Newsletter
Aptekarz Polski
Archiwum
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • Aktualności
  • Eksperci
  • SZKOLENIA
  • Wiedza
  • Receptura
  • Prawo
  • Trendy
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
  • Aktualności
  • Eksperci
  • SZKOLENIA
  • Wiedza
  • Receptura
  • Prawo
  • Trendy
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Aptekarz Polski
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Strona główna Opieka farmaceutyczna

Opieka farmaceutyczna – koncyliacja wybranych leków przeciwcukrzycowych stosowanych w cukrzycy typu 2.

Redakcja Aptekarza PolskiegoAutorRedakcja Aptekarza Polskiego
01/01/2018
Opieka farmaceutyczna – koncyliacja wybranych leków przeciwcukrzycowych stosowanych w cukrzycy typu 2.

Increase in blood sugar levels, the graph of growth from sugar cubes and the arrow top. Insulin Syringe from Diabetes. Empty place for text copy paste

Celem procesu koncyliacji lekowej jest wybór najlepszego produktu leczniczego i ograniczenie występowania u pacjentów działań niepożądanych. Finalnie koncyliacja lekowa prowadzi do ustalenia indywidualnej listy leków dla konkretnego pacjenta z uwzględnieniem jego indywidualnych potrzeb terapeutycznych i ryzyka interakcji międzylekowych. Opieka farmaceutyczna jest elementem koncyliacji lekowej realizowanym przez farmaceutów – służy pacjentowi oraz wspiera lekarza.


1. Pacjent chory na cukrzycę typu 2 z ciężkimi zaburzeniami czynności nerek. Aptekarz dyspensując metforminę może zwrócić uwagę na staranne dawkowanie i monitorowanie sprawności nerek przed leczeniem i w jego trakcie. [6] Spadek GFR (glomerular filtration rate, wielkość przesączania kłębuszkowego) poniżej 30ml/min jest wskazaniem do odstawienia metforminy do poprawy sytuacji nefrologicznej.  Zwiększone ryzyko kwasicy mleczanowej wywołanej nagromadzeniem się kwasu mlekowego we krwi jest aktualne u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek przyjmujących metforminę. Również odwodnienie w następstwie nasilonych wymiotów, biegunki, gorączki, ekspozycji na wysokie temperatury, obniżonej ilości przyswajanych płynów zwiększają istotnie ryzyko powstania kwasicy mleczanowej.


2. Pacjent chory na cukrzycę typu 2 z umiarkowanymi zaburzeniami czynności nerek. Aptekarz wydając złożony preparat metforminy z flozyną [6] może poinformować pacjenta, że preparaty te nie są  rekomendowane u chorych z umiarkowanymi zaburzeniami czynności nerek. Przykładowe preparaty złożone zawierają metforminę oraz depagliflozynę, kanagliflozynę lub empagliflozynę.


3. Pacjent chory na cukrzycę typu 2 z prawidłową czynnością nerek. Aptekarz dyspensując metforminę – pochodną biguanidu, może poinformować o przeciwwskazaniach i ostrzeżeniach związanych ze stosowaniem tej substancji.

Przeciwwskazaniami są:

  • Odwodnienie, ciężkie zakażenie, wstrząs, donaczyniowe podawanie środków kontrastujących zawierających jod.
  • Niewydolność serca lub oddechowa, niedawno przebyty zawał mięśnia sercowego.
  • Niewydolność wątroby, ostre zatrucie alkoholem, alkoholizm.

Ostrzeżenia to informacje o  ostrożnym rozpoczynaniu leczenia produktami leczniczymi, które mogą ciężko zaburzyć czynność nerek (dotyczy to leków przeciwnadciśnieniowych, moczopędnych lub NLPZ). Nie zaleca się stosowania metforminy u pacjentów przyjmujących diuretyki pętlowe oraz u pacjentów z niedoborem płynów ze względu na ryzyko odwodnienia i hipotensji. Nie zaleca się także stosowania u pacjentów leczonych jednocześnie pioglitazonem przez wzgląd na zwiększenie ryzyka wystąpienia raka pęcherza moczowego. Jednoczesne stosowanie glikokortykosteroidów, leków beta-adrenergicznych i leków moczopędnych zwiększa ryzyko hiperglikemii.


4. Pacjent chory na cukrzycę typu 2 z prawidłową czynnością nerek. Aptekarz dyspensując pioglitazon – pochodną tiazolidynodionu może poinformować o przeciwwskazaniach i ostrzeżeniach do stosowania.

Przeciwwskazaniami są: niewydolność serca, zaburzenie czynności wątroby, kwasica ketonowa, rak pęcherza moczowego,  niezbadany krwiomocz, nadwrażliwość na substancję czynną lub którykolwiek ze składników pomocniczych, cukrzycowa kwasica ketonowa, stan przedśpiączkowy w cukrzycy, niewydolność nerek lub zaburzenia czynności nerek (klirens kreatyniny <60 ml/min), odwodnienie, ciężkie zakażenie, wstrząs, donaczyniowe podawanie środków kontrastujących zawierających jod, niewydolność serca lub oddechowa, niedawno przebyty zawał mięśnia sercowego, niewydolność wątroby, ostre zatrucie alkoholem, alkoholizm oraz laktacja.

Lek należy stosować z ostrożnością ze względu na wzrost ryzyka raka pęcherza moczowego. W skojarzeniu z insuliną, NLPZ, selektywnymi inhibitorami COX-2 – istnieje możliwość wystąpienia obrzęków obwodowych i niewydolności serca. Okresowo należy monitorować aktywność enzymów wątrobowych. Jest także możliwość zmniejszenia ostrości widzenia.  Należy regularnie określać stężenie kreatyniny w surowicy. Lek należy odstawić na 48 godzin przed planowaną operacją ze znieczuleniem ogólnym i badaniem obrazowym oraz nie stosować ponownie wcześniej niż 48 godzin po jej zakończeniu.


5. Pacjent chory na cukrzycę typu 2 z prawidłową czynnością nerek. Farmaceuta realizując receptę na akarbozę – inhibitor alfa-glukozydazy i udzielając informacji o przeciwwskazaniach i ostrzeżeniach powinien zwrócić uwagę na:

  • przewlekłe choroby jelit związane z wyraźnymi zaburzeniami trawienia i wchłaniania;
  • duże przepukliny, niedrożność jelit, owrzodzenie jelit;
  • niewydolność wątroby i nerek (klirens kreatyniny < 25 ml/min);
  • ciążę i okres karmienia piersią.

Są to przeciwwskazania do stosowania akarbozy. W trakcie leczenia należy  bezwzględnie przestrzegać diety cukrzycowej. Spożywanie produktów zawierających sacharozę powoduje często objawy dyskomfortu ze strony przewodu pokarmowego. Cholestyramina, środki adsorpcyjne i enzymy trawienne mogą osłabić działanie akarbozy.


6. Pacjent chory na cukrzycę typu 2 z prawidłową czynnością nerek. Aptekarz dyspensując gliptynę – inhibitor peptydazy dipeptydylowej IV [DPP-IV] powinien zwrócić uwagę na przeciwwskazania, którymi są:

  • ciężkie reakcje nadwrażliwości w wywiadzie, w tym reakcja anafilaktyczna, wstrząs anafilaktyczny i obrzęk naczynioruchowy, po podaniu inhibitora DPP-4;
  • leku nie stosować w leczeniu cukrzycy typu 2 przy występującej kwasicy ketonowej.

Przed rozpoczęciem leczenia dokonać oceny czynności nerek. Trzeba zachować ostrożność u pacjentów z zapaleniem trzustki w wywiadzie i z zastoinową niewydolnością serca. W terapii skojarzonej z tiazolidynodionem, metforminą, z pochodną sulfonylomocznika, insuliną – istnieje wzrost ryzyka hipoglikemii.  Lek powinien być ostrożnie stosowany u pacjentów z chorobą układu krążenia oraz epizodami niedociśnienia w wywiadzie. W stanach, które mogą prowadzić do utraty płynów przez organizm – należy monitorować stan nawodnienia (jest to szczególnie ważne przy leczeniu linagliptyną. Zaleca się kontrolę stanu skóry, w szczególności obecności zmian pęcherzowych, owrzodzeń lub wysypki (szczególnie ważne przy leczeniu saxagliptyną).


7. Pacjent chory na cukrzycę typu 2. Farmaceuta wydając gliclazyd – pochodną sulfonylomocznika (PSM) powinien poinformować o przeciwwskazaniach do stosowania, którymi są:

  • cukrzyca typu 1, cukrzycowy stan przedśpiączkowy lub śpiączka cukrzycowa, cukrzycowa kwasica ketonowa;
  • ciężka niewydolność nerek lub wątroby;
  • leczenie mikonazolem;
  • karmienie piersią.

Stosując ten lek należy pamiętać o ostrzeżeniach. U pacjentów z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej (G6PD) może dojść do rozwoju niedokrwistości – anemii hemolitycznej. Podczas leczenia konieczna jest kontrola stężenia glukozy we krwi i moczu oraz czynności wątroby i obrazu krwi (szczególnie liczby leukocytów i trombocytów). Nasilenie hipoglikemii mogą powodować: fenylobutazon, oksyfenbutazon, insulina oraz doustne leki przeciwcukrzycowe, salicylany, steroidy anaboliczne i męskie hormony płciowe, chloramfenikol, niektóre sulfonamidy o długotrwałym działaniu, tetracykliny, antybiotyki z grupy chinolonów i klarytromycyna oraz leki przeciwzakrzepowe z grupy pochodnych kumaryny. Nasilenie hiperglikemii mogą powodować: estrogeny i progestageny, saluretyki, diuretyki tiazydowe, leki stymulujące tarczycę, glikokortykosteroidy, pochodne fenotiazyny, chloropromazyna, adrenalina i sympatykomimetyki, kwas nikotynowy (w dużych dawkach) oraz pochodne kwasu nikotynowego, leki przeczyszczające (przy długotrwałym stosowaniu).


8. Pacjent chory na cukrzycę typu 2. Aptekarz realizując receptę na repaglinid – pochodną kwasu benzoesowego powinien poinformować o przeciwwskazaniach, którymi są:

  • cukrzycowa kwasica ketonowa ze śpiączką lub bez śpiączki;
  • ciężkie zaburzenia czynności wątroby;
  • jednoczesne stosowanie przez pacjenta gemfibrozylu.

Stosowanie repaglinidu może być związane ze zwiększeniem częstości występowania ostrego zespołu wieńcowego. Działanie  hipoglikemizujące mogą zwiększać klopidogrel, inhibitory ACE, salicylany, NLPZ, alkohol i steroidy anaboliczne. Działanie hipoglikemizujące mogą zmniejszać natomiast doustne leki antykoncepcyjne,  kortykosteroidy, danazol, hormony tarczycy.


9. Pacjent chory na cukrzycę typu 2, któremu zlecono nateglinid – pochodną fenyloalaniny powinien od farmaceuty otrzymać informacje na temat przeciwwskazań do stosowania tej substancji. Są nimi cukrzyca typu 1, kwasica ketonowa (ze śpiączką lub bez śpiączki), ciąża i karmienie piersią, ciężkie zaburzenia czynności wątroby.

Skojarzone leczenie z metforminą może zwiększać ryzyko wystąpienia hipoglikemii. Należy zachować szczególną ostrożność przy jednoczesnym podawaniu flukonazolu lub gemfibrozylu. Działanie hipoglikemizujące mogą zwiększać inhibitory ACE, a zmniejszać – środki moczopędne, kortykosteroidy, beta-2 agoniści.


10. Pacjent chory na cukrzycę typu 2, otrzymujący zalecenia stosowania liraglutydu – analogu glukanopodobnego peptydu 1 (GLP-1) może potrzebować informacji dotyczących zalecanych środków ostrożności podczas leczenia. Liraglutydu nie należy u pacjentów z cukrzycą typu 1, ani w leczeniu cukrzycowej kwasicy ketonowej. Ograniczone jest stosowanie u pacjentów z zastoinową niewydolnością serca, z nieswoistym zapaleniem jelit oraz gastroparezą cukrzycową. Stosowanie liraglutydu wiąże się z ryzykiem rozwoju ostrego zapalenia trzustki, powiększeniem tarczycy i nowotworem tarczycy. W skojarzeniu z pochodną sulfonylomocznika lub insuliną zwiększone jest ryzyko hipoglikemii. Podczas leczenia może dojść do odwodnienia, w tym zaburzenia czynności nerek i ostrej niewydolności nerek. Podczas jednoczesnego stosowania warfaryny i innych pochodnych kumaryny trzeba monitorować INR.


11. Pacjent chory na cukrzycę typu 2, z receptą na eksenatyd – analog glukanopodobnego peptydu 1 (GLP-1). Na temat tego leku farmaceuta powinien wiedzieć, że nie wolno podawać go we wstrzyknięciach dożylnych lub domięśniowych. Nie zaleca się stosowania go u pacjentów ze schyłkową chorobą nerek lub ciężkimi zaburzeniami czynności nerek. Czynność nerek mogą dodatkowo zaburzać inhibitory ACE, antagoniści receptora angiotensyny II, NLPZ i leki moczopędne. Stosowanie exenatydu jest związane z ryzykiem wystąpienia ostrego zapalenia trzustki. W skojarzeniu z pochodną sulfonylomocznika zwiększone jest ryzyko hipoglikemii. Nie zaleca się go u pacjentów z ciężkimi chorobami układu pokarmowego. Pacjentów z szybką utratą masy ciała należy monitorować.

Eksenatyd hamuje opróżnianie żołądka, zmniejsza stopnień i szybkość wchłaniania podawanych doustnie produktów leczniczych. Obserwować trzeba pacjentów przyjmujących leki o wąskim wskaźniku terapeutycznym. Antybiotyki i inhibitory pompy protonowej należy przyjmować co najmniej na godzinę przed wstrzyknięciem. Podczas jednoczesnego stosowania warfaryny i innych pochodnych kumaryny konieczne jest monitorowanie INR. Przy jednoczesnym stosowaniu lowastatyny należy monitorować profil lipidów.


12. Pacjent chory na cukrzycę typu 2, stosujący empagliflozynę (inhibitor kotransportera glukozowo-sodowego 2 – SGLT 2). Farmaceuta powinien wiedzieć, iż leku nie należy stosować u pacjentów z cukrzycą typu 1, ani w leczeniu cukrzycowej kwasicy ketonowej. Należy określić czynność nerek przed rozpoczęciem leczenia, a następnie w regularnych odstępach czasu. Ostrożnie trzeba rozpoczynać leczenie produktami leczniczymi, które mogą ciężko zaburzyć czynność nerek (dotyczy to leków przeciwnadciśnieniowych, moczopędnych lub NLPZ). Nie zaleca się stosowania u pacjentów przyjmujących diuretyki pętlowe oraz u pacjentów z niedoborem płynów – ze względu na ryzyko odwodnienia i hipotensji. Jednoczesne stosowanie z pioglitazonem zwiększa ryzyko wystąpienia raka pęcherza moczowego.

Obecność cukru w moczu to efekt mechanizmu działania leku. Empagliflozyna może nasilać działanie moczopędne tiazydów i diuretyków pętlowych. Jednoczesne stosowanie insuliny i substancji nasilających jej wydzielanie zwiększa ryzyko hipoglikemii.

Stosowaniu empagliflozyny może  towarzyszy grzybica narządów płciowych, konieczna jest informacja dla pacjentów o potrzebie zachowania szczególnego rygoru higieny intymnej.


Konkluzja odnośnie opieki farmaceutycznej w stosunku do omówionych produktów leczniczych:

  1. Leki stosowane w leczeniu cukrzycy typu 2 wymagają bezwzględnego zachowania rygoru zaleceń w obszarze dawkowania, czasu i częstości przyjmowania.
  2. Do najistotniejszych chorób towarzyszących pacjentowi chorującemu na cukrzycę typu 2, wymagających koncyliacji lekowej zaliczamy niewydolność nerek umiarkowaną i ciężką oraz niewydolność serca.
  3. Pacjent chorujący na nowotwór pęcherza moczowego nie powinien przyjmować pioglitazonu, a pacjent chory na raka tarczycy – liraglutydu.
  4. Nie należy łączyć metforminy z flozynami u pacjentów z umiarkowaną niewydolnością nerek.
  5. Kobiety w trakcie karmienia piersią nie powinny przyjmować między innymi metforminy, pioglitazonu, gliklazydu, nateglinidu.
  6. Pacjent leczony na cukrzycę typu 2 przed współprzyjęciem NLPZ, glikokortykosterydu, antybiotyku czy doustnego środka antykoncepcyjnego winien skonsultować się z diabetologiem lub farmaceutą.

dr nauk farm. Leszek Borkowski

Szpital Wolski im. dr Anny Gostyńskiej

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej

Warszawa

Piśmiennictwo:

  1. Coloquhoun M., Carthy B.: Medication Reconciliation – Commitment andSuccess. Safer Healthcare Now Newsletter, volume 4, Issue 3, Fall 2008.
  2. Gleason K M., Mc Daniel MR. Et al.: Results of the Medications AT Transitions and Clinical Handoffs / MATCH / Study : An Analysis of Medications Reconciliation Errors and Risk Factors at Hospital Admission. J Gern Intern Med. 2010, 10.1007/s 11606-010-1256-6.
  3. Lehnbom EC., et al.: Impact of Medication Reconciliation and Review on Clinical Qutcomes. Ann Pharmacother. 2014, Oct 48 /10/, 1298-1312.
  4. Emmanuel LL., et al. Module 14 Medication Reconciliation. The Patient Safety Education Program-Canada 2010.
  5. Karnon J., et al. Model-based cost-effectiveness analysis of interventions Ahmed AT preventing medication errors AT hospital admission /medicines rekonciliation/. Journal of Evaluation In Clinical Practice. 2009, 15, 299-306.
  6. Ong SW., et al. Drug related problems on hospital admission relationship to unformation transfer. Ann Pharmaher 2006, 40, 408-413. Reprinted with permission from Fernandes OA Medication Reconciliation Pharmacy Practice 207, vol 25 No 6.
  7. Komunikat bezpieczeństwa – Europejska Agencja Leków, EMA Nr 52124/2016 z 28.01.2016.
  8. Karty Charakterystyki Produktu Leczniczego dla wybranych preparatów handlowych (pełny wykaz dostępny u Autora).
Tagi: cukrzycafarmakologiaopieka farmaceutyczna
UdostępnijPodziel się
Redakcja Aptekarza Polskiego

Redakcja Aptekarza Polskiego

Powiązane artykuły

Raport Zespołu ds. opieki farmaceutycznej – kompleksowa analiza procesu wdrożenia

Maciej Miłkowski o dostępności szczepionek przeciw grypie [WIDEO]
AutorRedakcja Aptekarza Polskiego

Ministerstwo Zdrowia opublikowało dokument „Raport opieka farmaceutyczna. Kompleksowa analiza procesu wdrożenia” stanowiący efekt prac Zespołu ds. opieki farmaceutycznej złożony z...

Czytaj więcej

Opracowanie FIP dotyczące koncyliacji leków

Koncyliacja lekowa
AutorRedakcja Aptekarza Polskiego

Opracowanie dotyczące koncyliacji lekowej to najnowszy materiał stworzony przez FIP, aby wspierać farmaceutów w poprawie bezpieczeństwa pacjentów, ale także wkład...

Czytaj więcej
Następny wpis
Bezpieczeństwo podawania leków dzieciom w praktyce farmaceuty szpitalnego

Bezpieczeństwo podawania leków dzieciom w praktyce farmaceuty szpitalnego

Przeczytaj również

Oświadczenie CDC i FDA w sprawie szczepionki Johnson & Johnson przeciwko COVID-19

Oświadczenie CDC i FDA w sprawie szczepionki Johnson & Johnson przeciwko COVID-19

Wytyczne dotyczące organizacji punktów drive-thru oraz Punktów Szczepień Powszechnych realizujących szczepienia przeciwko COVID-19

Wytyczne dotyczące organizacji punktów drive-thru oraz Punktów Szczepień Powszechnych realizujących szczepienia przeciwko COVID-19

Senat RP: wystawa „Walka polskich medyków z pandemią koronawirusa” [GALERIA ZDJĘĆ]

Senat RP: wystawa „Walka polskich medyków z pandemią koronawirusa” [GALERIA ZDJĘĆ]

Wykonywanie szczepień tylko po uzyskaniu dokumentu potwierdzający ukończenie szkolenia

Wykonywanie szczepień tylko po uzyskaniu dokumentu potwierdzający ukończenie szkolenia

Zarządzenie Prezesa NFZ w sprawie programu rehabilitacji po COVID-19

Zarządzenie Prezesa NFZ w sprawie programu rehabilitacji po COVID-19

Facebook

  • Kontakt
  • Dla reklamodawców
  • Dla autorów
  • Regulamin serwisu
Aptekarz Polski. Pismo Naczelnej Izby Aptekarskiej

Redakcja korzysta z zasobów: freepik.com, flaticon.com

Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 173 (151e)
  • Aktualności
  • Szkolenia
  • Wiedza
  • Trendy
  • WIDEO
  • Farmacja szpitalna
  • Aptekarz Polski

Redakcja korzysta z zasobów: freepik.com, flaticon.com

Zapisz się do newslettera Aptekarza Polskiego
Zapisz się do newslettera Aptekarza Polskiego
Cześć!
Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do regulaminu serwisu.
Rezygnuję
Cześć!
Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do regulaminu serwisu.
Rezygnuję
Ta strona używa plików cookies. Pozostając na tej stronie zgadzasz się na ich użycie. ☒ Zgadzam się