wystawione i zrealizowane recepty od stycznia 2019 roku. Pacjent chcący udostępnić swoją historię leczenia ma możliwość wyszukania interesującej go apteki lub punktu aptecznego i udzielenia dostępu w odniesieniu do wszystkich bądź wybranych pracowników danej placówki.
Czytaj także: Marek Tomków: ustawa o zawodzie to nowy rozdział w historii zawodu farmaceuty.
