W lutym 2021 r. Komisja Europejska w ramach procedury centralnej wydała 13 decyzji o dopuszczeniu do obrotu nowych produktów leczniczych przeznaczonych do stosowania u ludzi. Dotyczą one 5 nowych substancji czynnych (fedratynib – oznaczony jako lek sierocy, fostemsawir, moksetumomab pasudotoksu – oznaczony jako lek sierocy, selperkatynib, tukatynib) i 6 substancji czynnych już stosowanych w lecznictwie.
Produkty omówiono w ramach klasy ATC według WHO oraz substancji czynnej z uwzględnieniem wskazań i mechanizmu działania według Charakterystyki Produktu Leczniczego, pomijając inne szczegóły, które można znaleźć w witrynie internetowej Europejskiej Agencji Produktów Leczniczych (https://www.ema.europa.eu).
A – Przewód pokarmowy i metabolizm
A10 – Leki stosowane w cukrzycy; A10A – Insuliny i analogi insuliny; A10AB – Insuliny i analogi insuliny do wstrzyknięć, o krótkim czasie działania
Insulin aspart: Kixelle (Mylan) to 4. zarejestrowana w tej klasie marka insulin aspart. Do sprzedaży wprowadzono 3 marki: NovoRapid (Novo Nordisk), od kwietnia 2018 Fiasp Penfill we wkładzie, od lutego 2020 Fiasp w fiolce i od sierpnia 2020 Insulin aspart Sanofi (Sanofi-Aventis).
Insulina aspart preparatów Fiasp i NovoRapid wytwarzana jest metodą rekombinacji DNA w komórkach drożdży Saccharomyces cerevisiae, preparatu Kixelle w komórkach drożdży Pichia pastoris, natomiast preparatu Insulin aspart Sanofi w komórkach Escherichia coli.
H – Leki hormonalne działające ogólnie, z wyłączeniem hormonów płciowych i insulin
H04 – Hormony trzustki; H04A/H04AA – Hormony glikogenolityczne
Glucagon: Ogluo (Xeris Pharmaceuticals) w postaci iniekcyjnej w 2 dawkach, w tym nowej dawce 0,5 mg, to 3. zarejestrowana marka glukagonu.
Do sprzedaży wprowadzono 2 marki: iniekcyjny Glucagen 1 mg Hypokit (Novo Nordisk; zawiera rekombinowany glukagon wytwarzany w komórkach Saccharomyces cerevisiae) i od lipca 2020 Baqsimi (Eli Lilly) w postaci proszku do nosa.
J – Leki przeciwzakaźne działające ogólnie
J05 – Leki przeciwwirusowe działające ogólnie; J05A – Bezpośrednio działające leki przeciwwirusowe; J05AX – Inne leki przeciwwirusowe
Fostemsavir: Rukobia (ViiV Healthcare), w skojarzeniu z innymi lekami przeciwretrowirusowymi, jest wskazany w leczeniu dorosłych pacjentów z zakażeniem wielolekoopornym ludzkim wirusem niedoboru odporności typu 1 (HIV1), u których nie jest możliwe zastosowanie innego schematu leczenia przeciwwirusowego pozwalającego na osiągnięcie supresji wirusologicznej.
Fostemsawir jest prolekiem nie wykazującym istotnego działania przeciwwirusowego, który hydrolizowany jest do postaci czynnej, temsawiru, poprzez odłączenie grupy fosfonooksymetylowej in vivo. Temsawir wiąże się bezpośrednio z podjednostką gp120 wewnątrz glikoproteiny gp160 otoczki HIV-1 i wybiórczo hamuje interakcję pomiędzy wirusem i komórkowym receptorem CD4, uniemożliwiając w ten sposób przedostanie się wirusa do wnętrza komórki gospodarza i jej zakażenie.
J07 – Szczepionki; J07B – Szczepionki wirusowe; J07BC – Szczepionki przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby; J07BC01 – Wirusowe zapalenie wątroby typu b, oczyszczony antygen
Hepatitis B vaccinum: Heplisav B (Dynavax) to 5. zarejestrowana marka rekombinowanej szczepionki przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby (WZW). Preparat jest wskazany do czynnego uodparniania przeciwko zakażeniu wirusem zapalenia wątroby typu B (HBV) wywoływanemu przez wszystkie znane podtypy wirusa zapalenia wątroby typu B u osób dorosłych w wieku od 18 lat. Można oczekiwać, że uodpornienie produktem Heplisav B pozwoli też zapobiec wirusowemu zapaleniu wątroby typu D, ponieważ WZW typu D (wywoływane przez czynnik delta) nie może występować bez jednoczesnego zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B.
Heplisav B zawiera antygen powierzchniowy wirusa zapalenia wątroby typu B (HBsAg), wytwarzany w komórkach drożdży Hansenula polymorpha techniką rekombinacji DNA, adsorbowany na adiuwancie CpG 1018 – oligonukleotydzie immunostymulującym o długości sekwencji 22 mer zawierającym niemetylowane motywy CpG, odpowiadającym bakteryjnemu DNA.
HeplisaV B indukuje swoiste przeciwciała przeciwko HBsAg (anty-HBs). Ponadto adiuwant CpG 1018 wykazuje miejscowe działanie biologiczne w miejscu wstrzyknięcia oraz w węzłach chłonnych: aktywuje plazmocytoidalne komórki dendrytyczne (pDC) przez toll-podobny receptor rozpoznający wzorce 9; przekształca pDC w wysoce skuteczne komórki prezentujące antygen, które prezentują przetworzony HBsAg limfocytom T CD4+; promuje różnicowanie Tpomocniczych limfocytów Th1 przez wytwarzanie IFN-alfa i IL-12. Taka aktywacja powoduje znaczną i utrzymującą się reakcję przeciwciał, prawdopodobnie ze względu na gwałtowne powstawanie dużych ilości plazmocytów wydzielających anty-HBs oraz swoistych wobec HBsAg limfocytów B i T pamięci.
Do sprzedaży wprowadzono 3 marki zawierające rekombinowany antygen powierzchniowy wirusa zapalenia wątroby typu B (HBsAg), wytwarzany w komórkach drożdży Saccharomyces cerevisiae: Engerix-B (GlaxoSmithKline; adiuwant: uwodniony wodorotlenek glinu), Euvax B (LG Chem Life Sciences; adiuwant: uwodniony wodorotlenek glinu), HBVaxPro (Merck Sharp & Dohme; adiuwant: amorficzny hydroksyfosforanosiarczan glinu).
Nie została jeszcze wprowadzona szczepionka Fendrix (GlaxoSmithKline; rekombinowana z wykorzystaniem Saccharomyces cerevisiae; adiuwant AS04C zawierający 3-O-deacylo-4’-monofosforylolipid A adsorbowany na fosforanie glinu).
Skreślono z Rejestru: Hepavax-Gene TF (Janssen-Cilag; szczepionka była na rynku), Gen H-B-Vax (Merck Sharp & Dohme; szczepionka była na rynku), Gen Hevac B Pasteur (Sanofi Pasteur), H-B-Vax II (Merck Sharp & Dohme; szczepionka była na rynku).
L – Leki przeciwnowotworowe i wpływające na układ odpornościowy
L01 – Leki przeciwnowotworowe;
L01E – Inhibitory kinazy białkowej;
L01EH – Inhibitory kinazy tyrozynowej ludzkiego receptora nabłonkowego czynnika wzrostu (HER2)
Tucatinib: Tukysa (Seagen) jest wskazany do stosowania w skojarzeniu z trastuzumabem i kapecytabiną w leczeniu dorosłych pacjentów z HER2-dodatnim miejscowo zaawansowanym rakiem piersi lub HER2-dodatnim rakiem piersi z przerzutami, którzy otrzymali co najmniej 2 schematy leczenia skierowanego przeciwko receptorowi HER2 w przeszłości.
Tukatynib jest odwracalnym, silnym i selektywnym inhibitorem kinazy tyrozynowej HER2. W badaniach sygnalizacji komórkowej tukatynib charakteryzował się >1000krotnie większą selektywnością wiązania receptora HER2 w porównaniu z receptorem naskórkowego czynnika wzrostu. W warunkach in vitro tukatynib hamuje fosforylację HER2 i HER3, co prowadzi do hamowania przekazywania sygnału do wnętrza komórek i proliferacji komórek oraz powoduje śmierć komórek rakowych zależnych od HER2. W warunkach in vivo tukatynib hamuje wzrost guzów zależnych od HER2, a skojarzenie tukatynibu i trastuzumabu wykazało zwiększoną aktywność przeciwnowotworową w warunkach in vitro i in vivo w porównaniu do każdego produktu leczniczego osobno.
L01EJ – Inhibitory kinaz janusowych (JAK)
Fedratinib: Inrebic (Celgene Europe) jest wskazany w leczeniu powiększenia śledziony związanego z chorobą lub objawów występujących u dorosłych pacjentów z pierwotnym włóknieniem szpiku (znanym także jako przewlekłe idiopatyczne włóknienie szpiku), włóknieniem szpiku poprzedzonym czerwienicą prawdziwą lub włóknieniem szpiku poprzedzonym nadpłytkowością samoistną u pacjentów, którzy nie byli wcześniej leczeni inhibitorem kinazy janusowej (ang. Janus Associated Kinase, JAK) lub byli leczeni ruksolitynibem.
Fedratynib jest inhibitorem kinazy z aktywnością przeciwko odmianie dzikiej oraz odmianie z mutacją aktywującą kinazy janusowej 2 (JAK2) oraz kinazie tyrozynowej podobnej do FMS-3 (FLT3). Fedratynib jest inhibitorem selektywnym wobec JAK2 z większą aktywnością hamującą wobec JAK2 niż wobec pochodzących z tej samej rodziny JAK1, JAK3 i TYK2. Fedratynib zmniejszał zależną od JAK-2 fosforylację przekaźnika sygnału i aktywatora transkrypcji (STAT3/5) białek, hamował proliferację złośliwych komórek in vitro oraz in vivo.
Decyzjami Komisji Europejskiej z 1 X 2010 i 26 XI 2010 fedratynib został oznaczony jako lek sierocy w podanych wskazaniach i do 9 II 2031 ma zapewnioną 10-letnią wyłączność rynkową.
L01EX – Inne inhibitory kinazy białkowej
Selpercatinib: Retsevmo (Eli Lilly) w monoterapii jest wskazany do stosowania w leczeniu dorosłych z: zaawansowanym niedrobnokomórkowym rakiem płuca (NDRP) z obecnością fuzji genu RET, którzy wymagają terapii systemowej po wcześniejszej immunoterapii i (lub) chemioterapii opartej na związkach platyny; zaawansowanym rakiem tarczycy z obecnością fuzji genu RET, którzy wymagają terapii systemowej po wcześniejszym leczeniu sorafenibem i (lub) lenwatynibem. Ponadto Retsevmo w monoterapii jest wskazany do stosowania w leczeniu dorosłych i młodzieży w wieku co najmniej 12 lat z zaawansowanym rakiem rdzeniastym tarczycy (RRT) z mutacją w genie RET, którzy wymagają terapii systemowej po wcześniejszym leczeniu kabozantynibem i (lub) wandetanibem.
Selperkatynib jest inhibitorem receptora o aktywności kinazy tyrozynowej „przegrupowanego podczas transfekcji” (ang. rearranged during transfection, RET). Selperkatynib hamował aktywność kinazy RET typu dzikiego oraz wielu zmutowanych izoform RET, a także VEGFR1 i VEGFR3, których wartości IC50 są w zakresie od 0,92 nM do 67,8 nM. W innych testach enzymatycznych selperkatynib hamował także FGFR 1, 2 i 3 w większych stężeniach, które nadal były osiągalne w warunkach klinicznych. W teście wiązania przy stężeniu selperkatynibu wynoszącym 1 µM obserwowano istotną zdolność wiązania antagonisty (>50%) dla transportera 5-HT (serotoniny) (70,2% antagonisty) i receptora α2C-adrenergicznego (51,7% antagonisty). Stężenie wynoszące 1 µM jest około 7-krotnie większe niż maksymalne stężenie osoczowe frakcji niezwiązanej leku przy skutecznej dawce selperkatynibu. Pewne punktowe mutacje w genie RET lub rearanżacje chromosomowe obejmujące fuzje genu RET z zachowaniem ramki odczytu (ang. in-frame) z różnymi partnerami mogą spowodować powstanie aktywowanych konstytutywnie chimerycznych białek fuzyjnych RET, które mogą działać jak aktywatory transformacji onkogennej, pobudzając proliferację komórek nowotworowych linii komórkowych. Wykazano, że w modelach nowotworów in vitro i in vivo selperkatynib miał działanie przeciwnowotworowe w komórkach, w których doszło do konstytutywnej aktywacji białka RET w wyniku fuzji i mutacji genu, w tym CCDC6-RET, KIF5B-RET, RET V804M i RET M918T. Ponadto wykazano przeciwnowotworowe działanie selperkatynibu u myszy, którym wszczepiono wewnątrzczaszkowo pochodzący od pacjenta nowotwór z fuzją genu RET.
Sunitinib: Sunitinib Accord (Accord Healthcare) to 8. zarejestrowana marka sunitynibu. Do sprzedaży wprowadzono lek oryginalny Sutent (Pfizer). Nie pojawiły się jeszcze na rynku: Subinit (Lekam), Sunitinib Alvogen, Sunitinib Sandoz, Sunitinib Stada, Sunitinib Teva i Sunitynib Mylan.
L01X – Inne leki przeciwnowotworowe;
L01XC – Przeciwciała monoklonalne
Moxetumomab pasudotox: Lumoxiti (AstraZeneca) jest wskazany w monoterapii w leczeniu dorosłych pacjentów z nawracającą lub oporną na leczenie białaczką włochatokomórkową (ang. hairy cell leukaemia, HCL) po otrzymaniu co najmniej dwóch wcześniejszych terapii systemowych, w tym leczenia analogiem nukleozydów purynowych (ang. purine nucleoside analogue, PNA).
Moksetumomab pasudotoksu jest immunotoksyną skierowaną przeciwko przezbłonowemu białku CD22, wytwarzaną w komórkach Escherichia coli w technologii rekombinacji DNA, opracowaną w celu ukierunkowania cytotoksycznego działania skróconej formy egzotoksyny Pseudomonas na komórki z ekspresją receptora CD22. Występowanie CD22 jest ograniczone do limfocytów B, o podobnej lub większej gęstości receptorów w komórkach HCL w porównaniu z prawidłowymi limfocytami B. Dane niekliniczne wskazują, że przeciwnowotworowe działanie moksetumomabu pasudotoksu jest skutkiem wiązania immunotoksyny z komórkami nowotworowymi wykazującymi ekspresję CD22, po którym następuje internalizacja kompleksu Lumoxiti-CD22 i jego przetworzenie w celu uwolnienia aktywnej egzotoksyny PE38. Egzotoksyna ta podlega translokacji do cytozolu, gdzie dezaktywuje czynnik elongacyjny 2 (EF-2), powodując zahamowanie syntezy białka, co prowadzi do apoptozy.
Decyzją Komisji Europejskiej z 4 XII 2008 „mysie przeciwciało CD-22 z różnym regionem połączone ze skróconą Pseudomonas egzotoksyną 38” (moksetumomab pasudotoksu) zostało oznaczone jako lek sierocy w podanym wskazaniu i do 9 II 2031 ma zapewnioną 10letnią wyłączność rynkową.
L04/L04A – Leki hamujące układ odpornościowy;
L04AB – Inhibitory czynnika martwicy nowotworów alfa (TNF-α)
Adalimumab: Yuflyma (Celltrion) to lek biopodobny, 9. zarejestrowana marka adalimumabu. Do sprzedaży wprowadzono 6 marek: Humira (AbbVie; lek oryginalny), od października 2018 Amgevita (Amgen), od lutego 2019 Hulio (Mylan) i Imraldi (Samsung Bioepis), od kwietnia 2019 Hyrimoz (Sandoz) i od lipca 2020 Idacio (Fresenius Kabi).
Nie pojawiły się jeszcze na rynku w Polsce: Amsparity (Pfizer) i Hefiya (Sandoz).
Ostatnio skreślono z Rejestru: Halimatoz (Sandoz).
L04AX – Inne leki hamujące układ odpornościowy
Lenalidomide: Lenalidomide Krka, Lenalidomide Krka d.d. i Lenalidomide Krka d.d. Novo Mesto to odpowiednio 6., 7. i 8. zarejestrowana marka lenalidomidu. Revlimid (Bristol-Myers Squibb), dopuszczony pierwotnie w roku 2003 jako lek sierocy, pojawił się na rynku w Polsce od września 2017. Nie zostały jeszcze wprowadzone do sprzedaży: Lenalidomide Accord (Accord Healthcare), Lenalidomide Mylan, Lenalidomide Sandoz i Lenalidomide Zentiva (rejestracja w Polsce również z lutego 2021, w ramach unijnej procedury wzajemnego uznania).
Niektóre decyzje porejestracyjne Komisji Europejskiej:
- decyzja z 4 II 2021 dotycząca wycofania, na wniosek posiadacza (ERA Consulting) z 16 X 2020, pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego stosowanego u ludzi Udenyca, zarejestrowanego 21 IX 2018 – substancja czynna: pegfilgrastim, klasa: L03AA.
Opracowanie: dr n. farm. Jarosław Filipek
Kierownik Działu Informacji o Produktach
Administrator Farmaceutycznej Bazy Danych BAZYL
IQVIA
2021-04-09
Źródła:
– klasyfikacja ATC i nomenklatura nazw substancji czynnych na podstawie opracowania WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology (“Guidelines for ATC Classification and DDD assignment 2021”, Oslo 2020; “ATC Index with DDDs 2021”, Oslo 2020), ze zmianami i uzupełnieniami mającymi zastosowanie w roku 2021 – tłumaczenie własne;
– informacje rejestracyjne: “Union Register of medicinal products for human use”; “Union Register of not active medicinal products for human use”;
– informacje o wprowadzeniu produktu na rynek w Polsce: dane IQVIA;
– opisy wskazań i mechanizmów działania: Charakterystyki Produktów Leczniczych;
– pozostałe opinie i komentarze: autorskie.